Dagur - 12.05.1998, Qupperneq 5

ÞRIÐJUDAGUR 12.MAÍ 1998 - 21
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
! útvarpshúsinu í Efstaleiti við upptökur á þáttunum Ein hræðileg Guðs heimsókn. Úlfar Þormóðsson og Anna Kristín
Arngrímsdóttir, sem er lesari með Úlfari íþáttum þessum. mynd: þök.
í röð fimm útvarps-
þátta greinir ÚlfarÞor-
móðsson frá örlögum
íslendinganna sem
Tyrkirrændu hérárið
1627. Hann segir
sitthvað aldrei hafa
komið fram í dagljósið
í málum þessum.
Ein hræðileg Guðs heimsókn, er
röð fimm útvarpsþátta sem hófst
á Rás 1 í gær, mánudag, en þar
fjallar Úlfar Þormóðsson rithöf-
undur um líf og örlög þess fólks
sem rænt var héðan í Tyrkjarán-
inu 1627 og flutt í nauðum í
Barbaríið. Úlfar hefur rannsak-
að heimildir um þetta efni og
farið ferðir suður til landa í
þeim tilgangi. Hann kveðst hafa
kannað málið með öðrum aug-
um en gert hefur verið til þessa,
það er með gagnrýnum augum
hlaðamannsins, og náð þannig
að finna á því nýja fleti. Þættir
þessir eru frumfluttir á mánu-
dögum og verða endurfluttir á
fimmtudagskvöldum.
„Þolir ekki dagsljósið vel“
„Ég tel að breitt hafi verið yfir
ýmislegt í þessu máli, það sem
ekki þolir dagsljósið vel. Þar á ég
einkum við hlut kirkjunnar
manna sem hafa keppst við það
hérlendis í þúsund ár að fela á
sér refshalann. Það hefur svo
sem ekki verið þeim ýkja erfitt,
þvf flestir annálaritarar fyrri alda
voru á mála hjá henni,“ sagði
Úlfar Þormóðsson í samtali við
Dag. - Hann segir að leitað hafi
verið eftir Iiðveislu kirkjunnar
við §ársafnanir til að kaupa Is-
lendingana úr ánauðinni, en í
þeim efnum hafí kirkjan dregið
lappirnar og sé það til vitnis um
þá nísku sem einkenni og hafi
einkennt kirkjuna um aldir. í
bréfi sem Gísli biskup Oddsson
skrifar bróður sínum, Arna lög-
manni, segir hann á þá leið að
vafamál að það borgi sig að
safna til útlausnar fólkinu, því
að þeir muni koma sér heim
sjálfír sem einhver veigur sé í að
fá og fyrir lausnarfé kæmu þá
jafnvel hinir sem engin eftirsjá
væri að.
Úlfar segir að kirkjan hafí
talið fólki trú um að ránsferð
Tyrkjanna hingað, sem svo
reyndust ekki vera Tyrkir, hafí
orðið vegna synda Iandsmanna.
Haft er eftir Arngrími Jónssyni
lærða, varabiskupi á Hólum, að
ránið hafí verið „... ein hræðileg
Guðs heimsókn vorra synda
vegna allra."
Einsleitar heimildir
Mikið hefur verið ritað um ránið
og má þar nefna bókina
Tyrkjaránið eftir Jón Helgason
Tímaritstjóra, sem kom út fyrir
um þrjátíu árum. Þá hafa um
þetta efni verið rituð og sett upp
leikrit; Tyrkja-Gudda eftir sr.
Jakob Jónsson og Heimur Guð-
ríðar eftir Steinunni Jóhannes-
dóttur.
Þær samtíðarheimildir sem
hæst ber eru Tyrkjaránssaga
Bjöms á Skarðsá og Reisubók
síra Ólafs Egilssonar, prests í
Ofanleiti í Vestmannaeyjum, en
Ólafur var einn þeirra rúmlega
þijátíu Islendinga sem sleppt var
úr Barbaríinu, en 300 urðu þar
eftir og komu aldrei heim. Sam-
tíðarheimildir þær sem hér eru
nefndar segir Úlfar að sé það
sem seinni tíma sagnaritarar
hafi byggt skrif sín - og séu þær
frásagnir hver annarri lík. Segi
þær frá illskeyttum sjóræningj-
um og fólki sem á að hafa búið
við harðræði og knappan kost.
Hinsvegar kveðst Úlfar trúa að
svo hafí ekki alltaf verið.
„Uppá von og ævintýr“
„Ef dæma á af til dæmis bréfum
frá frönskum og spænskum
mönnum sem var rænt, má
draga þá ályktun að aðstæður
þrælanna hafi ekki alltaf verið
svo slæmar. Einsog aðstæður
voru hérlendis var sjálfsagt ekki
verra að vera þræll ytra en það
sem átti að heita „fíjáls“ vinnu-
maður á Islandi. Þrælar í Bar-
baríinu áttu frístundir og gátu
þeir jafnvel önglað saman fyrir
frelsi sínu, einsog dæmi eru
um.“
Úlfar ritnar til þess að 35
árum eftir Tyrkjaránið, hafí
Brynjólfur biskup Sveinsson
lagst á Synodus gegn skatt-
heimtu hér á landi til að afla fjár
til kaupa á herskipi til að verja
landið fyrir hugsanlegum ráns-
ferðum erlendra manna hingað.
Hafí biskup verið mótfallinn því
af þeirri ástæðu að þá gæti það
hent að fólk færi að láta ræna
sér „uppá von og ævintýr"
einsog þá var sagt. Segir Úlfar
þetta orðalag benda til þess að
vistin í Barbaríinu hafi ekki ver-
ið svo slæm í samanburði við líf-
ið á Islandi. Lífið í landinu.
Á slóðum íslendmga
„A síðustu íjórum árum hef ég
farið fimm ferðir í Barbaríið og
kynnt mér afdrif þeirra Islend-
inga sem Tyrkir tóku hér til
fanga og fluttu með sér. Sumt af
þessu fólki sem rænt var, til að
mynda nær allir Grindvíkingarn-
ir, lentu í vist í borginni Sale í
Marokkó. Einmitt þar komst ég
á slóð þessa fólks,“ segir Úlfar
sem þó vill ekki segja nánar frá
því hér. Það bíði frásagnar
næstu vikna.
A síðasta ári veitti Reykjavík-
urborg Úlfari 50 þúsund króna
styrk til þessara rannsókna á ör-
lögum íslendinganna sem lentu
í Tykjaráninu. Hann kveðst hafa
fengið styrki víðar að, enda sé
mildll áhugi á þessum atburð-
um. Sá áhugi sé ekki einasta hér
á landi því á götukaffihúsum
suður í Marokkó kveðst hann
hafa komist í kynni við fólk sem
vel þekkti til íslands í þessu
samhengi. Hafi þau kynni hjálp-
að sér við að komast á rétta
braut í leitinni að íslendingun-
um í Barbaríinu. -SBS.
Leikfélag
Akureyrar
Söngvaseiður
The Sound of Music
eftir Richard Rodgers og Oscar
Hammerstciu H,
sýn. föst. 15. maí kl. 20.30
UPPSELT
sýn. laug. 16. maí kl. 20.30
UPPSELT
sýn. mið. 20. inaí kl. 20.30
sýn. fimm. 21. maíkl. 20.30
sýn. laug. 23. maí kl. 20.30
sýn. suim. 24. mai kl. 20.30
Allra síðustu
sýmngar
mSaltið er gott, en efsaltið missir selt-
una, með hverju viljið þér þá krydda
það? Hafið salt i sjalfum yður, og nald-
iðfrið yðar á milli. * 9. 50.
Markúsar-
guðspjall
Einleikur Aðalsteins Bergdal.
á Renniverkstæðmu.
Lýsing: Ingvar Bjömsson.
Leikmynd: Manfred Lemkc.
Leikstjóm: Trausti Ólafsson.
sýn. fimmt. 14. maí kl. 20.30
sýn. sunn. 17. maíkl. 17.00
síðustu sýningar á Akurcyri
í Bústaðakirkju í lteykjavík
31.maíkl. 20.00
ogl.júníkl. 20.00
Gjafakort á MarkúsarguðspjaH
tilvalin fermingargjöf
Landsbanki íslands vcitir
handhöfum gull-dcbetkorta
25%afslátt.
Miðasalau er opln þriðjud.tlmmtud.
kl. 13-17, fðstud.-sunnud.
frain að sýniugu.
Sinisvari ailan sólarhringinn.
Munið pakkafcrðimar.
Slrni 462 1400
er st>Tktaraðili Leikíélags Akureyrar