Vísir - 27.04.1967, Side 9

I
VÍSIR. Fimmtudagur 27. april 1967.
Þá var annað hvort
að duga eða drepast
Ðreiðafjörður er svipfögur
byggg og víða stórbrotin,
enda er þar hátt til lofts og vítt
til veggja. Breytileiki í lands-
háttum mun hvergi meiri á Is-
landi en þar. Sá sem á þess
kost, að fara utan frá Öndverð-
arnesi inn í Daii og allt út að
Skor eða Bjargtöngum, sigla
síðan út í eyjar og líta þaðan ti!
lands mundi minningu ríkari.
Á utanverðum Breiðafirði aö
sunnan eru fengsæl fiskimið og
ekki langt út að sækja, enda
framan úr öldum þar fast sóttur
sjór og mörg skreiðarferð farin
vestur undir Jökul.
TTér er Jóhann Kr. Jónsson,
sem um fjörutíu ára skeið
var formaður frá Hellisandi
fyrst á áraskipum og síðar á
vélbátum.
Hann mun nú vera elzti núlif-
andi maður sem um svo langt
árabil hefur samfleytt stundað
sjó frá þeirri verstöð og sá sem
full skil kann á þeim vinnu-
brögðum sem viðhöfð voru með-
an náttúran sjálf var einráð um
aðstæður allar til landtöku og
sjósóknar.
— Þú ert Breiðfirðingur, Jó-
hann?
— Já, það held ég nú, fæddur
£ Bjarneyjum, þaðan var móðir
mín. Faðir minn var aftur á
móti kynjaður innan úr Dölum.
Þegar ég var 6 ára gamall fluttu
foreldrar mínir frá Bjarneyjum
á Hellisand á býli þar, sem hét
Munaöarhóll. Til fararinnar
fengu þau lánaðan stóran flutn-
ingabát, einn þeirra sem eyja-
menn notuðu til fjárflutninga,
heyflutninga og til aö sækja á
mó til eldsneytis. Bátar þessir
voru mjög stórir og ekki notaðir
nema til flutninga. Ekki var nú
búslóð foreldra minna meiri
en þaö að hún var tekin öll í
einni ferð, þar með talin kýrin.
Á Munaðarhóli ólst ég svo upp
og var þar með foreldrum mín-
um þangað til ég sjálfur stofn-
aði heimili.
Faðir minn stundaði sjó og
ég var aðeins 12 ára þegar ég
fór að róa meö honum á sumrip
— IJrvernig var þessari útgerð
1 háttað þá?
— Eingöngu árabátaútgerð
fyrst í stað.
Róið var á áttæringum á
vetrarvertíðinni, en minni bátum
á sumrin.
— Hvenær gerðist þú svo for-
maður?
— Strax þegar ég stofnaði
heimili og stundaði það starf
uppihaldslaust í 40 ár.
— Hver var kona þín?
— Hún hét Lára Lárusdóttir
og áttum við saman 6 böm —
fimm þeirra eru á lífi,
— Nú langar mig til að biðja
þig aö segja mér dálítið frá lífi
ykkar, sem stunduðu þessa ára-
bátaútgerð frá Sandi. —
Hvernig var iending þar þá?
— Hún var slæm. Það eru
boðar þar skammt undan landi
og þarf bæð: aðgæzlu og kunn-
ugleik til að fara þar inn ef
eitthvað er í sjóinn, verður þá
að sæta lagi upp í svo kallaðan
Úrakrók, þar er dálítil lygna,
en svo verður aftur að sæta
lagi upp í sandinn.
— Er langt til miöa?
— Nei, það var nú það góða
við sjósókn frá Hellisandi, að
það er mjög stutt til miða,
stundum bara rétt fram fyrir
landið. Einnig var róið vestur
undir Brimnesið og Öndveröar-
nesið þegar svo bar undir að
gæftir voru og fiskislöð þar
fengsælli.
— Hvað höfðu þið til beitu
á þfnum fyrstu sjómannsárum?
— Nú bara ljósabeitu — karfa,
steinbít og svo fórum við aö
beita gotu. Eftir að íshús kom
fengum við slld og beittum með.
— Jókst þá ekki aflinn?
— Jú, heldur batnaði hann
nú.
— p'g hef heyrt talað um
báta með breiðfirzku
lagi, ykkar bátar hafa auðvitað
verið þannig?
— Já, yfirleitt allir.
— Það þýðir nú víst lítið aö
reyna að útskýra þetta breið-
firzka lag fyrir mér?
— Þeir voru yfirleitt ekki
lotulangir, en stöðugir og byggð-
ir fyrir strauma og sjóhnúta.
— Voru það eingöngu menn
búsettir á Sandi og í nágrenni
sem þama höfðu útræði?
— Nei, nei. Þeir komu innan
úr eyjum — Bjarneyjum, Svefn-
eyjum, Flatey og víðar og reru
þarna á vetrarvertíðinni, ailt
fram að Krossmessu. Þetta var
stundum strembið maður. Þeg-
ar við loksins vorum lentir við
sandinn, eftir að hafa kannski
þurft að bíða lengi eftir lagi, þá
urðum við að bera aflann á
bakinu frá skipi og upp á kamb.
Fiskurinn var dreginn upp á
ólar og þannig borinn frá borði.
Á kambinum var svo skipt á
milli manna og gerði hver að
sínum hlut, bar hann svo inn
í salthúsið og seldi kaupmann-
inum.
— Hvernig voru svo afla-
brögðin?
— Þau voru oft ágæt. Væru
níu á, þá var skipt í 12 staði
og þótti gott að fá 150—200
pund til hlutar.
— Var enginn fiskur hertur?
— Jú, öll ýsa.
TJTvernig var þessi fiskur, sem
þið lögðuð inn í verzlun svo
verkaður?
— Við seldum hann flattan,
en kaupmaðurinn lét svo full-
verka hann, og að þeirri verk-
un vann mest kvenfólk. Til að
byrja með var þama aðeins
ein verzlun, Tangs E. Riis.

Jóhann Kr. Jónsson
— Hvað var nú verðiðJi fisk-
inum fyrst þegar þú forst aö
selja fisk.
— Ja, það var nú lítið, lags-
maöur, 7 aurar fyrir kílóið, eða
vinnulaunin í þá daga — það
er alveg yfirtak að hugsa sér
það. Þegar skip komu með kol,
salt eöa annan varning, þá varð
nú fyrst að fara fram £ skipið á
stórum bát og flytja vöruna upp
í sandinn. Svo varð maður að
vaða fram með bátnum og taka
þetta á bakið, hvort sem það
var kolapoki, saltpoki eða eitt-
hvað annað. Fyrir þetta fengum
við 25 aura á tímann. Er ekki
magnað að hugsa sér þetta? En
svona var þetta. Ég man eftir
þv£ fyrst þegar ég fór að búa,
að ég átti ekki rár til að heröa
á ýsuna, svo ég fór með 100
pund £ kassa og lagði inn í
verzlunina. — Að hugsa sér það,
maður. — Hvað heldurðu ég
hafi fengið fyrir þetta? Ég fékk
3 krónur. — Mér er þetta minn-
isstætt.
— TTvað var margt fólk á
■*" Hellissandi, fyrst þegar
þú manst eftir?
— Ég man nú ekki hvað fólk-
ið var margt, en þá var nú lé-
leg byggingin á Sandi. Tómir
torfkofar — veggimir úr torfi
og grjóti, en það var hlýtt £ þess
um hreysum og yfirleitt láku
þau ekki því víöast var þiljað
innan með skarsúð. Sumar bað-
stofurnar voru líka nokkuð stór
ar ein þrjú stafgólf.
— Þú sagöir mér áðan, að
eyjamenn hefðu haft þarna að-
setur á vetrarvertíðinni Áttu
þeir þá verbúðir þarna?
— Nei, engar, þeir fengu bara
inni hér og þar hjá fólki á staðn
um. Þetta var oft ágætt fiskirf
og afkoma fólks sæmileg. Eftir
miðju plássinu rennur lækur.
Þar fyrir innan heitir Keflavik,
þar var róiö líka. Þar var slæm
lending. Það var eiginlega alveg
sama hvar maöur kom að landi
ef einhver kvika var, þá þurfti
alls staðar að taka lag. Versta
áttin er vestanátt hvaö foráttu
snertir, en sunnan rokin, þegar
hann stendur af jöklinum gátu
verið ægileg — en þá er aflands
vindur. Ég lá einu sinni £ 8
klukkutfma skammt framan við
landið, þá á árabát. Það var
ekki viðlit að hreyfa sig, svo
sló hann í um kvöldið, svo við
gátum boriö f Jand. Það var
harðsótt, lagsmaður.
Svo komu trillurnar til sög-
unnar og þá var oyggð hafn-
arbryggja út í vík, sem heitir
Krossavfk. Það þóttu nú heldur
viöbrigði, að þurfa ekki lengur
að bera aflann á bakinu frá
skipi, en geta lagzt að bryggju.
En inn á vfkina þurfti maður
að taka lag til að vera ömggur
um að ekki hlekktist á
— tfvað höfðuö þið vanalega
langa línu á vetrarver-
tíðinni?
— Hún var nú ekki löng, tvö
tengsli, 8 lóðir í tengsli, og
stundum var aflinn það mikill,
að við tókum ekki upp, urðum
að fara í land og losa og svo
fram aftur og sækja það sem
eftir var Já, þaö er von þú
sért hissa. en svona var þetta
nú
— Ég hef heyrt talað um
góö lúðumið á Breiðafirði.
— Já, á vorin var oft góð
lúðuveiði. aldrei á vetrarvertíð.
Á tfmabili bjó ég á einni
stærstu jöröinni á Hellissandi.
Hún hét Hallsbær, þá þurfti ég
að heyja á sumrin og gat ekki
stundað sjó að staöaldri, fór
þá oft fram með færi og fékk
mér lúðu, oft eina og tvær i
róðri. Það þótti nú gott, svona
til matar, lagsmaður
— Rve marg*r voru á bát
eftir að þið fóruð að
róa trillunum?
— Við vorum venjulega 4.
— Var ekki stundum harð-
sótt hjá mönnum innan úr eyj-
um, þegar þeir voru að fara
þessar vorferðir?
— Jú, þá voru ekki komnar
vélarnar, þá var bara að trevsta
á seglin og áramar. Annars var
oft harðsótt sjósóknin frá Sandi,
þvf það var ekki gefið eftir,
oft siglt á miðin í 5—6 vind-
stigum.
— Eru ekki straumar minni
svona utarlega f Breiðafirði?
— Straumarnir eru að vfsu
dálítið öðruvfsi en inn milli
eyja, en þeir eru verstir fyrir
nesin, Brimnes, Öndverðarnes
og Rif.
— Hye margir bátar heldur
þú að hafi róið frá Hellissandi,
þegar áraskipaúthaldið var það-
an?
— Þeir voru margir, þegar
með eru taldar víkumar þaraa
í kring Sennilega aldrei undir
20.
— Á hvaða tíma árs var út-
haldið mest?
— Frá því á Þorra og fram
að Krossmessu á vori, þá voru
líka ævinlega bezt aflabrögðin,
— \/rar ekki oft þröngt á bæj-
’ unum, þegar svo margir
aðkomumenn voru setztir þar
að?
— Jú, það vom stundum
Framhald á bls. 10.
«rtf' ,s-.naa