Dagur - 15.12.1998, Síða 4

20-ÞRIBJVDAGUR ÍS. DESEMBER 19 98
BRÉF TIL KOLLU
Elsku Kolla.
Hér hefur verið einmuna
blíða undanfama daga.
Krókusar og páskaliljur
spretta upp um alla borg.
Janfvel farfuglamir em átta-
villtir. Þessi óvænti sumar-
hiti mglar óneitanlega hrynj-
andi mannlífsins. Menn em
löngu byijaði að selja jólatré,
en nú er hætta á, að þau
skrælni í hitanum og verði til h'tillar prýði jóla-
dagana. Það er að vísu búið að hengja upp
jólaskraut í glugga og garða, en það er samt
ósegjanlega asnalegt að föndra við jólaskraut
klæddur stuttbuxum og sólblússu.
Eg fór í mína daglegu gönguferð um borg-
ina í morgun. Trén láta þó ekki gabba sig.
Þau standa visin og grá, teygja æðrulaus
kræklótta fingur upp til himsins á meðan
þau biða vorsins. Laufin þekja ekki lengur
gangstéttar og fylla niðurrennsli. Af moldu
munu þau aftur upp rísa með vorinu.
Fólk í draumalandi
Þó að bílisminn hér sé yfirgengilegur, eru þó
ekki allir, sem aka til vinnunnar. A leið minni
um götumar geng ég fram á strætisvagna-
stoppistöð. Þar er alltaf mikil örtröð snemma
morguns. Hefurðu tekið eftir því, Kolla, að
fólk, sem er að bíða eftir strætó, hefur alveg
sérstakan svip. Það er alveg sama, hvort það
er á Vesturgötunni eða í Washington. Eg veit
ekki, hvernig ég á að lýsa því. Sumir eru
kannski ekki alveg vaknaðir, eru enn í
draumalandinu, óraljarri, ganga í svefni. Þeir
heilsa ekki, hvað þá brosa, horfa bara í gegn-
urrí mann, án þess þó að sjá. Alveg merkilegt.
Árum saman stóð ég, eins og þetta fólk,
snemma morguns og beið eftir strætó. Var að
fara í vinnuna. Hvemig sem viðraði. Það var
ekki alltaf sól eins og hér. Stundum var slydda
eða þá norðangarri og hnédjúpur snjór. Mér
fannst þetta ekkert óeðlilegt þá. Líklega
hlakkaði ég alltaf til að fara í vinnuna. Það
hlýtur eiginlega að vera. En núna hryllir mig
við tilhugsuninni.
Og þar sem ég var í þessum hugleiðingum
í morgunsárið, þyrmdi allt í einu yfir mig. Eg
fylltist skyndilega miklu þakklæti til guðs og
manna fyrir þá hamingju að mega ganga hér
um götur sjálfri mér tíl hughreystingar og
andlegrar uppörvunar, þurfa ekki að fara í
strætó á einhvern óyndislegan vinnustað,
heldur ráða mínum degi sjálf. Fara heim í
sturtu, setjast við skriftir, flytja erindi um Is-
land í hádeginu og kaupa jólagjafir síðdegis.
Allt svo skemmtilegt.
Frá og með deginum í dag ætla ég að
hætta að kvarta, Kolla. Eins og þú veizt, þá
hef ég ekkert starf lengur. Þar af leiðandi hef
ég engin laun og greiði þar með enga skatta.
Iíannski er búið að svipta mig nafnnúmerinu
líka. Eiginlega er ég ekki til, stundum jafnvel
ekki fyrir sjálfri mér heldur. Eg heiti bara
„maki“. Hugsaðu þér. Svona er nú komið
fyrir mér, hinni sjálfstæðu konu. Þetta allt
saman ergir mig oft, og þá verð ég afslcap-
lega döpur.
Ljós í myrkrinu
Það er þó ljós í myrkrinu. Eg heiti enn mínu
sama gamla nafni „Bryndís Schram". Enginn
„Krókusar og
páskaliljur
spretta upp um
alla borg. Janfvel
farfuglarnir eru
áttavilltir. Þessi
óvænti sumarhiti
ruglar óneitan-
lega hrynjandi
mannlífsins."
getur tekið það frá mér, þó svo að það tíðkist
ekki hér í landi, að konur gangi undir öðru
nafni en eiginmenn þeirra.
En nafnið mitt hefur svo sem bakað mér
ýms vandræði á liðnum árum. Bara seinast í
gærkvöldi kom bréf inn um lúguna, sem á
stóð Hr. og frú Ambassador Schram. Þetta
hlýzt af því að vera að þvælast ein um alla
borg og skilja eftir nafnspjaldið mitt. Eg lét
auðvitað bréfið hverfa hið skjótasta, og er
ekki meira um það að segja.
Þegar við Jón Baldvin vorum nemendur
við Edinborgarháskóla forðum daga, vorum
við önnur af tvennum hjónum við skólann.
Þetta þótti svo merkilegt, að um okkur var
skrifað í skólablaðið. Þar var Jón Baldvin
nefndur Hr. Schram, eiginmaður Bryndísar.
Eins og þú veizt, Kolla, þá er hann sein-
þreyttur til vandræða, maðurinn minn, en
svei mér þá, ef hann ætlaði ekki að murka
lífið úr vesalings ritsjóranum, sem lofaði bót
og betrun.
Annað skipti gerðist það, að okkur var
boðið til Portúgals að vera viðstödd vígslu
Soaresar forseta. Jón Baldvin var þá nýorð-
inn formaður Alþýðuflokksins og hafði farið
geyst um öll Norðurlönd. Þótti bæði kjaftfor
og óháttvís. Menn biðu því spenntir að vita,
hvernig hann hegðaði sér í návist göfugra
Evrópukrata. Jú,jú, það var ekki nóg með að
hann væri kjaftfor og óháttvís, heldur Iíka
ósvífinn. Hann hefði gert það af skömmum
sínum að hafa í farteskinu „glamúrkvendi"
ofan af Islandi og ekki mátt af henni sjá all-
an tímann.
En þrátt fyrir svona leiðindamisskilning í
ókunnum löndum, þá ætla ég samt sem áður
að halda dauðahaldi í nafnið mitt. Það er
mitt haldreipi. Það sannar, svo ekki er um
villzt, að ég er til. Og ég ætla líka að halda
áfram að hafa nafnspjöld í töskunni minni,
þó svo að það geti leitt til vandræða. Vand-
ræðin snúast nefnilega oft upp í hin ótrúleg-
ustu ævintýri.
Nú er spáð kólnandi veðri á ný, og þá er
loksins hægt að fara að hlakka til jólanna.
Kær kveðja,
þín Bryndís

Náðug
Vöxtur hefu
frú
ur gefið
Náðuga frúin
frá Ruzomber-
ok, sem eru
æviminningar
Laufeyjar Ein-
arsdóttur eftir
Jónas Jónas-
son. Hún var
þekkt íþrótta-
kona á yngri
árum og gift-
ist tékknesk-
um manni, Jan Jed-
licka, árið 1938 og hélt með
honum til heimalands hans.
Nasistar réðust inn í landið
og síðar hremmdu kommún-
istar það og biðu Jans grimm
örlög. Laufey var fangelsuð og
íslensk stjórnvöld skárust í
málin. Hún býr nú í Reykjavík
fjörgömul, og segir nú sögu
sína í fyrsta sinn til að reisa
manni sínum minnisvarða.
Vafamál
Vafamál eftir
Atla Harðarson
eru ritgerðir
um stjórnmála-
heimspeki og
skyld efni. Þar
Ijallar höfund-
ur um ýmis
álitamál í
stjórnmála-
heimspeki
Vesturlanda.
I lann ræðir og skýrir grund-
vallaratriði í stjórnmálahugs-
un eldri spekinga, svo sem af-
stöðu Platons til lýðræðis,
ójafnaðarstefnu Aristótelesar,
hugmynir Hobbes um samfé-
lagssáttmálann, skoðanir
Lockes á hlutverki ríkisvaldins
og viðhorf Hegels til sam-
bands gildismats og ríkis.
I umræðum um stjórnmál
er ýmislegt haft fyrir satt að
lítt athuguðu máli, svo sem
orðaleppar um Iýðræði, jöfn-
uð, fullveldi, leiðsögn sam-
viskunnar og að kosningar
endurspegli þjóðarvilja. Reynt
er að sýna fram á að allt séu
þetta vafamál.
Fjögur rit Jóns
Þorleifssonar
Komin eru út fjögur ný rit eft-
ir Jón Þorleifsson. Þrjú þeirra
eru bæklingar um málefni líð-
andi stundar: „Mannvit á villi-
götum," „Fyrir hverja á ísland
að vera?“ og „Fallandi vé.“
Þá hefur Jón sent frá sér
ljóðabókina „Ofrjáls orð“ en í
henni eru 30 ljóð.
„Athyglisverðar“
bækur
„Ofuráhersla
dómnefndar á
það athyglisverða
umfram gæði er
ekki heppileg. Nú
er það svo að
hver bók er at-
hyglisverð á sinn
hátt. Þetta á ekki
hvað síst við um
bækur þar sem
flest fer
úrskeiðis."
verðlaunanna hafi verið hið athyglis-
verðasta þótt það hafi ekki verið með
öllu gott.
Hver og ein bók sem tilnefnd er til Is-
Iensku bókmenntaverðlaunanna á að
vera líkleg verðlaunabók. Tilnefningar
eiga að jafngilda gæðum. Þess vegna
ætti dómnefndin ár hvert að skunda
festulega á svið, og ef hún tilkynnir að
hún hafi valið athyglisverðustu bækur
ársins á hún um leið að leggja áherslu á
að viðkomandi bækur séu fyrst og
fremst athyglisverðar vegna gæða sinna.
Það má ekki verða gengisfall á Islensku
bókmenntaverðlaununum en svo mun
fara ef valið hættir að snúast um gæði
verkanna.
Þá er búið að tilkynna um til-
nefningar til Islensku bók-
menntaverðlaunanna. Það er
mikill vandi að stíga fram og til-
kynna um val á bestu bókum árs-
ins. Slíkt val ber vott um afdrátt-
arlausa skoðun sem sennilega
verður umdeild. Því lagði dóm-
nefndin í fagurbókmenntaflokkn-
um þunga áherslu á að hún væri
einungis að velja athyglisverðustu
bækur ársins. Ekki hefur dóm-
nefndin þó sloppið við gagnrýni
því þessa dagana er fátt meira
rætt bókmenntamanna á meðal en val
dómnefndar sem þykir sumpart sér-
kennilegt.
Ofuráhersla dómnefndar á það
athyglisverða umfram gæði er
ekki heppileg. Nú er það svo að
hver bók er athyglisverð á sinn
hátt. Þetta á ekki hvað síst við
um bækur þar sem flest fer úr-
skeiðis. Höfundar hafa ætlað sér
að skapa góð og eftirminnileg
verk en skiia frá sér dapurlegum
afurðum. Hvers vegna svo fór
þrátt fyrir einlægan vilja er oft
athyglisverð stúdía. Eins getur
klámrit verið hið athyglisverð-
asta vegna þess að það opinberar
sérkennilegan hugarheim þeirra sem að
því standa. Svo má náttúrlega segja að
val dómnefndar Islensku bókmennta-
MENNINGAR
VAKTIN