Dagur - 21.02.1998, Blaðsíða 8

8- LAVGARDAGUR 21. F E l! R Ú A R 1998

FRÉTTASKÝRING
i.
Amar Jensson er 42
ára aðstoðaryfirlög-
regluþjónn viö þá
deild ROdslögreglunn-
ar sem fjallar um
„hvítflibbabrotin“
sem svo hafa verið
kölluð, efnahags- og
auðgunarbrot. Á sex
ára tímabili stýrði
Amar ávana- og fíkni-
efnadeild lögreglunn-
ar í Reykjavík. Það
starf fylgdi honum eft-
ir eins og draugur eft-
ir að bann fór til ann-
arra starfa. Nýlega
hafði Ariiar réttar-
stöðu „grunaðs
manns“ í lögreglu-
rannsókn sem sneri að
uppljóstraranum
Franklin Kristni
Steiner.
Arnar Jensson tók ungur við
stjórn Iítillar lögregludeildar um
áramót 1984-85, ávana- og fíkni-
efnadeildar eftir 7 ára starf í al-
mennu Iöggæslunni. Oumdeilt er
að sú deild náði umtalsverðum
árangri undir hans stjórn. En
starfið dró dilk á eftir sér. Störf
Arnars við fíkniefnadeild á sínum
tíma hafa orðið til þess að í vetur
stóð hann uppi sem sakborning-
ur í sakamáli. A slíku átti hann
naumast von. Nú hefur hann og
fjöldi annarra löggæslumanna
verið fríaður af áburði, sem olli
þeim og fjölskyldum þeirra and-
streymi.
Störf Arnars Jenssonar voru
rannsökuð í bak og fyrir. Per-
sónuleg fjármál voru vandlega yf-
irfarin. Samsæriskenningar voru
á fleygiferð um þjóðfélagið á síð-
ustu misserum vegna starfshátta
fíkniefnadeildar í tfð Arnars og
eftirmanns hans, Björns Hall-
dórssonar. Asakanir hafa gengið á
bæði borð. Þær hafa beinst gegn
ýmsúm starfsmönnum lögregl-
unnar, allt upp í þrjá ráðherra
dómsmála á síðari árum. Málum
hefur verið stillt upp sem spill-
ingu, samsæri, mútuþægni og
öðrum afbrotum.
Arnar segir í upphafi viðtalsins
að hann geti án efa ekki leyst úr
öllum spurningum blaðamanns,
þekki hann blaðamenn rétt.
Hann hafi aldrei og muni aldrei
bregðast trúnaði við neinn, jafn-
vel þótt það þýði að hann komi
oft ekki vörnum við.
Gjörsamlega háðir
uppljóstrunun
-Aðferðir erlendra lögreglumanna
sem vinna við fíkniefnamál eru
margvt'slegar. Þeim hefur þií
kynnst af eigin raun, hinum svo-
nefndu „óhefðbundnu" aðferðum
við að upplysa mál. Hverjar eru
þær?
„Þar má nefna samskipti við
uppljóstrara, notkun á tálbeit-
um, hlustanir og hleranir, skygg-
ingar, sem felast í að fylgjast með
grunuðu fólki. Þá má nefna af-
hendingu á fíkniefnum undir eft-
irliti, þ.e. að hleypa efnunum
áfram til endastöðvar til að freista
þess að ná aðalmanni. Fleira
mætti nefna,“ sagði Arnar Jens-
son.
Sumar þessara aðferða hafa
orðið tilefni mikilla blaðaskrifa og
æsilegrar umræðu víða í þjóðfé-
laginu. Verður þá oft vandséð
hvort fólk er með bófunum eða á
móti.
„Það hefur reynt á sumar þess-
ara aðferða fyrir dómstólum, til
dæmis beiting tálbeitu. Hæsti-
réttur Islands hefur komist að
raun um að réttlætanlegt sé að
beita tálbeitu við vissar aðstæður.
Þessi mál hafa því fengið umfjöll-
un dómstóla á Islandi. Það þýðir
ekkert fyrir lögregluna að aka um
borgina og horfa út um gluggann
eða labba um götur. Þessi vinna
er ekki eins og taka menn á rauðu
Ijósi eða bíða eftir kæru. I þessum
málaflokki er frumkvæðið nánast
allt hjá lögreglunni," sagði Arnar.
„Lögreglan er gjörsamlega háð
uppljóstrunum í þessum mála-
flokki. Markmiðið og meginá-
herslan frá því ég kynntist þessu
starfi fyrst hefur verið að rann-
saka mál sem tenjgjast innflutn-
ingi og dreifingu. A þetta var lögð
sérstök áhersla af yfirstjórn lög-
reglumála, þegar ég byrjaði í
fíkniefnadeildinni. Með þessu
móti tekst vonandi hvort tveggja,
að leggja hald á fíkniefnin og ná
höfuðpaurunum. Til að hægt sé
að rannsaka slík mál verður lög-
reglan að hafa aðgang að upp-
ljóstrurum. Aðeins fáir vita hvað
er að gerast."
Engin afbrot í skjóli lögreglu
-Nti er vitað mál að Franklins
Steiner var uppljóstrari lögregl-
unnar. Kom hann af sjálfsdáðum
til lögreglunnar og bauð upp á
þjónustu sína og samstarf við lög-
regluna?
„Það veistu alveg örugglega að
lögreglan getur aldrei svarað
spurningunni um hvort tiltekinn
einstaklingur er uppljóstrari eða
ekki. Við höldum trúnað og sá
trúnaður er skilyrðislaus."
-Þú getur þá ekki sagt mér hvort
upplýsingar frá Steiner hafi komið
að gagni við uppljóstrun stórra
fíkniefnamá la ?
„Nei, þessari spurningu verður
augljóslega ekki svarað. Hinsveg-
ar voru ítrekað settar fram ásak-
anir um að þessi einstaklingur
sem þú nefnir hafi fengið að
stunda fíkniefnaviðskipti í skjóli
lögreglunnar. Það er alveg ljóst að
enginn hefur nokkru sinni svo ég
viti, fengið að brjóta af sér í skipt-
um fyrir upplýsingar."
Arnar segir að persónulega sýn-
ist sér að umræðan um Steiner og
fíkniefnin hafi oft verið nokkuð
útblásin og reyfarakennd. „Þetta
er einhver furðuleg umræða og
tilgangurinn virðist mér skrftinn,“
sagði Arnar.
Arnar Jensson, sem var yfirmaður fíkniefnadeiiar á árunum 1985 tii 1990, við núverandi vinnustað sinn hjá Ríkislögreglustjóra i
Mönnum stillt upp við vegg
„Eg fullyrði að rannsóknir á fíkni-
efnamálum eru hvað erfiðustu
lögregluverkefni sem ég hef
kynnst. Hjá fíkniefnadeildinni
hafa gegnum tíðina starfað marg-
ir hæfustu menn lögreglunnar.
Menn hafa verið sendir til mar-
gra landa í skóla og á námskeið.
Allir fastir rannsóknarlögreglu-
menn á mínum starfstíma voru
styrktir til að sækja sér menntun
til að verða hæfir til að stunda
þessar rannsóknir," sagði Arnar
Jensson.
Arnar segir það alveg ljóst að
ýmis vinnubrögð sem gagnrýnd
eru nú, hafi verið stunduð alla tíð
með samþykki og þátttöku allra
aðila. „Dómsmálaráðuneytið hef-
ur Iátið gera myndbönd sem sýnd
hafa verið milli þátta í sjónvarpi
þar sem lögreglumenn koma
fram og hvetja almenning til að
gefa upplýsingar. Ollum er heit-
inn fullur trúnaður. Bæklingar
hafa verið prentaðir, límmiðar og
annað, alls staðar er óskað upp-
lýsinga gegn fullum trúnaði. Og
þá verður lögreglan að standa
tryggilega við loforð sín um trún-
að.“
-En hefur lögreglan ekki ein-
mitt verið að rjúfa trúnað. Greindi
Sturla Þórðarson lögfræðingur
lögreglustjóra ekki frá för ykkar
tveggja til dómsmálaráðherra þar
sem óskað var eftir reynslulausn
Franklins Steiners árið 1991?
„Mér skilst að hann sé að ræða
við blaðamenn sem einstaklingur
og mæli ekki fyrir munn lögregl-
unnar. Það er mikið áfall að ein-
hver hefur ákveðið að rjúfa trún-
aðinn. Mér hefur reyndar fundist
í öllu þessu máli að um trúnaðar-
rof hafi verið að ræða á ýmsum
stigum málsins. Það var nú sett á
fót lögreglurannsókn í þessu
máli, sérstakur rannsóknarlög-
reglustjóri skipaður. Hann kallar
fyrir sig rannsóknarlögreglumenn
fíkniefnadeildar meðal annars og
yfirmenn embættisins í Reykja-
vík. Þeir mæta allir sem sakborn-
ingar. Hann leggur fyrir þá spurn-
ingar um trúnaðarsambönd og
krefur svara varðandi nafn-
greinda uppljóstrara. Svari lög-
reglumaðurinn þessum spurning-
um er þar fólgið trúnaðarrof. Mér
finnst satt best að segja hæpið að
stilla mönnunum svona upp við
vegg af Iögreglustjóra. Eg varð
sjálfur að velja að úttala mig ekki,
þrátt fyrir að vera sakaður um al-
varleg brot. Það var í framhaldi af
því að slegið var upp fyrirsögnum
í blöðum að ég hefði kosið að
þegja. Og það var sagt tortryggi-
leg ákvörðun. Eg átti að vera að
hylma yfir brot. Enn þann dag í
dag er fjallað í fjölmiðlum um
brot sem ég á hafa framið, alla
vega eitthvað á gráu svæði eða
siðleysi. Eg get ekki varið mig þar
sem ég er bundinn trúnaði."
Flknó situr eftir í sánun
Arnar segir að það sé deginum
ljósara að umfjöllunin um deild-
ina hafi haft afar slæm áhrif á
starfsemi hennar, hann hafi heyrt
að það muni taka langan tíma að
ná þeirri stöðu sem hún hafði
gegnvart ýmsum aðilum, sérstak-
lega þeim sem þurfa að gefa upp-
lýsingar. Traust deildarinnar út á
við hafi dvínað.
„Kannski má segja á móti að
ýmislegt gott hafi gerst í þessu
máli. Fram hefur farið gríðarlega
nákvæm rannsókn á störfum
mínum i langan tíma. Eg hef
þurft að skila upplýsingum um
einkafjármál mín, framtöl, eigna-
myndun mín skoðuð nákvæmlega
og svo framvegis. I blaði kom
fram ásökun um að ég hefði þeg-
ið greiðslur. Rannsóknarlögreglu-
stjórinn taldi ástæðu til að kanna
það sérstaklega, líka það hverni'
JÓN BIRGIR
PÉTURSSON
SKRIFAR