Alþýðublaðið - 22.01.1967, Blaðsíða 13

13
Sunnudags Alþýðublaðið 22. janúar 1967
Leðurblakan
Spáný dönsk litkvikmynd. tburð
armesta danska kvikmyndin í
mörg ár. Listdansararnir Jón
Valgeir og Margrét Brandsdótt
ir koma fram í myndinni.
LltY BRQBERG POUL REICHHARDT GHITANBRBY
HOLGER JUUL HANSEN GRETHE MOGENSEN DARIO CAMPEOTTO
ÖIRGIT SAPOUN POUL HAGEN KARLSTEGGER OVESPROGDE
lns1roktion:Alinelise Meineche
Sýnd kl 7 og 9.
Blaðaummæli:
Leðurblakan í Bæjarbíó er kvik-
mynd sem óhætt er að mæla
með.
Mbl. Ó. Sigurðsson.
— Hetjan úr Skírisskógi —
Geysispennandi ensk-amerísk
mynd í litum og CinemaSeope.
Bönnuð börnum innan 12 lára.
Sýnd kl. 5.
— Grímuklæddi riddarinn —•
Sýnd kl. 3.
Ákaflega spennandi og hroll-
vekjandi ný mynd.
Bönnuð börnum innan 16 ára.
Sýnd kl. 5 7 og 9.
— Húsvörðurinn vinsæli —
með Dirch Passer.
Sýnd kl. 3.
Áugiýsið í Aiþýðublaðinu
Lesið Alþýðublaðið
TONLISTARÁHUGI VIÐ SUND OG NES
Netta fingur venur við
veifir slyngur korða,
hjartað stingur, fær ei frið
fallega syngur langspilið.
Vatnsenda Rósa.
Þótt íslendingar fyrri alda séu frægari
fyrir kveðskap, rímnasöng og réttarbragi
en hljóðfæraslátt er samt ljóst, að þeir
sem komust í kynni við hljóðfæraleik
liafa verið móttækilegir fyrir slíkri tón
list. Berum fyrst niður sitt hvorum megin
við Seltjarnarnesið laust eftir aldamótin
1800.
í Viðey situr Magnús Stepliensen dóm
stjóri og „tilsjónarmaður“ Landsuppfræð
ingafélagsins, menningarviti síns tíma, for
framaður í dansi og pípuleik i kóngsins
Kaupmannahöfn. Með honum dvaldi fjöldi
hjúa og skjólstæðinga, sem urðu fyrir á-
hrifum af brag lieimilisins, þar sem liús
bóndinn og dætur hans voru „mestu meist
arar á langspil“. Þau áhrif bárust síðar
með þeim víðs vegar um landið.
Á Bessastöðum og síðar Eyvindarstöðum
á Álftanesi býr uppeldissonur Magnúsar,
Sveinbjörn Egilsson kennari og síðan rekt
or, sem leyfði sér þær einu frátafir frá
námsiðnum erlendis, að hann átti hlut
deild að Sturlungaútgáfu fyrir Bókmennta
félagið og að þeir lierbergisfélagar L.
Thorarensen síðar sýslumaður „hafi iðu
lega blásið á þverpípu heima hjá sér, því
að þeir hafi báðir lært hjá sama manni
(Mohr) og skemmt sér vel við það og
liafi einu sinni kveðið svo mikið að því, að
einn nágranni þeirra, sem ekki þóttist hafa
næði til að lesa fyrir þeim, hafi kært þá
fyrir garðprófastinum“. Ennfremur fékk
Sveinbjörn tilsögn í dansi.
Á heimili Sveinbjarnar og Helgu Bene
diktsdóttur Gröndal, sem einnig hafði dval
ið í Viðey „að nema hannyrðir hjá mad
ame Guðrúnu Skúladóttur" var lifað fögru
fjölskyldu- og menningarlífi á stað, sem var
í þjóðbraut uppvaxandi mennta- og em
bættismanna þjóðarinnar á næmustu þroska
árum þeirra.
Þessu lýsir sonur þeirra Benedikt Grön
daL „Þá var mikið um söng á Eyvindar
stöðum; við börnin vorum öll lagviss og
höfðu góð hljóð þó við værum ekki van-
in við hinn lærða söng, sem nú tíðkast. . .
við sungum venjulega í rökkrinu; faðir
minn lék á flautu og móðir mín stund-
um á langspil. Oft komu skólapiltar frá
Bessastöðum og sungu og voru sumir á-
gætir söngmenn.” Jón Árnason þjóðsagna-
safnax-i minnist þessara stunda hrærður.
Gröndal segir og frá því er Bjarni Thor
arensen skáld kom í heimsókn, „hann,
beiddi móður mína að spila á langspil,
sem hún var ágætlega leikin í, og þá spil
aði hún „Lyt elskede, lyt“, en Bjami
söng undir. Þetta hefur verið um 1837;
þá voru langspil alltíð hér á landi; í ferða-
bók Mackenzies er góð mynd af lang
spili með bumbu alveg eins og hún móðir
mín átti með þrem strengjum, enda mun
hún hafa tekið þetta eftir Stephensens
fólki. . . “
Af skólasveinum á þessum tíma, sem
gefnir voru fyrir tónlist má nefna Pétur
Guðjohnsen brautryðjanda nútíma tón-
menntar á fslandi, skólastjóra og söng
kennara og organista í dómkirkjunni í
Reykjavík
Þar var og Páll Melsteð lögfræðingur
sagnfræðingur og kennari, eiginmaður Þóru
Grímsdóttur stofnanda Kvennaskólans í
Reykjavík. (Bjó um skeið á Brekku á
Álftanesi).
Dóttir Sveinbjarnar, Þuríður giftist Ei
ríki Kúld í Flatey á Breiðafirði syni Ó1
afs Sívertsen, sem stofnaði framfarafélag
Flateyjar. Þuríður var mennta- og dans
kona mikil og átti mikinn þátt í mennta
lífi þeirrar menningarnýlendu, sem Fiatey
var á þeim tíma.
Kammerhljómsveit Magnúsar Stephen-
sens í Viðey og tvíleikur Eyvindarstaða-
hjóna að vísu með innblæstri frá Kaup-
mannahöfn er nú orðinn að heilli symfóníu
liljómsveit
Hér fer á eftir kafli úr Ferðarollu
Magnúsar Stephensens, er hann heyrði og
sá Töfraflautu Mozarts og Sjálfsævisögu
Páls Melsteds, er eyru hans ljúkast til fulls
upp fyrir tónlistinni.
Magnús skrifar:
„30. jan. 1826. — Svo byrjaSi comedia ný,
Trylleflöjten nefnd, söngstykki dýrðlegt í
4 öktum (þáttum) með óviðjafnanlegri
músík og allsháttar hljóðfærasöngi undir
eftir meistarans Mozarts söngspili. Það var
allt óviðjafnanl. dýrðlegt bæði að heyra og
sjá Yfirgekk státsið og praktin í búning
um leikara margbreytilega dýrðlegum allt
og þær ótal tilbreytingar í því stykki
fyrst og seinast flestra ímyndunarkraft.
Það var langt og fagurt. Þar í voru afmál
uð himnar og helvíti. Komu árar upp úr
logandi víti svartir sem bik, sukku til
vítis seinna, fljúgandi vængjaðar þokka
gyðjur 3, hver annarri dýrðlegri ofan frá
liimnum, sungu og léku, fóru við og við
til himna aftur. Þar gekk eldingum og
skruggum, þar rann fram vítisfljótið ákaft,
þar umbreyttist allt aftur í Paradísar
yndislegu lönd. Þar var allur búnaður
skrautmenna í austurlandadýrð og móðum
og mannfjöldi leikara mikill, á stundum um
60 í einu frammi, sem sungu allir, karl
ar og konur í einu og austurlandasiðir við
brúðkaup, sem fram fóru, prestaskrúði þar
og embættisverk þar við ölturu og trónar.
í lokin voru kóngur og drottning eins
háhúrruð út þá fóru sem við innkomu
beggja.
Mig langaði til að ættfólk mitt í Viðey
og Hólmi hefði þá verið hjá mér til að sjá
og heyra aila þá dýrð, því hana var vert
að sjá og verður þetta stykki víst 12
sinnum leikið og vilja allir ná í að sjá
það og heyra. En kostnaður upp á það með
allt í þeim mörgu dýrðlegu búningum
og öllu öðru hleypur víst til margra 1000
rbda, en mörg 1000 rbd, koma líka fyrir
það inn aftur:“
Páll ritar:
„Það kom fyrir, mitt fyrsta eða annað
ár við Universitetið (1835), að einn af
kunningjum mínum, mig minnir stúdent
Páll Melsted
sama árið sem ég. J. C. Hansen fekk mig
til að koma með sér til prófessors \ffeyse,
kompónistans mikla, og láta hann heyra
íslenzk sálmalög, Weyse var þá að búa
til kóralbókina handa Reykjavíkur dóm-
kirkju. Eg gerði þetta, og söng fyrir Weyse
öll þau sálmalög, sem ég kunni, eins
og ég hefði heyrt þau sungin í föðurhúsum
og á Bessastöðum. Ég var með öllu ófeim
inn að þessu verki, því ég fann glöggt
hve óendanlegur munur var á mér, sem
ekkert kunni, og Weyse, meistaranum
sjálfum. Eg var hjá honum allan daginn
og hann var mér eins og hann væri fað
ir minn. Aldrei hef ég heyrt annað eins-^
Fortepianospil eins og til hans; það var
stundpm svo auðvelt og hægt að skilja
það, liggur mér við að segja. Hann fékk
allskonar raddir úr sínu hljóðfæri. Ég
ber hans Píanospil ekki saman við neins
manns spil nema Ola Bulls fíólinspil, er
ég heyrði nokkru síðar. Oft fór ég í leik
húsið (Kongelig Theater) í Kaupmanna
höfn, þvi að það var, eins og yfirskriftin
segir yfir fortjaldinu fyrir framan scen
una, Ej blot til Lyst.” þarna mátti margt
sjá og heyra; þar fékk ég að sjá og heyra
sanna list, sanna íþrótt, þar æfðist tilfinn-
ing, eða réttara sagt, þar vaknaði til
fullrar meðvitundar sú tilfinning hjá mér
sem mér var meðfædd, en legið hafði í
dái, tilfinning fyrir því fagra;: þar opnuð
ust eyru mín fyrir „Músik“, fögrum hljóð
færaslætti, fögrum söng. Ég fór sjálfur að
skilja „Músikina", sem ég skildi ekki áð
ur. Og eftir því sem á leið, fór mér
að þykja mesta ánægja að heyra „Operar
er“, og Mozarts „Músík“ set ég efst af öllu
sem ég heyrði í þá átt, þar næst Mendel
sohn-Bartholdy; en margir voru þó ,aðrir
góðir til. Ég heyrði svo fátt eftir Beet
hoven, að ég komst ekki svo langt að hafa
yndi af hans Músik, mér fannst hún
fremur stórgerð en yndisleg Ég þekki eng
an sem getur látið tónana Craddirnar)
lýsa öllum mannlegum tilfinningum, geðs
hræringum, eins skýrt og skiljanlega, eins
og W. A. Mozart, hin ódauðlega kompón
ista, sem aldrei fekk embætti eða föst
laun, lifði og dó í fátækt 1791, átti ekki
fyrir útför sinni og var grafinn í sama
reit sem fátækir menn, og enginn mfnnis-
varði sást á leiði hans enda vissi enginn
hvar hann var jarðaður, en eitthvað 70
árum eftir dauða hans hef ég heyrt að
á legstað hans, (sem menn ímynda' sér
að væri þar og þar á einum kirkjugarði
í Wien), liafi verið settur einhver leg
steinn. En í Salzburg, þar sem Mozart-'
Framhald á bls 14.