Alþýðublaðið - 07.02.1967, Blaðsíða 8

Ræða Ólafs Jónssonar við fyrstu afhendingu
verðlaunanna síðastliðinn sunnudags
k' sunnudag voru hin nýstofn-
uðu bókmenntaverðlaun blaða-
manna afhent í fyrsta sinn. —
Ólafur Jónsson hafði orð fyrir
dómnefnd gagnrýnenda, og fer
ræða hans hér á eftir:
ið, sem hér eruð stödd í dag,
þekkið að sjálfsögðu tilefni
þessarar samkomu : að hér á að
veita í fyrsta skipti hin nýstofn-
uðu bókmenntaverðlaun dagblað-
anna, sem ætlunin er að veita
árldga hér eftir og þá væntan-
lega í ársbyrjun hverju sinni.
Um leið og ég býð ykkur vel-
komin hingað, vil ég geta þess
að þessi samkoma er öðrum þræði
hugsuð sem tilraun. Reynslan
mun segja til um livaða hátt
þyki bezt að hafa á þessari verð-
launaafhendingu. En okkur sem
að henni stöndum í þetta sinn
þætti vel fara á því að nota
þetta tækifæri til að efna til
fundar með rithöfundum og út-
gefendum og blaðamönnum þar
sem menn geta átt saman dag-
stund í næði og borið saman bæk-
ur sínar. Einhverjum kann að
þykja að rithöfundar og gagnrýn-
endur eigi fátt vantalað sín í
milli nema þá á prenti. En ég
hygg að engu muni það spilla,
þótt menn finnist stöku sinnum
í góðu tómi og ræði í bróðerni
sameiginleg áhugamál og annað
sem í hugann kemur. Hér er eng-
inn íburður viðhafður og engin
hátíðleg formsatriði, en það er
sem sagt von okkar, sem að henni
stöndum, að við getum átt hér
saman ánægjuiega stund.
fiður en kemur að sjálfri verð-
K launaafhendingunni, þykir
lilýða að gera nokkra grein fyrir
stofnun verðlaunanna.
Ýmsir góðir menn hafa fyrir
löngu komið auga á það, að það
er til vansa að hér á landi skuli
ekki veitt nein regluleg bók-
menntaverðlaun eins og víða tíðk-
ast annars staðar. Ríkisútvarpið
úthlutar að vísu árlega nokkru
fé úr rithöfundasjóði sínum, en
það mun fremur liugsað sem
styrkveiting en viðurkenning
fyrir sérstök verk, og er auk þess
eigið fé rithöfundanna og styrk-
urinn veittur í samráði við sam-
tök þeirra. Bókaforlög hafa fitj-
að upp á verðlaunum, en þær til-
raunir hafa runnið út í 'sandinn
og verðlaunin lagzt niður jafn-
harðan. Hins vegar hafa dagblöð-
in í Reykjavík um árabil veitt
árlega viðurkenning fyrir leiklist,
silfurlampann sem leikdómendur
biaðanna veita, og hygg ég að
hún hafi mælzt vel fyrir, .bæði
meðal leikara og leikhúsgesta.
Því var það, að í haust urðu sam-
tök meðal dagblaðanna að stofna
til hliðstæðrar viðurkenningar
f.vrir bókmenntir, verðlauna, sem
veitt yrðu árlega fyrir beztu bók
ársins að mati gagnrýnenda blað-
anna. Engum þarf að segja, að
slíkt mat orkar jafnan tvímælis,
og er engri nefnd manna ætlandi
að kveða upp endanlegan úr-
skurð um það hver sé nú ,bezta’
bók ársins hverju sinni. Hitt var
samhljóða álit þeirra, sem ræddu
þessa hugmynd að viðurkenning
sem þessi gæti orðið til að vekja
aukna athygli á góðum bók-
menntaverkum meðal almenn-
ings .og örva þar með áhuga á
bókmenntúm yfirleitt, og yrði
auk þess nokkur uppörvun og
sæmdarauki þeim sem hlyti þau
hverju sinni. í þeirri trú, er til
þessara verðlauna stofnað, að þau
verið bókmenntunum í landinu
gagnleg. Æskilegast værL að vísu
að viðurkenningunni gæti fylgt
álitleg peningaupphæð. Ritstörf
eru sem kunnugt er illa launuð
störf hér á landi og opinberir
skáldastyrkir lágir; það er því nóg
svigrúm fyrir einkaaðila sem
kjósa að efla bókmenntir með
styrkveitingum til skálda með
verðlaunum fyrir vel unnin verk
eða með öðrum hætti. Enginn
slíkur aðili mun hafa látið á sér
kræla hér um langa hríð. Og það
er ekki á færi fátækra dagblaða
að stofna til slíkra skáldstyrkja,
þótt þeir kæmu sér vel. En þess-
ari hugmynd er hér með komið
á framfæri við þá höfðingsmenn
sem kynnu að vera fallnir til að
framkvæma hana.
Ilndirbúningur þessa máls í
haust var sem sagt í því fólg-
inn að samþykkt var að stofna til
verðlaunanna með jöfnu tillagi
dagblaðanna í Rey.kjavík og á-
kveðið að leitast eftir því við
Jóhannes Jóhannesson listmálara
og silfursmið að hann gerði sjálf-
an verðlaunagripinn. Þá voru
settar reglur um úthlutun verð-
launanna og eru þær sem hér
segir að meginmáli:
1
1. Dagblöðin í Reykjavík veita
árlega verðlaun fyrir beztu
bók ársins að mati dómnefnd-
ar.
2. Verðlaunin gru silfurgripur
smíðaður af Jóhannesi Jó-
hannessyni og áletraður
„bókmenntaverðlaun dagblað-
anna” ásamt nafni viðkomandi
höfundar og ártali. Verðlauna-
gripurinn er eign þess sem
hlýtur hann hverju sinni.
3. Til álita koma við úthlutun
ný skáldverk frá næstliðnu
ári eða önnur verk bók-
menntalegs eðlis, ef ástæða
þykir til.
4. Dómnefnd skipa ritdómarar
frá dagblöðunum, einn frá
hverju blaði.
5. Dómnefnd úthlutar verð-
laununum með leynilegri at-
kvæðagreiðslu. Skal hver
nefndarmaður tilnefna þrjár
bækur, þannig, að sú, sem
hann kýs fyrsta hlýtur 100
stig, aðra 75 stig og þriðju 50
stig. Hlýtur stigahæsta bókin
verðlaunin. Hljóti tvær eða
fleiri bækur jafna og hæsta
stigatölu, skal kosningin end-
urtekin á milli þeirra.
6. Dómnefnd skal koma saman
í ársbyrjun hvert ár, en niður-
stöðu um verðlaunin ber henni
að skila fyrir lok janúarmán-
aðar.
gins og kemur fram í þessari
síðasttöldu grein byrjar sú
dómnefnd sem nú starfar á því
að brjóta sínar eigin reglur. Það
á sér einfalda skýringu: tíminn
reyndist ekki nægur til að gera
verðlaunagripinn úr garði í tæka
tíð, en mikið þótti undir því kom-
ið, að vel tækist til í fyrsta sinni.
Hins vegar er ætlunin, að verð-
launin verði fyrr á ferðinni hér
eftir, enda eðlilegast, að þau séu
veitt sem fyrst eftir að bókaút-
gáfu ársins lýkur. Jóhannes Jó-
hannesson tók að sér að smíða
gripinn og á hann heiðurinn af
hugmynd hans og allri gerð. En
verðiaunin eru hestmynd úr
silfri, og er það ætlun lista-
mannsins að móta nýja mynd
hvert ár. Það verður með öðrum
orðum e.kki einn og sami hestur-
inn sem gengur í þessum verð-
launum ár fyrir ár, en öllu held-
ur sérstök hestaætt. Vil ég nota
þetta tækifæri til að þakka Jó-
hannesi Jóhannessyni fyrir hönd
nefndarmanna þessa prýðilegu
hugmynd og áhuga á verkinu, og
svo lipra og alúðlega samvinnu
við undirbúning þessa máls; en
sjálfur lofar hesturinn smiðinn.
Enn sem komið er, hefur hestin-
um ekki verið gefið sérstakt
nafn, en við viljum biðjast undan
því að hann verði kenndur við
Pegasus sem er útlendur hestur
og vængjaður. Ekki er þetta held-
ur hestur Óðins, Sleipnir, sem fer
með liiminskautum, en hann var
áttfættur eins og allir vita. En
hugkvæmist einhverjum gott
nafn á hestinum þykist ég vita,
að allir aðiljar taki því með þökk-
um.
á er loks komið að hinni fyrstu
úthlutun þéssara nýju bókí
menntaverðlauna.
Atkvæðagreiðasla lór fram
með þeim hætti sem reglurnar
segja til um, en dómnefnd skip-
uðu þessu sinni: Andrés Kristj-
ánsson frá Tímanum, Árni Berg-
mann, Þjóðviljanum, Eiríkur
Hreinn Finnbogason, Vísi, Er-
lendur Jónsson, Morgunblaðinu,
og Óiafur Jónsson, Alþýðublað-
inu. Atkvæði féllu á átta bæ.kur
alls, en tvær þeirra hlutu að vísu
langhæsta stigatölu. Þessir höf-
undar og bækur hlutu atkvæði:
Bugði Beygluson, Öðru nafni
Steinar Sigurjónsson, fékk 50
stig fyrir skáldsögu sína, Skipin
sigla. Friðrik Þórðarson hlaut 50
stig fyrir þýðingu sína á sögunni
um Dafnis og Klói. Guðbergur
Bergsson hlaut 2x100 stig og 2x-
75 stig, alls 350 stig fyrir skáld
sögu sína Tómas Jónsson, met-
sölubók. Guðmundur Halldórsson
hlaut 75 stig fyrir smásögur sín-
ar Hugsað heim um nótt. Hannes
Sigfússon hlaut 75 stig fyrir
Ijóðabók sína Jarteikn. Matthías
Johannessen hlaut 75 og 50 stig,
alls 125 stig fyrir ljóð sín, Fagur
er dalur. Snorri Hjartarson hlaut
3x100 stig og 50 stig, alls 350
stig fyrir Ijóð sín Lauf og stjörn-
ur. Og Stefán Jónsson hlaut 50
stig fyrir smásögur sínar Við
morgunsól.
Tvær . bækur urðu sem sagt
efstar og jafnar að stigatölu, Lauf
og stjörnur Snorra Hjartarsonar
og saga Guðbergs Bergssonar um
Tómas Jónsson, báðar með 350
stig Var því kosið á ný um þær
tvær og hlaut Guðbergur nú
2x100 stig og 3x75 stig, alls 425
stig, en Snorri Hjartarson 3x100
stig og 2x75 stig, alls 450 stig.
Hefur því bók hans, Lauf og
stjörnur, hlotið bókmenntaverð-,
laun dagblaðanna fyrir árið 1966.
jlg ætla ekki að hafa mörg orð
Framhald á 15. síðu.
Ólafur Jónsson afhendir Snorra Hjartarsyni silfurhestinn,
i 7. febrúar 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ