Dagur - 26.06.1998, Qupperneq 7

ÞJÓÐMÁL
t ' ” ’ ! ! ' H i.>’ V.’ J,
TÖ STVDAGUR 26. JÚNÍ 1998 - 7
Fjogurra ára áæfhm
„Þegar skyggnst er bak við tjöldin kemur í Ijós að svokölluð málefnavinna er nánast orðin tóm. Eftir linnulaust tal
í 2-3 ár eru menn litlu sem engu nær því en áður að skapa málefnalegan grundvöll fyrir samstarfið. Það vantar
allt í senn, málefni, trúnaðartraust, forystu og tíma fyrir hlutina til að þróast með eðlilegum hætti, “ segir Stein-
grímur J. Sigfússon m.a. I greinargerð sinni.
—I STFIN
Wá GRIMURJ.
§ SIGFUSSON
Wm\ ALÞINGISMAÐUR
M SKRIFAR
l’ekist verður á uin
sameinmgarmálm og
framtíð Alþýðubanda-
lagsins á aukalands-
fundi í byrjun jixlí.
Steingrímur J. Sigfús-
son hefur sent frá sér
greinargerð um stöðu
Alþýðubandalagsins.
Hann viU varðveita
einingu flokksins og
gerir tiHögu uiii sam-
starfsáætlun vinstri
afLanna tH fjögurra
ára.
Komi fram tillaga um sameigin-
legt framboð nú í vor eða snemm-
sumars er það ávísun á eitt og að-
eins eitt - átök og klofning Al-
þýðubandalagsins og gott ef ekki
einnig fyrirhugaðra samstarfsað-
ila. Þær aðstæður sem uppi voru
á Iandsfundi Alþýðubandalagsins
síðastliðið haust sýndu og sönn-
uðu að engin samstaða var um
það í Alþýðubandalaginu að
ákveða sameiginlegt framboð.
Þvert á móti kom fram veruleg
andstaða við að hætt yrði við að
bjóða fram í nafni flokksins og í
raun er ómögulegt að spá fyrir um
það hvorum megin hryggjar
meirihluti og minnihluti hefði
lent ef gengið hefði verið þá til
kosninga um það atriði. Sú mála-
miðlunartillaga sem gott sam-
komulag náðist hins vegar um var
að ganga til viðræðna sem ein-
göngu beindust að því að skoða
mögulega samstöðu um málefni
og taka síðar ákvörðun um til
hvers slík málefnavinna gæti leitt
í auknu samstarfi flokkanna. Litl-
ar forsendur eru í raun til þess að
gefa sér að staðan sé mikið öðru
vísi nú.
Það er mat höfundar að um-
ræðan hafi verið alltof þröng og
máluð of svarthvítum litum.
Hafnað er þeirri uppsetningu að
spurningin sé um allt eða ekkert,
sameiginlegt framboð strax, sem í
reynd þýddi sameiningu flokk-
anna, eða ekki neitt.
Þegar skyggnst er bak við tjöld-
in kemur í Ijós að svokölluð mál-
efnavinna er nánast orðin tóm.
Eftir linnulaust tal í 2-3 ár eru
menn litlu sem engu nær því en
áður að skapa málefnalegan
grundvöll fyrir samstarfið. Það
vantar allt í senn, málefni, trún-
aðartraust, forystu og tíma fyrir
hlutina til að þróast með eðlileg-
um hætti.
Mjög mikilvægt er að breið for-
ystusveit í flokknum, þingflokki,
framkvæmdastjórn og miðstjórn,
með aðild helstu forystumanna í
flokksstarfi sem víðast á landinu,
reyni að móta sameiginlegar til-
lögur sem grundvöll umræðna í
flokknum á næstu vikum og til
undirbúnings ákvörðunar í mál-
inu. Það að stefna mönnum sam-
an til fundar og stilla mönnum
þar upp frammi fyrir tillögu eða
tillögum sem e.t.v. ganga sitt í
hvora áttina er ógæfulegur að-
dragandi í svo örlagaríku máli.
Það er ljóst að fjölmargir félag-
ar í Alþýðubandalaginu og ein-
staklingar í samstarfi við það eru
með öllu andvígir því að stefnan
verði tekin á sameiginlegt fram-
boð, sem í flestra hugum þýðir í
reynd sama og sameining flokk-
anna innan skamms tíma, strax
við næstu alþingiskosningar.
Verði slíkt knúið fram er það nán-
ast eins víst eins og tvisvar tveir
eru Qórir að um þá niðurstöðu
verða í öllu falli hörð átök og
verulegar líkur eru á að það geti
leitt til djúpstæðs klofnings með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
í trúarbragðastíl
í umræðunum er gjarnan sagt að
þessi afstaða sé aðallega bundin
við nokkra þingmenn sem ekki sé
mikil ástæða til að hlusta á. Slík
túlkun stenst tæpast nánari skoð-
un. Ekki ef Iitið er til þess fjöl-
menna og breiða hóps sem lýsti
margvíslegum sjónarmiðum, öðr-
um en þeim að stefna ætti á sam-
eiginlegt framboð strax 1999, á
landsfundi Alþýðubandalagsins
sl. haust. Einnig er Ijóst að víða í
þjóðfélaginu, jafnt á meðal ungs
fólks sem umhverfisverndarsinna,
herstöðvarandstæðinga, Evrópu-
sambandsandstæðinga, róttækra
afla í a.m.k. hluta verkalýðshreyf-
ingarinnar, fólks á landsbyggðinni
o.s.frv. eru þær skoðanir út-
breiddar, að stíga verði varlega til
jarðar í þessum efnum. Hafa
verður fyrirvara á um tilraunir til
að knýja þetta mál fram með
áróðursaðgerðum í fjölmiðlum
eða með stofnun samtaka sem
deyja drottni sínum í kjölfar þess
að ákveða sjálf að þau séu valda-
taka nýrrar kynslóðar. Einnig þeg-
ar einstakir aðilar taka sér sjálf-
skipaða prókúru á því að tala fyr-
ir hönd grasrótarinnar, alls ungs
fólks á vinstri kantinum o.s.frv.
Umræðan hefur alltof mikið verið
rekin í trúarbragðastíl og án full-
nægjandi rökstuðnings. Það getur
reynst dýrkeypt að stytta sér leið í
þessum efnurn því stjórnmálin
þurfa sinn tíma til að þróast eins
og allt annað.
Mikill vandi forystunnar
Ljóst er að forystu Alþýðubanda-
Iagsins er mikill vandi á höndum.
Mestu skiptir að það sé haft að
leiðarljósi umfram allt annað að
varðveita samstöðu í Alþýðu-
bandalaginu og koma í veg fyrir
að þeim sterka flokki til vinstri í
íslenskum stjórnmálum, sem AI-
þýðubandalagið hefur verið og
hefur alla burði til að vera áfram,
verði fórnað.
Það fyrsta sem hafa verður í
huga þegar þessi staða er metin er
það að Alþýðuflokkurinn veit
mæta vel hvernig aðstæður eru í
Alþýðubandalaginu. Þar hafa
menn valið þann kost að keyra af
mikilli hörku á sameiginlegt
framboð strax í næstu alþingis-
kosningum, eða ekkert - heimta
sem sagt allt eða ekkert og tefla
þeirri skák á Alþýðubandalagið.
Þetta vekur að sjálfstöðu strax
upp spurningar um heilindi AI-
þýðuflokksins. Hvort ætlunin sé
að spila á hina viðkvæmu stöðu í
AJþýðubandalaginu í trausti þess
að það muni leiða til klofnings
þannig að Alþýðuflokkurinn fái
verulegan liðsauka úr þeirri átt.
Sé svo er auðvitað um mikla
skammsýni að ræða. Ljóst má
vera að komi til átaka og klofn-
ings í einum eða fleiri af þeim
flokkum sem til samstarfsins ætla
að ganga þá mun það ekki verða
til farsældar. Forysta Alþýðu-
bandalagsins verður með raun-
sæjum hætti að horfast í augu við
þær útbreiddu efasemdir og þá
fyTÍrvara sem fjölmargt Alþýðu-
bandalagsfólk hefur hvað varðar
svo stórt skref sem það er að
flokkurinn bjóði ekki fram í eigin
nafni þegar við næstu alþingis-
kosningar.
Forysta Alþýðubandalagsins
verður að sjálfsögðu einnig að líta
til þeirra miklu væntinga sem fjöl-
margir af eðlilegum ástæðum
binda við aukið samstarf eða sam-
fylkingu vinstri manna. Draum-
sýnin um stórt og sterkt og heild-
stætt stjórnmálaafl til vinstri í ís-
lenskum stjórnmálum sem sé
fullkominn jafnoki Sjálfstæðis-
flokksins er að sjálfsögðu eðlileg
og gott að menn beri hana í
brjósti og þá ekki síst ungt fólk.
Sú draumsýn má hins vegar ekki
villa mönnum sýn og ekki fylla
menn óraunsærri bjartsýni á að
slíkt landslag geti orðið til í ís-
lenskum stjórnmálum í einu vet-
fangi. Oraunsæi getur einmitt
reynst þeirri draumsýn hættulegt
og öðru fremur komið í veg fyrir
að hún rætist í fyllingu tímans.
Það er því niðurstaða höfundar
að bæði út frá hagsmunum AI-
þýðubandalagsins, og út frá sterk-
ari stöðu vinstri vængsins í ís-
lenskum stjórnmálum almennt
séð til lengri tíma litið, sé brýnt
að finna niðurstöðu nú sem varð-
veiti samheldni flokksins og sé á
þeim nótum að aðrir tilvonandi
samstarfsaðilar til vinstri í ís-
Ienskum stjórnmálum geti vel við
unað. Það er úrslitaatriði að for-
ystusveit Alþýðubandalagsins
snúi bökum saman og leggi til og
kynni í flokknum til umræðu og
undirbúnings afgreiðslu á auka-
landsfundinum í júlí samkomu-
lagstillögu sem gæti að mati und-
irritaðs byggt á eftirfarandi meg-
inatriðum:
1. Alþýðubandalagið bjóði nú-
verandi stjórnarandstöðuflokk-
um, óflokksbundnu samstarfs-
fólki og félagslega sinnuðu fólki
úr röðum núverandi stjórnar-
flokka að ganga til viðræðna um
gerð samstarfsáætlunar til næstu
fjögurra ára.
2. Hluti af samstarfsáætluninni
verði sérstök samstarfsyfirlýsing
þeirra sem að áætluninni standa
þar sem aðilar skuldbinda sig til
að vinna saman á áðurnefndu
fjögurra ára tímabili hvort sem
heldur er í ríkisstjórn eða sem
samstarfsaðilar í stjórnarand-
stöðu.
3. Gengið verði frá sérstökum
málefnagrundvelli slíks samstarfs
sem feli í sér samstöðu um
áherslur og verkefni á fjögurra ára
tímabili en einnig samkomulag
eftir því sem það næst um afstöðu
í grundvallarmálum til lengri tíma
litið. Þar sem um djúpstæðari
málefnaágreining er að ræða, sem
ekki hefur verið leystur, verði gerð
grein fyrir honum og aðilar lýsi
skilningi á sérstöðu hvers og eins
í þeim efnum. Þetta ætti t.d. við
um ólíkar áherslur á vissum svið-
um utanríkis- og þjóðfrelsismála
en einnig trúlega að nokkru leyti
hvað varðar áherslur í efnahags-
og atvinnumálum, byggðamálum,
velferðarmálum o.fl.
4. Hluti af samstarfsáætluninni
verði ákveðið rammasamkomulag
um samstarf þingflokka sam-
starfsaðilanna á komandi kjör-
tímabili þar sem gert verði ráð
fyrir sameiginlegu fundahaldi,
samstarfi í nefndum og öðru
slíku. Mætti sem dæmi hugsa sér
að starfsáætlun þingflokkanna
byggði á þeirri meginreglu að
meðan Alþingi situr væri annar
reglulegur fundur hverrar viku
sameiginlegur en hínn fundinn
gætu þingflokkar notað hver fyrir
sig.
5. Samstarfsyfirlýsingin fæli í
sér viljayfirlýsingu um að unnið
yrði að frekari skrefum í samstarfi
og nánari tengslum þessara flok-
ka á árabilinu 1999-2003. Gangi
samstarfið á tímabilinu vel og
gagnkvæmur vilji og heilindi
reynist til staðar mun það að sjálf-
sögðu auka líkur á að um sameig-
inlegt framboð gæti orðið að ræða
árið 2003.
Veik staða Alþýðuflokksins
Hvað varðar líkleg viðbrögð sam-
starfsflokka Alþýðubandalagsins
við slíkum tillögum er Ijóst að þær
ganga skemur en áhersla Alþýðu-
flokksins og jafnvel krafa um
sameiginlegt framboð. A hinn
bóginn hlýtur öllum að vera ljóst
að samstarf á jafnréttisgrundvelli
getur aldrei byggst á því að einn
aðilinn setji fram ófrávíkjanlega
kröfu eða skilmála. Alþýðuflokk-
urinn hlýtur að þurfa að horfast í
augu við að nái hann ekki fram
þeirri megináherslu sinni, að um
sameiginlegt framboð verði að
ræða, þá verður hann að skoða þá
kosti sem eftir sem áður eru í
boði.
Vandséð er með hvaða rökum
Alþýðuflokkurinn gæti hafnað
samstarfstilboði af þessu tagi.
Yrði það niðurstaðan engu að síð-
ur hlyti það að vekja miklar
spurningar um hvort heilindi
hefðu verið á ferðinni af hálfu Al-
þýðuflokksmanna. Einnig hvort
ástæðan fyrir slíkri höfnun væri
þá sú að Alþýðuflokkurinn vildi
hafa óbundnar hendur til þess að
geta myndað ríkisstjórn með
Sjálfstæðisflokknum sbr. sam-
starfsyfirlýsinguna.
Rétt er að hafa í huga í þessu
sambandi að staða Alþýðuflokks-
ins er í reynd veik til að setja öðr-
um úrslitakosti. Þegar er uppi
umræða i flokknum um veika
stöðu forystunnar og formanns-
skipti á komandi hausti hafa
heyrst rædd. Utkoma Alþýðu-
flokksins hvort sem heldur er í
sveitarstjórnarkosningunum eða í
skoðanakönnunum sem mæla
fylgi flokka á Iandsvísu hefur ver-
ið slök. Spenna ríkir í samskipt-
uni fyrrum Þjóðvakafólks og Al-
þýðuflokksmanna í þingflokki
jafnaðarmanna og er nærtækt að
ætla að því valdi m.a. yfirvofandi
átök um sæti ef þessir aðilar verði
að leysa sín framboðsmál einir og
sér. Það getur ekki verið hlutverk
Alþýðubandalagsins að fórna sér
á altari þess að leysa annarra
vanda að þessu leyti.
Ástæða er til að ætla að
Kvennalistinn og fyrrverandi
Kvennalistakonur geti sætt sig vel
við slíka samstarfsáætlun. Sama
gildir um óháða samstarfsaðila
Alþýðubandalagsins. Einnig er
líklegt að með slíkri áætlun mætti
gera það fysilegt í augum ýmissa
félagshyggjumanna t.d. úr röðum
óflokksbundinna stuðnings-
manna Framsóknarflokksins á
landsbyggðinni, sem eru óánægð-
ir með þjónkun flokksins undir
íhaldið, að ganga til slíks sam-
starfs. Fylkingin gæti þá orðið til
muna „breiðari" ef þessi sam-
starfsleið yrði farin í stað sameig-
inlegs framboðs sem átök yrðu
um.