Dagur - 19.12.1998, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998 - 25
í Bjarnar sögu Hítdælakappa.
Verið er að tilkynna Oddnýju
víg, en ástir höfðu verið með
þeim frá æsku: „ok er hon sá
hneig hon aftr ok vissi ekki til
manna .... En svá gerðist með
miklu móti at hon var verkjum
borin af þessu .... Hon momaði
öll og þornaði ok tæði aldri siðan
tanna ok lifði þó mjök lengi við
þessi óhægendi." (Vita ekki til
manna = leið yfir hana, mornaði
og þornaði = veslaðist upp og
hrörnaði, tæði aldri síðan tanna
= brosti aldrei, þ.e. lét ekki sjást
í tennur)
Eins og kunnugt er voru geð-
truflanir lengi vel raktar til illra
anda og er t.d. sagt um konu í
Þorláks sögu að hún hafi orðið
„djöfulóð. En menn helltu smjöri
því í munn hennar, er Þorlákr
byskup hafði vígt, var hon þegar
alheil." Þetta er ekki eina dæm-
ið sem til er um trú manna á
lækningarmætti vígðs smjörs við
maníu. Þannig var t.d. kona
nokkur sem í geðsýki sinni lagði
hníf að barka sér og þegar menn
urðu þess varir var vígðu smjöri
umsvifalaust roðið í sárið. Þeir
Böðvar og Björn virtust hins
vegar meiri trú hafa haft á harð-
fiski: „Bræður tveir váru í Eyja-
firði. Hét annarr Böðvar, en ann-
arr Björn. Á þann sama Björn sló
svá mikilli kvíðu og hugarvál-
aði, at hann vildi gjama tapa
lífi sínu og drekkja sér í á
þeiri, er skammt var frá
húsi... Ok einhvern
tíma leyndist Björn
einn saman úti í
haga ok særði
barka sinn, svá
at fram skar
ór... “ Þegar
menn sáu
hvað
kannski ekki Iækni til að segja
okkur að það voru ekki álögin
sem bönuðu Gretti heldur axar-
skurðurinn. „Blóðeitrun," segir
Sigurður en þess skal þó getið
að þar með hefur mikilmennis-
bragnum ekki verið stolið af
kappanum því sýkingin sem
hljóp í sárið var eina 10 daga að
vinna bug á Gretti og þykir það
býsna langt á lyfiausum tíma.
eina
útliti
hans
sem
þykir
vert
að
taka
fram.
Hormónaskortiir Njáls
Það þótti æði meinleg móðg-
un þegar körlum var
brugðið um kvenleika
fornsögunum og kemur
það stundum fyrir.
Þannig vændi Skarp-
héðinn Njálsson
Flosa Þórðarson um
að „vera kona níundu
hverja nótt“. Eitt
helsta einkenni Njáls
Þorgeirssonar lögvitr-
ings á Bergþórshvoli
var skeggleysið og
þótti tíðindi
Flóamannsaga
slær slíkum sögnum
rækilega við. Þar er
sagt frá Þorgils sem
hafði misst eiginkonuna
frá ungum syni þeirra,
kemur raunar að henni Iát-
inni í rekkju þar sem sonur-
inn Iá „og saug hana
dauða. “ Þorgils tók
þetta afar nærri sér og
vildi allt gera til að
hjálpa syninum unga.
Hann skar því af sér
geirvörtuna: ,fór fyrst
ór blóð, st'ðan blanda,
ok lét eigi fyrr af en
ór fór mjólk, ok
fæddist sveinninn
upp við þat.“ Virðist
Þorgils hafa haft son-
inn á brjósti í um
Eitt af manngæskuverkum Egils var þegar hann sneið af manni 18 mánuði. Skúli
skegg við hökuna, krækti þvínæst fingri í augat „svá at úti lá á V. Guðjónsson
kinninni". skýrði þessa frá-
bókinni
ntunartima
Njálu því
þegar Njáll
er kynntur
til sögunnar
er skegg-
leysið
hið
Hallgerður langbrók þjáðist af geðvillu (psykopathiaj segirSigurð-
ur. Og skapgerðarbrestirnir voru ættlægir, bæði móðurbróðir henn-
ar og sonur voru haldnir geðveilu.
Björn
var að aðhaf-
ast hétu þeir
á Þorlák bisk-
up: „Ofe sem
þeir höfðu
fest heitit, tók Böðvar skónál og
seimisþveng ór pungi stnum, ok
með því saumaði hann saman
barka bróður stns. Eftir liðnar
fyrstu þrjár nætur át hann skarpa
skreið (harðfisk), ok var skjótt al-
heill." í Hrafns sögu Svein-
bjarnarsonar er hins vegar sagt
frá annars konar lækningu á
konu sem þjáðist af langvarandi
geðlægð. „Hon grét löngum ok
var svá brjóstþungt at nær hélt
henni til örvinglunar. Hrafn tók
henni blóð í æð þeirri, er hann
kallaði þjótanda. En þegar eftir
var hon heil.“ Sigurður segir
engan vita með vissu hvar þessi
æð „þjótandi" er, en bætir því
við að „margt getur þó skeð,
þótt minna sé framkvæmt en til-
þrifamikil blóðtaka."
Grettir sterki
Samkvæmt Grettlu var bana-
mein Grettis Asmundarsonar
álögin sem fóstra Þorbjarnar
önguls hafði lagt á rekaviðar-
drumb og sent yfir til Drangeyj-
ar í Skagafirði. Þótt Grettir vissi
hvaðan drumburinn kom þá tví-
henti hann „öxinni til rótarinn-
ar, ok gleymdi eigi hvat trét þat
var. Ofe jafnskjótt ok sem öxin
kom við tréit, snérist hon flöt ok
stökk af trénu á fót Grettis inn
hægri fyrir ofan kné ok svá, at
stóð í beini, ok var þat mikit sár."
Illugi, litli bróðir Grettis sem
bjó með honum í eynni, batt um
sárið og þremur dögum síðar var
„skeinan saman hlaupin, svá at
náliga var gróin." En um miðja
nóttina vaknar Grettir og segir
við Illuga að sér sýnist nokkur
litbrigði á fætinum sem var
„blásinn og kolblár, en sárit var
hlaupit í sundr ok miklu illilegra
en í fyrstu... var lærit allt grafit
upp at smáþörmum." Það þarf
Eins og kunnugt er nýtti Hall-
gerður langbrók sér skeggleysið
til að hæðast að Njáli eða eins
og Sigurður segir í bók sinni:
„Hinni slægvitru konu verður
virt til vorkunnar þótt henni hafi
ekki verið Ijós áhrif karlhormóns
á skeggvöxt síðast á tíundu öld.“
Sigurður dregur þá læknisfræði-
legu ályktun að skeggleysið
komi til af minnkandi
testosterón framleiðslu eftir
því sem aldur færðist yfir Njál
en framleiðsla karlhormóna
getur minnkað vegna gam-
alla meiðsla eða sjúkdóms-
breytinga í eða nálægt eist-
um.
Alinn á brjóstamjólk
föður sins
Til eru sagnir um eldri kon-
ur eða barnlausar konur
sem tóku að sér ungabörn
og gáfu þeim brjóst en
sogn 1
„Manneldi og
heilsufar á fornöld", með því að
sonurinn gæti hafa drukkið
graftarmyndun í brjósti föð-
urins „enda sé sá vökvi
ágætlega næringarríkur."
Reynir Tómas Geirsson,
prófessor í kvensjúk-
dómafræðum, telur lík-
legra að æxlisvöxtur í
brjóstum Þorgils hafi
framkallað dálitla
mjólkurútferð,
sem geti komið
fyrir í brjósti
feitlagins
karlmanns.
Hann telur
jafnframt
að af-
skorin
geir-
vartan
sé
skáld-
skapur.
Skáldlegir sjúkdómar
Bók Sigurðar er náma fyrir þá
sem hafa gaman af því að skoða
fornsögurnar með nýjum gler-
augum. En hinir skáldlegu verk-
ir og sjúkdómar eru þó oft á tíð-
um eftirminnilegri en raunveru-
leg einkenni kransæðastíflna og
heilablóðfalla. Eftir að Þormóð-
ur Kolbrúnarskáld snýr kvæðinu
sem hann samdi um Þorbjörgu
Kolbrúnu upp á Þórdísi í Ogri
dreymir hann að Þorbjörg kem-
ur til hans og leggur á hann
„augnverk mikinn og strangan,
svá at bæði augun skulu springa
ór höfði þér“. Þormóður snýr
kvæðinu þá aftur upp á Þor-
björgu og „batnaði skjótt augn-
verkjarins. “ Því verður ekki logið
upp á ritara Fóstbræðrasögu að
hann hafi tekið hetjuskap forn-
aldar hátíðlega. Þegar Þormóður
er lostinn augnverknum hefur
ritarinn þessa snilldarspeki eftir
Bessa föður Þormóðs: „Eigi er sá
heill, er í augun verkir."
LÓA
Það voru ekki hin skáldlegu álög fóstru Þorbjarnar önguls sem
bönuðu Gretti heldur blóðeitrun.
pökkum fagfólki matvælaiðnaðarins á Islandi fyrír fráhæ^
mótt.