Alþýðublaðið - 26.05.1966, Blaðsíða 7

CztCHOfigrAKi*
MAftAMungs
TKAHSYÍVAH/A
BAHAr
HfAtACHtA
Buchares)'#
B U*Tl cTa R I A

KASTLJÓS
KortiS sýnir hin umdeildn
landssvæði Bessarabíu eöa
sovétiýðveldiS MoIdavíu og
Transylvaníu.
OLGAI MOLDAVIU
I
■
'!
LANDAMÆRADEILUR hafa
aukið sundurlyndi Sovétríkjanna
og Rúmeníu. Þetta sundurlyndi
hófst þegar Rúmenar reyndu að
halda fram sjálfstæði sínu í efna-
hagsmálum.
í lok heimsstyrjaldarinnar síð-
ari solsuðu Rússar undir sig all-
stóran hluta af rúmensku yfir-
ráðasvæði. Tæplega tvær milljón-
ir manna sovétmegin landamær-
anna tala mál er kallast moldavíska
en í raun og veru er engin mun-
ur á því og rúmensku. Á þingi
kommúnistaflokksins í Sovétlýð-
veldinu Moldavíu í síðasta mánuði
skýrði ritari flokksins, Bodyul svo
frá, að vissir, ónefndir menn
,,gerðu kröfu til sovézkra
landssvæða” og ,,krefðust endur-
skoðunar á afleiðingum heims-
styrjaldarinnar síðari.”
Landsvæði það, sem deilan
stendur um, er í sögunni þekkt
undir nafninu Bessarabía, og þar
hafa margir ráðið ríkjum. Árið
1812 afsöluðu Tyrkir sér yfirráð-
um sínum yfir héraðinu í hendur
Rússum. Eítir ósigur Rússa í Krím-
arstríðinu komst það aftur undir
yfirráð Tyrkja. Um það bil 20 ár-
um síðar, þegar Rúmenia varð sjálf
stætt ríki, lagði Rússakeisari hér-
aðið undir sig á nýjan leik, og
Rúmenar fengu ekki umráð fyrir
héraðinu að nýju fyrr en eftir
heimsstyrjöldina fyrri.
CEAUSESCU.
of mikla áherzlu á þjóðleg sér-
einkenni og þetta skaðar hin al-
þjóðlegu tcngsl sovétþjóðanna.”
Stúdcntar „draga rangar ályktanir
rangtúlka veruleikann í kringum
sig, láta í ljós og dreifa þjóðern-
issinnuðum skoðunum.”
En þarf allt þetta að merkja, að
hér sé um að ræða deilu milli
Sovétrikjanna og Rúmeníu? Sam-
svarandi kvartanir um þjóðernis-
legar tilhneigingar heyrast í æ
ríkari mæli frá öðrum sovétlýð-
veldum.
Ólgan í Moldavíu sýnir, að hin-
ar ýmsu þjóðir Sovétríkjanna eru
fullþroska. Kröfur þeirra um
aukna ábyrgð í stjórnmálum og
efnahagsmálum hcfur valdið erf-
iðleikum víða í Sovétrikjunum.
Vegna tengslanna við Rúmeníu
er Moldavía sérstakt vandamál.
Þótt 65% íbúanna séu Moldavíu-
menn skipa þeir aðeins 35 þús.
stöður, sem krefjast sérmenntun-
ar eða sérstakrar hæfni, en alls
eru þessar stöður 113.000 talsins.
Samkvæmt manntalinu 1959 eru
90% Moldavíumanna búsettir í
sveitum en 67% þeirra íbúa, sem
eru af rússneskum uppruna, búa
í bæjum. Hér er um að ræða
greinileg skil milli rússneskrar
„valdastéttar” og „innfæddra.” —
Þegar Moldavíumenn horfa yfir
landamærin sjá þeir, að frændur
þeirra, sem nú kallast „Rúmenar”
eru yfirstétt í landi sínu og hafn-
ir yfir aðrar þjóðir, sem í land-
inu búa.
í öðrum hlutum Sovétríkjanna
eru þjóðernissinnar oft gagnrýnd-
ir fyrir meint hugkerfileg tengsl
við „kapítalista” í öðrum löndum.
Þar scm Rúmenía er sósíalistískt
ríki er erfiðara að halda uppi
slíkri gagnrýni í Moldavíu. Einn
af leiðtogum flokksins í Moldavíu
hefur kvartað undan því í blöðum,
að „aiþjóðleg aíturhaldsöfl” noti
sjónvarp til að reka fleyg „milli
þjóðanna í landi voru.” En les-
endur hans vita, að eina erlenda
sjónvarpsdagskráin, sem sjá má
í Moldavíu, kemur frá Rúmeníu.
Safn af ummælum Karls Marx
um hernám Rússa í Bessarabíu var
fyrir nokkrum árum gefið út í
rúmlega 20 þús. eintökum og seld-
ist upplagið upp á skömmum tíma.
Á landabréfi af Bessarabíu, sem
gefið var út um sama leyti, voru
höíð rúmensk staðarheiti í stað
allra rússneskra nafna eða ör-
nefna er báru keim af rússnesku.
í Moldavíublöðunum notaði Body-
ul gamla slagorðið um „rangtúlk-
un á staðreyndum” þegar
hann mótmælti þessari út-
gáfustarfsemi. Án þess að
minnast beinlínis á rúmenska
landakortið sagði hann: „Hina-
sönnu og viðburðaríku sögu Molda
víu má lesa í hundruðum rússn-
eskra nafna á bæjum og þorpum,
nöfnum, sem þjóðin hefur gefið
þeim og tryggt liafa sér-ævarandi
sess í sögunni."
Eins og venjulega í stjórnmál-
um er spurningin þessi: Hvað er
„ævarandi" langur tími? Ekkert
bendir til þess að leiðtogar Rúm-
eníu bciti sér markvisst fyrir því.
að ala á þjóðerniskennd handan
landamæranna. Hinar óljósu á-
sakanir flokksleiðtoganna í Molda-
víu í þessa átt eru sennilega af- ;
sökun gagnvart leiðtogunum i
Kreml vegna skorts þeirra á getu
til að halda þjóðernisstefnuiini i
skefjum.
U i„*
★ UNGVERSKUR ’%
MINNIHLUTI. i ; ;
Rúmenar munu hins veggr , á-
reiðanlega bera fram sögulega
kröfu, sem getur orðið tímaþær
hvenær sem er. í Transylváiiíu,
nálægt vesturlandamærupum,
kúga Rúmenar stórt, ungvéCSkt
þjóðarbrot, sem öðru hverju ?fief-:|
ur krafizt endursameiningar yiff-
Ungver.ialand. Ef þetta verður ein- ,
hverntíma alvarlegt, pólitískt”
vandamál, getur rúmenska stjórn-
in gert sér vonir um stuðnlng 1
Rússa í þakklætisskyni fyrir hóf-
semi á landamærum Moldavíii. ,
En ríkisstjórnir geta sjaídan i
haldið þjóðernishreyfingum í
skefjum. í Moldavíu sæta flokks- >
broddarnir gagnrýni íbúanna, <án ..
hvatningar frá Rúmeníu, því. a<5 s
reynt er að eyða moldavískum sér
einkennum. Flokksleiðtogarnir
svara þessum kröfum með -því
Framhald á 15. síðu'
* ENDURSAMNING
HUGSANLEG?
Stalin náði héraðinu aftur í
heimsstyrjöldinni siðari eftir að
hann gerði hinn leynilega vináttu-
sanming við Hitler. Þegar Hitler
réðist á Sovétríkin hertóku Rúm-
enar héraðið á ný, en í lok stríðs-
ins hvarf það aftur undir stjórn
Rússa. Stalín stofnaði þá lýðveld-
ið Moldavíu og innlimaði Bessara-
bíu í hið nýja lýðveldi, en þar
bjó mikill fjöldi Moldavíumanna.
Á undanförnum mánuðum hefur
Bodyul hvað eftir annað kvartað
undan því. að þjóðerniskennd á
þessu svæði „hafi eflzt til muna
upp á síðkastið.” Að sögn hans
hafa margir íbúanna óljósar hug-
myndir um þau órjúfanlegu bönd,
er tengi Moldavíu og Rússland.
Vissir menn ,segi ævintýri’” um
himneskt líf í gamla daga, komi
fram með ýmis konar hugarburð
og dreift óheilbrigðum orðrómi,
en allt þetta sýni að þeir ræði um
möguleika á endursameiningu hér
aðsins og Rúmeníu.
Menntamenn i Moldavíu „leggja
Fyrsta skipið á
frímerkjum.
Hraðar! hraðar! er kjörorðið,
þegar rætt er um samgöngutæk-
in á vorum dögum. Stór og fögur
farþegaskip kljúfa hafflötinn
milli heimsálfanna á undra skömm
um tíma, enda knúin geisisterk
um dísilhreyflum. Flugvélar eru
til, sem fljúga hraðar en hjóðið
og eldflaugar hafa verið notaðar
til að flytja póst á milli staða. Og
við veltum vöngum yfir þessu og
spyrjum sjálfa okkur: „Hvernig
•■■■nHianíiMMaaBaBBH
verður samgöngum háttað eftir
svona 100 ár?“ Því að, ef við
hverfum svo sem rúm 100 ár aft
ur í tímann, verða fyrir ökkur
svo hægfara 'f.amgöngútæki, að
okkur rekur í roga stanz. Lítum
t.d. á þetta frímerki hér á mynd
inni. Á því er að vísu gufuskip,
en engin skrúfa er á því, heldur
lijjRl á hliðúm þess. Þetta er
hjólaskipið „Washington”, 1750
tonn að stærð og var í förum
milli New York og Southamton
á árunum 1847—1858. Hraðinn
va r ekki mikill, 16—20 daga var
skipið að fara þessa leið, sem nú
er flogin á nokki-um klukkustund
um. Frímerk; þetta var gefið út
af New-Brunswick. en það fylki
er nú fyrir löngu sameinað Cana
da. Útgáfuár merkisins er 1860,
eða tveim árum eftir að sigling
um skipsins lauk. „Wa«hington”
var flutt til Kyrrahafsstrandar-
innar 1858 og höggvið upp nokkru
síðar.
Það virðist svo, sem New-Bruns
wick hafi verið í vandræðum með
mynd á frímerki sín á því herr
ans ári 1860, úr því að það vel
ur mynd af þessu skipi, sem alls
ekki var þaðan og yfirhöfuð ekki
í neinu sambandi við þetta fylki.
Og skipið var, eins og fyrr seg
ir, hætt ferðum, þegar frímerkið
kom út. Þetta frímerki er mjög
eftirsótt af „mótív“-söfnurum
þeimt er safna skipa-frímerkjum.
Hjá þeim skipar þetta frímerki
fyrsta sess, því að þeta var fyrsta
frímerki heimsins með mynd- af
skipi.
Útgáfu-fylkið New-Brunsv3clt:;
er fyrir löngu sameinað Canad.v
og gefur því ekki lengur út séi-
stök frímerki. Mui\i síðustu fri;
merki þess hafa komið út 1867
eða 1868 og síðan ekki söguna.
meir. S;
Nú getum við til gamans: .rifí?
að það upp. að það var órið 1807,
þ. 7. ágúst, að Robert Fúlton
sigldi fyrsta gufuskipinu á p.ud^
sonflóa. 1819 fer fyrsta gufúSkiþ::
ið yfir Atlantshafið og tók fcrðin.
29. daga.
Upp úr árinu 1350 er hraöinn
orðinn 17 dagar og 1890 eru jgufu-
skipin orðin það liraðskreið, a<V
ferðin tekur aðeins 514 sólarhring.
Þegar gamla hjóla-skipið |,Was-:
hington" plægði sig gegnum’ sjóa
Atlantshafsins fram og aftur miili
Evrópu og Ameríku, munu? fáa
af áhöfn þess hafa órað fyrir því,
að rúmum 100 árum seinna'yfði
mynd skipsins í heiðurssæfi óg
fremsta reit í albúmum skipa-m®
tív-safnara viðsvegar í heiminura
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 26. maí 1966 J