Alþýðublaðið - 25.05.1966, Qupperneq 10

ÚJFLUTNINGUR LANDBÚNAÐARAFURÐA
Framh. af 7. síðu.
fömum árum. Þessi útflutningur
hefur beinlínis rýrt þjóðartekjurn
ar ,hann hefur rýrt þær í vaxandi
mœli á undanförnum árum, og
fyrirsjáanlegt er, að hann mun
halda áfram að rýra þær í ört
vaxandi mæli, ef ekki eru gerðar
róðstafanir til þess að koma í veg
fyrir það. Þetta er vandamálið,
sem ég ætla að ræða hér og ég
tel að nú sé orðið eitt brýnasta
vandamál íslenzks efnahagslífs.
Það er ómótmælanlegt, að þeg
ar framleiðsluvörur eru fluttar til
útlanda fyrir mun lægra verð en
nemur framleiðslukostnaðinum
innanlands, þá rýrir það þjóðar
tekjurnar. Mismun framleiðslu
kostnaðarins og útflutningsverðs
ins verður að greiða úr sameigin
legum sjóði landsmanna. Þangað
til fyrir fáum árum voru þessar
útflutningsbætur á útfluttar land
búnaðarafurðir tiltölulega lítil fjár
hæð.. Fyrir 5 árum eða 1961 námu
þessar útflutningsbætur 21 millj.
En á.þessu fimm ára tímabili hafa
þær tífaldast og eru í ár áætlaðar
214 milljónir króna. Gildandi lög
gera iráð fyrir því, að útflutnings
bæt'Ur á útfluttar landbúnaðaraf-
urðhv geti numið 10% af heildar
verðmæti landbúnaðarframleiðsl
unnar. Meðan útflutningurinn er
ekki meiri en svo að nauðsynleg
ar útflutningsbætur séu innan
þessa ramma, nægja þær til þess
að bændur fái sama verð fyrir út
flutninginn og þær vörur er seld
-ar eru á innaniandsmarkaði. Nevt
endurnir greiða óbeint mismuninn
á framleiðslukostnaðinum og út
/fiutningsverðinu. En ef útflutn
ingurinn er meiri en svo, að heim
ilt sé, að greiða út.flutninesbætur
vegna hans, bá rvrir útfiutningtir
inn ekki aðeins heildarbióð-
artekjurnar heldur skerðir bein-
línis tekjur sjálfra framleiðend-
anuú; bændanna. Á undanförnum
árurrí'hefur landbúnaðarútflutning
uritiii verið að rýra heildarþjóðar
tekjurnar í vaxandi mæli. En nú
á þöásu ári er svo komið, að land
búháðarútflutningurinn eri bein-
línisfdfarinn að skerða tekjur
bæúdnstéttarinnar sjálfrar í alvar
legum mæli, og augljó°t er, að
hann mun ekki aðeins halda áfram
að rýra heildarþ.ióðartekjurnar í
vaxandi mæii á næstu árum, heid
ur n&tn hann einnig skerða tekj
ur sjálfrar bændastéttarinnar svo
mjög á næstu árum, ef ekkert er
að gert, að þar er um mjög alvar
leg^vandamál að ræða.
ÞiJfear staðhæfinéar skal ég nú
skýr^ nokkru nánar. Fram-
leiðsla landbúnaðarafurða er nú
meirb en þörf er fvrir innaniands
og -férstaklega þá 1 framleiðsla
mjólkurafurða. Umfram-fram-
leiifelá mjólkur er um 25 þús.
tonú,* eða um fimmtungur heild
arfr^ínleiðsl. Umframfrarnleiðsln
sauðíjárafurða svarar á hinn bóg
inn'-'til um 6% 'heildarverðmætis
þeirVá. Sé öii fram'eiðs'a miólk
ur- og sauðfiárafurða verðlögð á
útfltjthingsverði it»mnr í ijós. að
það'verð sefur bændum um 20%
þess grundvallarverðs. sem beim
nú ber á innlendum markaði. Hlut
fallið á milli grundvallarverðs til
bóndans og þess verðs, sem bónd
inn mundi fá fyrir útfluttar afurð
ir, er þó mjög ólíkt, efth- því
hvort um er að ræða afurðir kúa
búanna eða sauðfjárbúanna. Út-
flutningsverð sauðfjárbúanna er
35% grundvallarverðsins, en út-
flutningsverð kúabúafcna aðeins
11% grundvallarverðsins. Nú er
auðvitað ekki nema nokkur hluti
afurðanna fluttur út, en þessi gíf
urlegi munur útflutningsverðsins
og grundvallarverðsins gefur þó vís
bendingu um, þvílík þjóðfélags-
byrði þvi er samfara, að framleiðsl
an skuli vera meiri en innanlands
neyzlan, þannig að flytja þarf þess
ar vörur til útlanda.
Það ætti að mega teljast aug
ljóst að það getur ekki gengið
til frambúðar, að greiddar séu ár-
lega á þriðju hundruð milljóna
króna úr sameiginlegum sjóði
landsmanna til styrktar fram-
leiðslu, sem seld er til útlanda
fyrir lítið brot af framleiðslu-
kostnaði. Og hitt ætti sömuleiðis
að mega teljast augljóst, að ekki
getur talizt nokkurt vit í því, að
íslenzkir bændur stundi fram-
leiðslu, sem beinlínis rýrir tekjur
þeirra, þ.e.a.s. framleiði vörur,
sem þeir fá minna en ekki neitt
fyrir. Slíka öfugþróun verður að
stöðva, og þeim mun fyrr, sem
hún er stöðvuð, þeim mun betra.
Sú skoðun hefur heyrzt, að fólks
fjölgun muni verða svo ör á ís-
landi á næstu árum og áratugum,
að það muni vega upp á móti
framleiðsluaukningunni. En hér
er um mikinn misskilning að
ræða. Framleiðsluaukningin á
landbúnaðarvörum hefur á und-
anl’örnum árum verið mun meiri
en fóiksfjölgunin og ekkert bend-
ir til að þetta muni breytast á
næstu árum, ef ekkert er að gert.
Einnig liefur verið um það rætt,
að leiðin út úr ógöngunum sé
fólgin í því að auka sauðfjárfram-
leiðsluna en draga að sama skapi
úr mjólkurframleiðslunni. En það
mun ekki heldur leysa vandann.
Þótt framleiðsia mjólkurafurða og
annarra nautgripaafurða yrði
minnkuð um 20% og sauðfjár-
framleiðsla aukin að sama skapi,
yrðu útflutningsbætur að nema
um 240 milljónum króna til þess,
að bændur fengju fullt grundvall-
arverð fyrir afurðirnar en það er
næstum 30 milljónum meira en
bændur geta fengið I útflutnings
bætur samkvæmt gildandi lögum
og miðað við núverandi heildar-
verðmæti landbúnaðarframleiðsl-
unnar. Jafnvel þótt mjólkurfram-
leiðslan yrði minnkuð um 20%
og sauðfjárframleiðslan aukin að
sama skapi yrði útflutningurinn
að vera meiri en svo, að uppbæt-
ur á hann yrðu innan núgildandi
takmarka. Eftir sem áður hefðu
bændur beint tjón af útflutnings-
frarrtieiðslunni, þ.e.a.s. hún bein-
línis rýrði tekjur þeirra.
Ef reynt er að gera sér grein
fyrir framtíðarhorfunum í þessu
efni, er niðurstaðan þessi: Neyzl-
an innanlands mun vart aukast
meira en um 2% á ári næstu ár-
in, énda er neyzla landsmanna af
mjólk og mjólkurafurðum og
kjöti mjög há miðað við önnur
lönd. Hins vegar hefur heildar-
framleiðsla landbúnaðarins aukizt
um ca. 4% á ári undanfarið og
framleiðsla mjólkur- og nautgripa
afurða hefur aukizt enn miklu ör-
ar eða um 7%. Miðað við þær
forsendur, að heildarframleiðsla
landbúnaðarins haldi áfram að
aukast með sama hraða og verið
hefur, þ. e. 4% á ári, jafnframt
því, að nokkuð dragi úr mjólkur-
framleiðslu, eða úr 7% í 5% á
ári, en kjötframleiðslan aukizt
hraðar, sem því svarar, má gera
ráð fyrir, að mjólkurframleiðslan
á framleiðsluárinu 1970—71 yrði
162 þúsund tonn, eða um 50 þús-
und tonnum meiri en innanlands-
notkunin. Umframframleiðslan,
sem flytja þyrfti út, yrði þá með
öðrum orðum u.þ.b. tvöföld á við
það, sem hún er nú. Umframfram
leiðsla kindakjöts mundi þá vera
orðin 3.300 tonn, en er nú um
2.500 tonn. Útflutningsbætur
þyrftu þá á framleiðsluárinu 1970
—1971 að nema a.m.k. 475 millj-
ónum króna. Þær yrðu m.ö.o. um
185 milljónum krónum hærri en
nú.
Þótt mjólkurframleiðslan yrði
minnkuð eins og ég gerði ráð fyr-
ir áðan, um 20%, og sauðfjárfram-
leiðslan aukin að sama skapi, yrði
útflutningsuppbótarþörfin enn ó-
eðlilega há. Útflutningsuppbætur
yrðu að nema 395 milljónum króna
og yrðu þannig 103 milljónum
króna hærri en nú.
Sökum þess, að margir virðast
telja, að lausnin á vandamálum
landbúnaðarins sé fólgin í því að
framleiðslan beinist frá mjólkur-
afurðum til sauðfjárafurða, er vert
að benda sérstaklega á þessar nið-
urstöður. Jafnvel þótt hlutföllin á
milli framleiðslu mjóikurafurða
og sauðfjárafurða breytist þannig,
að mjólkurframleiðslan verði 20
% minni en nú, má gera ráð fyrir
að þörfin á útflutningsuppbótum
verði eftir fimm ár orðin 35%
meiri en nú. Þetta er allmiklu
betri útkoma en fást mundi með
áframlialdandi aukningu mjólkur-
framleiðslu, en hún felur samt í
sér, að vandinn heldur áfram að
aukast. Þar við bætist, að ekkert
bendir til þess, að auðvelt sé að
ná þeirri breytingu á hlutföllum
framleiðslunnar, sem hér er gert
ráð fyrir. Það er einmitt í þeim
héruðum, þar sem skilyrðin fyrir
mjólkurframleiðslu eru bezt, sem
mestar framfarir hafa orðið í land-
búnaði og fjárfesting hefur verið
mest. Verðlag á mjólkurafurðum
er bændum mjög hagstætt og
mundi halda áfram að vera það,
enda þótt nokkuð verðjöfnunar-
j gjald yrði lagt á þær vörur, eins
og þetta frumvarp heimilar. Án
mjög róttækrar breytingar á stefn-
unni í landbúnaðarmálum í heild
eru í fyrsta lagi allar líkur til
þess, að landbúnaðarframleiðslan
í heild muni halda áfram að auk-
ast örar en neyzlan innanlands,
og í öðru lagi, að framleiðsla
mjólkurafurða aukist örar en
framleiðsla sauðfjárafurða. Þetta
mundi leiða til þeirrar niðurstöðu,
sem lýst var í fyrra kostinum hér
að framan, en ekki þeim síðari,
þ. e. aukningu á þörf útflutnings
bóta úr 290 millj. króna í um
475 millj. kr. á fimm árum.
Hvaða áhrif myndi þessi þróun
hafa á kjör bænda? Hámarki út-
flutningsbóta hefur nú verið náð
og á þessu ári munu bændur
sjálfir verða að standa undir um
70 millj. kr. af útflutningsþörf-
inni. Þetta svarar til rúmlega 3%
af heildarverðmæti landbúnaðai’-
framleiðsluxmar. Eftir 5 ár má
gera ráð fyrir, að bændur verði
að greiða hátt í 10% af heild-
arframleiðsluverðmætinu til þess
að standa undir útflutningsbóta-
þörfinni. Það getur hver og einn
gert sér í hugarlund, hvaða raun-
hæfa þýðingu það hefur við slík-
ar aðstæður, að ákveða með lög-
um, að bændur skuli hafa sam-
bærilegar tekjur við aðrar stéttir,
eins og gert er í gildandi löggjöf
og í því frumvarpi, sem hér ligg-
ur fyrir. Hin raunverulega þróun
hlýtur að verða önnur, m.ö.o. að
kjörum bænda hraki í samanbui’ði
við aðrar stéttir, nema sem fyrst
sé gripið til gagngerra ráðstaf-
ana til þess að stöðva þessa öfug-
þróun. Það er þvi ekki síður vegna
bændanna sjálfra en vegna þjóð-
íélagsins í heild, sem það má alls
ekki di’agast, að stefnan í land-
búnaðarmálum sé endurskoðuð.
Fjármunamyndun í landbúnaði
hefur vérið mjög mikil á undan-
förnum árum og hefur það að
sjálfsögðu verið undirstaða hinn-
ar miklu framleiðsluaukningar.
1960 nam fjármunamyndunin í
landbúnaðinum 208 milljónum kr.
og nam þá 8,3% lieildarfjármuna
myndunarinnar í þjóðfélaginu. í
fyrra mun fjármunamyndunin i
landbúnaðinum hafa numið um
560 milljónum króna og var það
10% heildarfjármunamyndunar-
innar. Fjármunamyndunin í land-
búnaðinum hefur því ekki aðeins
aukizt mjög verulega, heldur hef-
ur einnig hlutdeild hennar í
heildarfjármunamynduninni vax-
ið. Talsvei’ður hluti þessarar fjár
festingar hefur ekki aðeins verið
gagnslaus frá þjóðfélagslegu sjón-
armiði, heldur beinlínis skaðleg,
að svo miklu leyti, sem hún hef-
ur verið undirstaða framleiðslu-
aukningar, sem ekki aðeins hefur
rýrt heildarþjóðartekjurnar, held-
ur er nú einnig beinlínis farin að
skerða tekjur bænda sjálfra.
Framlög til landbúnaðarins af
opinberu fé hafa og farið mjög
vaxandi á undanförnum árum.
Fyrir fimm árum eða 1961 námu
; greiðslur úr ríkissjóði til út-
flutningsbóta, jarðræktarfram-
laga og framræslu og framlög
samkvæmt lögum um stofnlána-
deild, landnám, ræktun og bygg-
ingar í sveitum samtals 59,2 millj-
ónum króna. Á þessu ári nema
þessi sömu framlög, að viðbættu
sérstöku framlagi til bænda sam-
kvæmt samkomulagi í sex-manna-
nefnd, 334.6 milljónum króna.
Þessi framlög til landbúnaðarins
haía þannig meira en fimm-
faldast á undanförnum sex árum,
Með hliðsjón af ástandinu í frain-
leiðslumálum landbúnaðarins
verður ekki heldur sagt, að þessi
mikla útgjaldaaukning hafi skil-
að miklum þjóðhagslegum árangri.
En til hvaða ráða á þá að grípa
til úrlausnar þessum mikla
vanda? Ég ætla mér auðvitað ekki
þá dul, að ég geti hér bent á
ráðstafanir í einstökum atriðum,
sem duga mundu til lausnar á
þessum mikla vanda. Áður en
hægt væri að gera ýtarlegar til-
lögur um þau efni, þyrftu að fara
fram rannsóknir á mjög mörgum
atriðum, sem vitneskja er nú ekki
fyrir hendi um. En meginstefnuna
er hins vegar hægt að marka. —
Stefna verður að því, að íslenzk-
ur landbúnaður framleiði fyrst og
fremst fyrir innlendan markað.
Framleiðsluaukninguna verður að
stöðva, sérstaklega framleiðslu-
aukningu kúabúanna. Helzt þyrfti
beinlínis að minnka framleiðsluna
smárn saman til þess að væntan-
leg fólksfjölgun slcapi sem fyrst
eftirspurn eftir allri innlendu
landbúnaðarfi-amleiðslunni. Til
þess að þetta markmið náist verð-
ur að grípa til samræmdi’a að-
gerða á mörgum sviðum. Stefnan
í fjárfestingarmálum landbúnað-
arins getur mjög stuðlað að því,
að þróunin verði í þessa átt. Og
því mikla fé, sem nú er varið til
styrktar landbúnaðinum og nem-
ur í ár 335 milljónum króna,
mætti eflaust með ýmsu móti
verja þannig, að það stuðlaði að
þess konar breytingum í fram-
ieiðslumálum landbúnaðarins, sem
nauðsynlegar eru. Ríkisvaldið og
bændasamtökin þurfa að lxefja
samvinnu um þær ráðstafanir,
sem nauðsynlegar eru. Sem fyrst
ætti ríkisvaldið og bændasamtök-
in að efna til ýtarlegrar rannsókn-
ar á þessu vandamáli öllu og
freista þess að finna sem fljót-
virkastar leiðir til lausnar á
vandanum. Það er ekki aðeins
hagsmunamál þjóðarheildarinnar,
að jafnmikilvæg framleiðslugrein
og landbúnaðurinn sé hagkvæm-
lega rekin. Framieiðslumál land-
búnaðarins eru nú því miður
komin í þvílikt öngþveiti, að
bændur framleiða nokkurn hluta
afurða sinna sjálfum sér beinlínis
til tjóns. Úr þvi öfugstreymi verð
ur að bæta sem fyrst. Það er jafn
brýnt hagsmunamál bændanna
sjálfra og þjóðarheildarinnar.
Frá Landssambandi
frambaidsskólakennara
11. þing Landssambands framhaldsskóla
kennara verður haldið í Reykjavík 10., 11.
og 12. júní næstkomandi. Verður sett í Voga-
skóla föstudaginn 10. júní kl. 17.
Kjörbréf sem ekki hafa borist óskast send
sem fyrst.
Stjórnin.
JQ 25. maí 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ