Vísir - 14.10.1966, Blaðsíða 5

VISIR . Föstudagur 14. október 1966.
S
-K
lginkennilegar fréttir hafa ver-
ið að berast síðustu vikur
austan frá Kína. Það er sagt, að
miklir atburðir hafi verið að
gerast þar, framkvæmd hafi ver
ið svokölluð „öreiga-menningar
byiting". Ekki er þó beinlínis
hægt að sjá að nein stjórnar-
bylting hafi verið framkvæmd
þar í landi, hinn gamli og feiti
Mao Tse-tung er þar enn viö
völd. Fyrst í stað hefur „öreiga-
menningarbyltingin" aðallega
birzt f því, að mörg hundruð
þúsund skólaunglinga víös vegar
i Kína hefur sér til tilbreyting-
ar tekið sér frí frá námi og
hópazt saman aöallega í tveim-
ur stórborgum, Peking og
Shanghai. Þar hafa þeir unnið
margháttaðan óskunda, brotið
niðnr listaverk og fomar goða-
nQmdir, ráðizt inn í verzlanir
hleypt af stað. Hitt er óljósara,
hvers vegna hann hefur gert
það, gæti verið að það sé lið-
ur í valdabaráttu meðal æðstu
manna kínverskra kommúnista.
Undanfarin ár hefur óvenju lít-
ið boriö á Mao Tse-tung og var
kominn af stað orðrómur um
að búið væri að svipta hann
völdum eða að hann væri veik-
ur ,og kominn að fótum fram.
Að vísu bendir enn margt til
þess, að hann sé lasinn, hann
er kvapfeitur og veiklulegur í
göngulagi. En samt kom það í
ljós nú i sumar, aö hann er
ekki dauður úr öllum æðum,
því að það er einmitt Mao
sjálfur sem kom af stað „öreiga-
menningar-byltingunni" og það
er ekki ofsagt, að sjálfur er
hann nú dýrkaður hreinlega
sem guð í staö þeirra fornu goða
er unglingarnir steypa af stalli.
En hins vegar má líka vel vera,
að.það sé ekki sjálfur Mao sem
er upphafsmaður að öllum þess-
um ósköpum, heldur sé hann
aðeins notaður af einhverjum
Ný mynd af Mao, sem birtist í tímaritinu „Peking Review“. Undir henni stóð: „Mao forseti, hinn mikli
leiðtogi, hinn mikli æðsti foringi og mikli stýrimaður kínversku þjóðarinnar veifar til múgsins við
Hlið hins. himneska friöar“.
//
0, pú dýrlegi Mao, Rauða sólin í hjarta voru
//
og veitingastofur til þess að
fyrirskipa „öreiga-menningar-
byltingu“ í rekstri slíkra fyrir-
tækja. Siðan hefur óskaplegur
mauragrúi þessara „Rauðu
varðliða“ eins og þeir kalla sig
tekið þátt í risavöxnum fjölda-
fundum í Peking, ofsótt rúss-
neska sendiráðsstarfsmenn, sem
þeir kalla svívirðingarheitinu
„revisionistar", sem stundum er
þýtt á íslenzku „endurskoöunar-
sinnar“, án þess að sú þýðing
nái hinni fordæmandi merk-
ingu, sem alþjóðaoröið ber með
sér.
Ég verö aö játa það, að þegar
fyrstu fréttirnar fóru að berast
af þessum ósköpum austur í
Kxna, þá kom mér í hug, að
svona væri það austur þar, þeir
ættu viö sömu vandamálin að
strfða eins og við Vesturlanda-
búar, unglingamir væru þar eins
og hér uppreisnargjarnir, lfklega
væru rauðu varðliðamir eitt-
hvað sambærilegir við „leöúr-
jakkana" sænsku. Sumar frétt-
irnar af árás hinna kínversku
unglinga inn í kirkjúgarða og
horfgarða, þar sem þeir brutu
og brömluðu legsteina og sví-
virtu grafir forfeðranna minnti
óneitanlega á atburö sem geröist
um jólaleyti hjá sóknarkirkju
einni í nágrenni Stokkhólms fyr
ir nokkrum árum. Þannig var
það ekki fjarstæðukennt að
fmynda sér fyrst í stað, að götu
rósturnar í Peking ættu eitt-
hvað skylt við drykkjulæti
unglinga í Þórsmörk eða Þjórs-
árdal.
Og enn grunar mig,| að sama
vandamáliö búi xmdír niðri í
báðxxm atvikunum. En síðari
fréttir bera þó með sér, að
strákalætin austur í Peking eru
þó miklu álvarlegri en fylliri
æskunnar eina verzlunarmanna-
helgi.
/^reiga-menningar-bylting-
H in“ er æðisleg fjölda-
i hreyfing, sem sjálfur leiötogi
kfnverskra kommúnista hefur
öðrum skuggamónnum til þess
að hrifsa til sín völdin.
Fyrst fór að verða vart viö
„öreiga-menningarbyltinuna" í
Kína í apríl s.l. Hún birtist þá
sem árás á leikritahöfunda, sem
sagt var að hefðu vxkið út af
braut „öreiga-byltingarinnar".
Var þá gerð heiftarleg atlaga
að höfundi einum að nafni
Teng-to, sem var orðinn eitt
frægasta leikritaskáld í Kína og
foringi í kamtökum kínverskra
rithöfunda. Var ráöizt á hann
fyrir nýtt leikrit hans, er kall-
aðist „Priggja fjölskyldna þorp-
ið“ og hann ákærður fyrir að
vera fjandmaður kommúnista-
flokksins. Örðugt þætti utanað-
komandi að sjá annað en að
leikrit þetta væri algerlega í stíl
viö annan kommúnista-skáld-
skap, en þó þóttust gagnrýn-
endurnir geta bent á, að þessi
„ófreskja“ eins og Teng-to var
nú kallaður læddi með lævíslegá
um hætti borgaralegum áróðri
inn f leikritið. Á eftir þessu
fvlgdi allsherjar-atlaga gegn
skáldum og rithöfundum fyrir
afturhald, hægri-villu og revi-
sionista, og þeir voru hraktir frá
möguleikum til að birta verk
sin, skipað að fara út í sveitirnar
og gerast landbúnaðarverka-
menn, en aðrir komu í staðinn,
sem fylgdu betur fyrirskipunum
valdhafanna. Var þessi herferð
kölluö „Sópið burtu ófreskjun-
um“ og má sjá allýtarlega grein
argerð um þetta i kínverska á-
róðursblaðinu China Recons-
tructs, júlí-hefti, sem hefur
fengizt hér í bókabúð Kron í
Bankastræti, m. a. i grein sem
kallast „Sweep away all
monsters".
Akæruatriðin gegn rithöfund-
unum voru m. a., að þeir
viðurkenndu ekki nægilega tign
og virðingu leiötogans Mao Tse-
tungs, hefðu ímyndað sér, að
það mætti gagnrýna gerðir
hans, slíkt væri glæpsamlegt,
þvf að Mao væri ekki mannleg-
ur, „hugsun" hans væri sólin
og krafturinn í öreigabylting-
unni. Annað ákæruatriðið var,
að rithöfundarnir væru „fjand-
samlegir púðurlykt“, stefna
þeirra væri að styrjaldir væru
hryllilegar og þeir hefðu andúð
á því, að alltof mikið væri af
vopnum og manndrápum í kín-
verskum leikritum, slíkt verk-
aði ólistrænt. Hinn lævísi til-
gangur þeirra með þessari bar-
áttu gegn vopnasigri öreigabylt-
ingarinnar, væri að veikja við-
námsþrótt sósíalismans og
skapa uppgjafarstefnu gagnvart
heimsvaldasinnunum.
Frægasti rithöfundur Rauða
Kína, Lao She framdi sjálfsmorð
— kastaði sér niöur af 6 hæð.
Þessum fyrsta þætti „öreiga-
menningar-byltingarinnar" mun
hafa lokið með því að fjöldi
kommúnískra rithöfunda framdi
sjálfsmorö, hvað margir þeir
voru, hvort þeir skiptu hundr-
uðum eða þúsundum er auðvit-
að ekki vitað. 1 þeim hópi, sem
þannig stytti sér aldur er vitað
að var m. a. sá maður, sem tal-
inn hefur verið frægasti og
mesti rithöfundur Rauða-Kína,
Lao She að nafni. Hann var 69
ára gamall og hefur verið nærri
ævilangur vinur Mao Tse-tungs.
Hann kastaði sér niður af sjöttu
hæð úr íbúð sinni í Peking og
hafði skilið eftir bréf, þar sem
hann sagði, að Mao Tse-tung
hefði svikið málstað heims-
hrevfingar sósíalismans.
IVTæsti þáttur í „öreiga-menn-
ingar-byltingunni“ var, að
því er kínversk blöð segja, að
hópur stúdenta við háskólann í
Peking skrifaði bréf til Mao
Tse-tung, þar sem þeir bentu
honum á þaö, að fræöslukerfi
landsins væri óviðunandi enda
byggt á fræöslukerfi kapitalism-
ans. Sögðu þeir, að það væri ó-
viðunandi, að æska landsins
eyddi öllum beztu árunum fram
til þrítugsaldur í nám. Kröfðust
þeir þess, að allt skólanám yröi
stytt um helming, svo að stúd-
entarnir gætu komizt sem fyrst
út í athafnalífið. Virðist sem
tillögur þeirra, sem Mao sam-
þykkti með glöðu geði, miði að
þvi, að háskólanámi verði lokið
um 15 ára aldur. Er ekki auö-
velt að sjá hvemig á að fram-
kvæma það, en Kínverjarnir
hafa skýringu á reiðum höndum.
„Þetta er enginn vandi“, segja
þeir, „við lesum bara rit Maos
og þá fyllumst við slíkum eld-
móði, aö við verðum helmingi
fljótari að læra en ella.“
Það var einmitt um líkt leyti
og þessi bvlting í fræðslumál-
unum var samþykkt, sem Mao
tók sig til, 16. júlí í sumar og
synti að því er segir í blaðinu
Peking Review nr. 33,' sem fæst
í Istorg-búðinni við Hallveigar-
stíg, 15 kílómetra vegalengd í
Yangtse-fljótinu á 65 mínútum.
Einfaldur útreikningur sýnir
okkur hvilíkur afburðamaður
þessi kinverski leiðtogi er, því
að hann hefur synt aö meðaltali
230 metra á mínútu hverri, en
það er ekki að sökum að spyrja,
þegar menn hafa fyllzt eldmóði
„öreiga-menningar-byltingar-
TVTæsta stig má segja að hafi
verið, aö skólanemendur
tóku að safnast saman í Peking
og einnig í Shanghai og e.t.v.
í fleiri borgum til þess að þakka
Mao fyrir það að hafa stytt
námstímann um helming og
kom þá upp til fulls þessi mikla
hreyfing, að stofna hið svokall-
aða „rauða varðlið". Fyrstu af-
reksverk þess voru aö „brjóta
niður liðinn tíma“. Þetta er fólg-
ið í því, að afnema skal úr
huga þjóðarinnar hina fomu
sögu, vegna þess að hún er saga
keisaranna, sem voru arðræn-
ingjar. Nú skal byrja nýjan
heim og í honum mega ekki
vera neinar minningar um að
annar og lakari heimur hafi
verið til. Ennfremur skal þurrka
út úr Kína öll erlend áhrif.
Þessi barátta kom fram í
því, að ráðizt var á konur sem
sáust með snyrtilega hár-
greiðslu. Slíkt eru vestræn áhrif
og er nú fyrirskipað að allar
kínverskar konur skulu hafa
tjásulegt og ógreitt hár, það er
hárgreiðsla „öreiga4nenningar-
byltingarinnar". Þá var einnig
ráöizt á konur sem gengu á há-
hæluðum skóm, því að „ör-
eiga-menningar-byltingin“ mæl-
ir svo fyrir, að konur skulu
ganga á flatbotna skóm. Enn
var ráöizt inn á fin veitingahús
í Peking og Shanghai, en Kfn-
verjar geta sem kunnugt er
verið hinir mestu snilldarmat-
reiöslumenn. Þar hrifsaði múg-
urinn hinar frægu Peking-
endur og fleygði þeim og var
jafnframt bönnuð öll sundur-
gerð í matreiðslu, héöan í frá
skyldu allir í Kína éta sama
grautinn.
Þannig voru fréttimar frá
Kína af ýmsum einkennilegum
smáatriðum, sem skipta þó ekki
meginmáli í „öreiga-menningar-
byltingunni", afleiðingar lang-
varandi öfundar hins bláfátæka
og hungraða múgs í Kína.
'p’n þar er annað sem skiptir
^ meira máli og virðist vera
þungamiöja „öreiga-menningar-
byltingar" — og það er dýrkim
sú og tilbeiðsla á Mao Tse-
tung, sem virðist slá öll önnur
met í persónudýrkun og kemst
Stalins-dýrkunin ekki í hálf-
kvisti við öll þessi ósköp.
Ég skal aðeins til útskýring-
ar á þessu fvrirbæri birta grein-
arkafla úr blaðinu Peking
Review nr. 34, en þetta blaö
fæst hjá ístorg á Hallveigarstíg.
í greininni segir frá því, þegar
Mao Tse-tung kom fram á
fjöldafundi rúmlega milljón
„rauðra varðliða" við „Hlið
hins himneska friðar“ í Peking
og lýsti blessun sinni yfir „ör-
eiga-menningar-byltingunni“.
„Þegar vor virti og elskaði
leiðtogi kom fram, þrumaöi
sprenging lófataks og hrópa:
„Mao forseti er hér! Mao for-
seti er hér!“ Tugþúsundir
verkamanna, bænda, stúdenta,
Frh. á bls. 4.