Vísir - 26.03.1965, Blaðsíða 7

VlSI'R . Föstudagur 26. marz 1965.
“7
★
jjT|anskir stjórnmálamenn hafa
síðustu daga haft nóg um
annað að hugsa en handritamál-
ið. Það hefur verið mikið um að
vera í Kristjánsborg, ijósin hafa
logað langar nætur. Allir kunn-
ustu og áhrifamestu stjórnmála
menn Dana hafa setið þar á
fundum. Þreyttir menn hafa set-
ið þar við fundarborð og svefn-
inn stundum verið nærri því að
yfirbuga þá. Þessir maraþonfund
ir hafa einna mest líkzt fund-
unum hjá sáttasemjara hér á
dögunum í farmannaverkfellinu.
Stundum hafa fundirnir staðið
þar til morgunsólin reis upp og
fyrstu mjólkurvagnarnir fóru
skröltandi um torgið fyrir fram
an Kristjánsborgarhöllina.
Það orð hefur komizt á að em-
bætti forsætisráðherra Danmerk
ur sé ekki sérlega eftirsóknar-
vert. Þeir eru orðnir margir for-
ustumenn Jafnaðarmannaflokks-
ins, sem gengt hafa þessu em-
bætti, er fallið hafa í valinn,
þar sem þeir þoldu ekki áreynsl
una, sem fylgdi starfinu. Er þess
skemmzt að minnast þegar
Viggo Kampmann fyrirrennari
núverandi forsætisráðherra varð
að gefast upp, þar sem hjarta
hans og taugar höfðu bilað. Nú-
verandi forsætisráðherra Jens
Otto Krag er ungur maður grann
holda og íþróttamannlega vax-
inn, svo að vonandi þolir hann
betur en fyrirrennarar hans þá
áreynslu, taugaspennu og and-
vökur, sem hann verður nú að
ganga í gegn um. En segja má,
að hann hafi þurft að sitja á
eilffum fundarhöldum í marga
sólarhringa, fundum með forustu
mönnum hinna flokkanna, fund
um með sérfræðingum og em-
bættismönnum, fundum með eig
in flokksmönnum. Enn eru
vandamálin ekki útkljáð, en svo
getur farið þrátt fyrir líkamleg-
an og andlegan styrk þessa unga
manns, að hann falli nú einnig
í valinn, það er að segja með
þeim hætti að stjórn hans falli
nú á þeim vandamálum sem við
er að stríða. Það hefur að vísu
oltið á ýmsu þessar löngu við-
ræðunætur, einn daginn hefur
þótt víst, að stjóm Krags væri
fallin og efnt yrði til nýrra kosn
inga, næstu nótt hefur útlitið
orðið betra og líkur orðið á sam
komulagi.
Jþeir sitja þarna um lágnættið
við græna samningaborðið í
Kristjánshöll forustumenn i
dönskum stjórnmálum, forsætis
ráðherrann Jens Otto Krag, efna
hagsmálaráðherrann Henry
Griinbaun, fjármálaráðherrann
Poul Hansen og hinu megin við
borðið Erik Eriksen og Henry
Christensen frá Vinstri flokkn-
um, Karl Skytte frá Radikala
flokknum og Paul Möller og
Poul Sörensen frá íhaldsflokkn-
um. Þeir sitja þarna hver á móti
öðrum eins og pókerspilarar, fyr
ir framan þá langar skýrslur um
efnahagsmál, skattamál, vöru-
skiptajöfnuð, áætlanir um fjár-
festingu og húsnæðismál. Þessi
litli hópur er í rauninni allt for-
ustuliðið í dönskum stjórnmál-
um. Einna helzt hefur vantað
hinn kraftmikla Per Hækkerup
utanríkisráðherra, sem hefur
verið á ferðalagi suður í Egypta
landi. Meðan fundirnir í Krist-
jánsborg standa yfir í þykkum
vindlareyk situr Hækkerup á
úlfalda suður við Keops-pýra-
mídann mikla.
Það gefur þannig auga leið,
þegar öll þessi stórmenni eru
talin, að hér standa yfir mikil-
vægar umræður. Satt að segja
eru þessir fundir úrslitastund.
Það verður að ganga frá fjár-
lögum fyrir 1. apríl og á því
hangir öll tilvera dönsku stjórn-
arinnar. Hér mætast allir kraft-
ar. Öðru megin við borðið sitja
fulltrúar Jafnaðarstefnunnar,
sem farið hafa með völd svo til
óslitið í 40 ár, hafði um tíma
öflugan meirihluta á þingi, en
styrkur hennar hefur síðan dvín
að nokkuð. Nú sem stendur sit
ur Jafnaðarflokkurinn enn að
völdum en með minnihlutstjórn.
Þess vegna hefur Jens Otto
Krag neyðst til þess að reyna
að hafa samráð við stjórnarand
stöðuflokkana til þess að koma
fjárlögum og efnahagsáætlunum
í gegn. Sú aðstaða hans er
ekki öfundsverð, forsætisráð-
herraembættinu fylgja þannig
ekki þau traustu völd, sem
Við samningaborðið á Kristjánsborg. Vinstra megin næst Erik Eriksen, Henry Christensen, Karl
Skytte. Lengst til hægri Poul Hansen fjármálaráðherra og Jens Otto Krag forsætisráðherra.
VANDAUÁL VCRDBÓLCU
OC EYDSLUÞJÚÐFÉLA CS
þyrftu að vera á erfiðleikatím-
um.
TTinu megin er stjórnarandstað
,an. Þetta eru fulltrúar 3ja
flokka. Einn þeirra, Radikali
flokkurinn hefur um langt skeið
átt stjórnarsamstarf með Jafn-
aðarmönnum, en þar sem það
hefur kostað hann fylgistap á-
kvað flokkurinn að hætta því
stjórnarsamstarfi eftir síðustu
kosningar. Radikala langar þó
innst inni til að halda því sam
starfi áfram, flokksmennimir
eru róttækasti hluti borgarstétt
arinnar, sem kýs miklu fremur
völd Jafnaðarmanna, heldur en
íhaldsmanna.
Þá koma fulltrúar Vinstri-
manna. Þar er Erik Eriksen sem
er all vel þekktur hér á landi,
vegna heimsókna sinna til ís-
lands og áhugasamrar þátttöku
í norrænu samstarfi. Það er
Erik Eriksen sem setið hefur í
lykil og áhrifastöðu eftir síð-
ustu kosningar. Sumir hafa kall
að hann hinn „óopinbera" for-
sætisráðherra Danmerkur.
Vegna oddastöðu flokksins hef
ur það verið hans að segja til
um, hvaða leiðir skuli ákveðnar
og samþykktar. Nú um nokkurt
skeið hefur tekizt óvenjulega
gott samstarf með honum og
íhaldsflokknum og samkomulag
hefur ríkt milli þessara flokka,
að þeir skuli beita sér sameigin
lega fyrir því að koma á borg-
aralegri stjórn í Danmörku und-
ir forsæti Erik Eriksen. En á
hinn bóginn hefur Erik Eriksen
einnig staðið til boða að taka
þátt í stjórn með, Jafnaðar-
mannaflokknum. Radikaíir hafa
lagt að honum að koma inn í
hópinn og vitað er að sumir
vinstri menn eru svo ákaft fylgj
andi þessu, að jafnvel er hætta
á að þeir kljúfi flokk sinn til
þess að styðja Jafnaðarmenn
fremur en íhaldsflokkinn.
Tjannig liggja línumar, en allir
verða að fara varlega eins
og pókerspilarar. Það getur ver
ið að nú sé að koma að þátta-
skilum í dönskum stjórnmálum,
getur verið að valdatíma Jafn-
aðarmanna sé að ljúka.
Og svo í miðjum þessum fund
arhöldum birtist skoðanakönnun
Gallup-stofnunarinnar um það,
hvernig fylgi flokkanna meðal
almennings sé háttað. Skoðana
könnunin gefur til kynna að ef
kosningar fæm fram myndi
íhaldsflokkurinn stórauka fylgi
sitt, Vinstri flokkurinn standa
í stað, en Jafnaðarmenn tapa
nokkru fylgi. Þessar tölur gefa
mönnum hugmyndir í pókerspil
inu, hvar ásarnir liggja, hverjir
hafa möguleika fyrir fullu húsi.
Ihaldsflokkurinn verður fús til
að leggja út f kosningar en verð
ur samt að fara varlega. Hann
má ekki fá þann stimpil á sig,
að hann hafi hindrað samkomu
Iag með hrottaskap. Vinstri
menn kæ sig ekki um kosn-
ingar, ef peir aðeins standa í
stað. Á móti þeim situr Jens
Otto Krag eins og hinn full-
komni slóttugi pókerspilari og
lætur hina vita, að hann óttast
ekki kosningar. Þó Gallup spái
Föstudagsgreinin
fylgistapi Jafnaðarmanna, þá sé
það nú ekki öruggt. Það geti
breytzt á einum mánuði.Og Krag
lýsir því yfir, að ef samkomulag
náist ekki nú, þá muni hann
hiklaust rjúfa þing og láta nýjar
kosninagr fara fram í maí.
TTg hver eru svo vandamálin,
^ sem við er að stríða. Á-
standið er orðið breytt í Dan-
mörku frá því sem áður var.
Á árunum fyrir stríð var við
að stríða fátækt, atvinnuleysi,
peningaleysi. I því andrúmslofti
öreigavandamálsins reis upp
meirihlutafylgi Jafnaðarmanna.
En nú er þetta allt orðið gjör-
breytt. Vandamálin eru nú aðal-
lega þau, að Danmörk er orðin
eyðslu og fjárbólguþjóðfélag.
Hér norður á Islandi þekkjum
við þetta fyrirbrigði allt frá því
á stríðsárunum. Danir hafa ekki
kynnzt því að ráði fyrr en á
síðustu fimm árum. Mörg öfl
fara saman og valda þessum
vandræðum. Það eru hugmyndir
nútímafólks um að skapa sér
aukin lífsþægindi fullkomnari
tækni og fjöldaframleiðslu.
Tpyrir tiu árum mátti segja að
Danir væru eins og þeir
hafa verið um allan aldur spar
söm og nægjusöm þjóð. Nú er
þessu umsnúið. Nú gera fjöl-
skyldurnar allt I einu kröfu til
stórkostlega aukinna lífsþæg-
inda. Heimilin hafa verið „raf-
vædd“ á skömmum tíma. Sala
á fsskápum, hrærivélum.sjálfvirk
um þvottavélum hefur rokið upp
úr öllu valdi. Bifreiðasalan hef
ur margfaldazt en því fylgir um
leið krafan um milljarðaútgjöld
í þjóðvegi og bílabrautir.
Það hefur verið róttæk breyting
að Danmörk skyldi þannig á
skömmum tíma ummyndast úr
gamaldags sparsemdar þjóðfé-
lagi í nútímalegt eyðsluþjóðfé-
lag.
Bein afleiðing af þessu er svo
aukin eftirspurn varnings og þjón
ustu á öllum sviðum, sem síð-
an fæðir af sér verðbólgu. Og
ekki er að sökum að spyrja þeg
ar verðbólgan fer að hafa sín
áhrif til skemmri eða lengri
tíma. Hún ýtir að sjálfsögðu
undir eyðsluna, því að þá er um
að gera að eyða peningunum
þó það sé í einhvem óþarfa, áð-
ur en gildi þeirra rýmar. Þannig
er allt farið úr skorðum í
dönsku efnahagslífi, sterk öfl
undir niðri stuðla að siaukinni
eyðslu og mjög erfitt að koma
við ráðstöfunum til að tempra
þetta. Sjálfur hef ég komið til
Danmerkur með fárra ára milli-
bili og orðið var þessarar miklu
breytingar. Þessu fylgir vissu-
lega meira fjör og kraftur á öll-
um sviðum, en maður verður
furðu lostinn yfir verðlaginu,
hvernig það hefur breytzt. Dan-
mörk er þannig orðin meðal dýr
ustú landa. Síðustu fréttir
herma, að svo mikill innflutn-
ingskattur og söluskattur hafi
verið settur á bíla í Danmörku
að þeir eru nú komnir upp í álika
verð og hér á íslandi, t.d. er
Cortinan sem er einn vinsælasti
bfllinn þar kominn upp f 175
þús. ísl. krónur og aðrar tegund-
ir eftir því. Og benzín er tals-
vert dýrara þar. Þetta háa verð
lag á bílum og öðru sem til
þeirra þarf er sett á beinlínis til
að reyna að draga úr bifreiða-
fjölguninni, þvf að ríki og bæj-
arfélög geta ekki fullnægt vega
og bílastæðaþörf ef sama aukn-
ing heldur áfram.
'y/'iðræðurnar í Kristjánsborg
hafa snúizt um þessi vanda-
mál, sem fylgja eyðslu- og verð
bólguþjóðfélaginu. I tillögum,
sem Krag forsætisráðherra
lagði fram og er undirstaða
þe’irra viðræðna, sem fram hafa
Framhald a bls. 4