Dagur - 18.12.1998, Blaðsíða 9

FÖSTVDAGUR 18. DESEMBER 19 9 8 - 2S
LÍFIÐ í LANDINU
Höfundur Frankensteins
Mary Shelley vareiri-
ungis nítján ára þegar
hún skrifaði söguna
um Frankenstein sem
hefurhaldið nafni
hennará lofti. Lífs-
hlaup skáldkonunnar
einkenndist afmiklum
áföllum.
Foreldrar Mary Shelley voru af-
burða einstaklingar. Móðir
hennar var Mary Wollstonecraft,
einn af frumkvöðlum kvenfrels-
isbaráttu, og faðir hennar var
William Godwin, áhrifamikill
heimspekingur. Mary Wollsto-
necraft lést einungis þrjátíu og
átta ára gömul, tíu dögum eftir
fæðingu dóttur sinnar. Eigin-
maður hennar syrgði hana mjög
en giftist fjórum árum síðar
konu sem vinir hans töldu bæði
illa gefna og þreytandi. Mary
fyrirleit stjúpmóður sína en til-
bað föður sinn. I bréfi til vinar
síns lýsti Godwin ungri dóttur
sinni: „Hún er einstaklega fram-
hleypin, jafnvel hrokafull og
mjög hugmyndarík. Hún er
einkar fróðleiksfús og lætur ekki
deigan síga hvað svo sem hún
tekur sér fyrir hendur.“
Strax á unglingsárum hóf
Mary að skrifa skáldsögur. Hún
var sextán ára þegar faðir henn-
ar vingaðist við skáldsnillinginn
Shelley sem þá var tvítugur, gift-
ur og tveggja barna faðir. Þau
Mary urðu yfir sig ástfangin og
áttu ástarfundi við leiði Mary
Wollstonecraft en þangað hafði
Mary iðulega Ieitað á æskuárum
sínum til að njóta næðis.
Fæðing Frankeiisteins
Shelley var ábyrgðarlaus tilfinn-
ingamaður. Hann var hrifnæmur
eldhugi sem bjó ekki yfir vott af
sjálfsaga og hafði einstæða hæfi-
leika til að réttlæta fyrir sjálfum
sér allar hæpnar gjörðir sínar.
En hann vildi öllum vel og vilj-
andi gerði hann engum illt.
Reynar bar hann í brjósti barns-
lega trú á mátt hins góða.
Godwin dró enga dul á and-
stöðu sína vegna samdráttar
dóttur sinnar og hins unga
skáldsnillings. I júlímánuði
1814 struku Shelley og Mary,
sem þá var barnshafandi, til
Sviss. Síðar settust þau að á ítal-
íu. Mary fæddi dóttur sem lést
tæpa tveggja vikna. Ari seinna
fæddi hún soninn William sem
hún unni ákaflega og þótti
snemma mannvænlegt barn.
Kvöld eitt þegar hjónin voru í
heimsókn hjá Byron barst talið
að eftirlætisumræðuefni Byrons,
því yfirnáttúrulega og þeim
möguleikum sem fælust í vis-
undunum. Byron stakk upp á
því að þau skrifuðu hvert um sig
draugasögu. Framlag Mary var
Frankenstein. Hún var einungis
nítján ára þegar hún skrifaði
bókina og skapaði frægasta
skrímsli sögunnar. Sagan kom út
árið 1818 undir nafnleynd. AI-
mennt var álitið að verkið væri
eftir karlmann. Walter Scott
sem skrifaði mjög jákvæðan rit-
dóm um verkið áleit Shelley vera
höfundinn. Nokkrir rítdómarar
hnéytaluðust ákaflega á bókinni
sem hafði misst þijú börn. Hún
flutti til Englands og helgaði sig
uppeldi sonar síns, sinnti rit-
störfum og lagði ríka áherslu á
að skapa ljóma um nafn eigin-
manns síns.
Einmanalegt líf
Mary skrifaði sex skáldsögur en
engin þeirra naut viðlíka hylli og
Frankenstein. Hún einbeitti sér
af miklum krafti að því að koma
verkum Shelleys á framfæri og
skrifaði ítarlegar skýringar við
Ijóð hans.
Rúmlega fertug skrifaði Mary
í dagbók sína: „Faðir minn lagði
ríkt á við mig að verða mikilhæf
og góð. Shelley ítrekaði það...
En Shelley dó og ég var ein...
Vináttuleysi mitt, hræðsla mín
við að vera framhleypin og tregi
til að koma sjálfri mér á fram-
færi hefur gert það að verkum
að ég bý við einmanaleika sem
mér finnst að engin önnur
mannvera hafi kynnst...“
Mary átti Percy, son þeirra
Shelley, og gerði til hans vænt-
ingar sem hann stóð ekki undir.
Hún leitaði snillingsins í honum
en fann ekki. I Percy bjó ekki
vottur af ímyndunarafli eða
skáldlegri hugsun. Honum datt
aldrei neitt frumlegt í hug.
Hann var rólyndur, vingjarnleg-
ur, jarðbundinn maður sem var
aldrei til vandræða.
Percy reyndist móður sinni vel
og síðustu árin sem hún lifði bjó
hún á heimili hans og Jane, eig-
inkonu hans. Miklir kærleikar
voru milli Mary og Jane. Jane
var mikill aðdáandi Shelley, sem
hún hafði þó aldrei séð, og gerði
herbergi á heimili sínu að minn-
isvarða um hann. AHir sem stigu
þar inn urðu að taka ofan í
minningu skáldsins. Reyndar var
slík lotning talin sjálfsögð í hópi
þeirra sem þekkt höfðu Shelley.
Ein vinkona Mary og Shelley frá
æskuárum hafði þann sið að
hneigja sig í hvert sinn sem ein-
hver nefndi nafh Shelley. „Hann
var ekki maður, hann var andi,“
sagði hún.
Arið 1851 fékk Mary á stutt-
um tíma nokkur hjartáföll sem
lömuðu hana. Hún lést fimmtíu
og þr*8Sa ara gömul. Eftir
sem þeim þótti siðspillt, hrotta-
leg og beinlínis andstyggileg.
Með þessari bók skrifaði Mary
Shelley sig inn í bókmenntasög-
una og forðaði sér frá því að
verða einungis þekkt sem dóttir
foreldra sinna og eiginkona
Shelley.
Ástvinamissir
I desember, sama ár og Mary
hóf að rita Frankenstein, drekkti
eiginkona Shelleys sér. Mary og
Shelley giftu sig tveimur vikum
eftir lát hennar. Dómstólar
dæmdu Shelley óhæfan föður
vegna siðlauss lífernis og börn-
um hans var komið í fóstur.
Þetta var hjónunum mikið áfall.
Annað áfall var dauði dóttur
þeirra sem lést einungis þriggja
vikna gömul. Níu mánuðum síð-
ar veiktist William sonur þeirra
og lést þriggja ára gamall. Mary
var óhuggandi. Hún var tuttugu
og tveggja ára, hafði fætt þrjú
börn og misst þau öll. Þessi
reynsla markaði hana og rændi
hana lífsgleðinni. Hún þjáðist af
þungþmdi en öðru hvoru bráði
af henni. I nóvember, sama ár
og hún missti William, fæddist
sonurinn Percy. Gleðin vegna
Mary Wollstonecraft móðir Mary Shelley var
stórgáfuð kona og einn helsti taismaður
kvenréttinda.
Skáldsnillingurinn Shelley. Mary kynntist hon-
um þegar hún var sextán ára og bjó með
honum í átta ár. Hann drukknaði tuttugu og
sex ára gamall.
fæðingar hans
dofnaði næsta ár
þegar Mary missti
fóstur og hún tók
að fjarlægjast eig-
inmann sinn sem
hún elskaði þó
heitt.
Shelley drukkn-
aði í júlímánuði
1822. Líkami hans
var brenndur að
viðstöddum vinum
hans. Einn þeirra,
Edward Trelawny,
hrifsaði hjarta
Shelleys úr eldin-
um og það var síð-
an í vörslu annars
vinar, Leigh
Hunts. Mary bað
Hunt um að gefa
sér hjartað en hann
neitaði og sagði
harðorðu bréfi að
hún ætti ekki skilið
að fá það þar sem
hún hefði brugðist eiginmanni
sínum síðustu vikurnar sem
hann lifði. Eftir þrýsting frá
sameiginlegum únum lét Hunt
þó loks undan og afhenti Mary
hjarta Shelleys.
Mary tók að trúa því að hún
hefði brugðist eiginmanni sínum
og fylltist sektarkennd. Hún
hafði aldrei borið mótlæti vel og
nú hafði hún ríka ástæðu til að
dekra við sorg sína. Hún var
tuttugu og fjögurra ára, ekkja
dauða hennar fannst í skrif-
borðsskúffu hennar duft vafið
innan í silkiklút. Það var hjarta
Shelley sem hún hafði aldrei
skilið við sig. KB
Mary Shelley árið 1840, rúmlega fertug. Vonbrigði og ástvinamissir höfðu þá sett mark sitt á hana.