Dagur - 16.04.1999, Side 3

FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 1999 - 19

LÍFIÐ t LANDINU
Iistin sem frelsar..
Eilífðarvandamál skólans er
að stappa lærdómi í bömin
án þess að hefta hinafrjálsu
sköpun og gagnrýna hugsun.
í Svíþjóð hafa rannsóknir
sýnt að sköpunarhæfileikar
bælasthjá bömum eftirað
þau byrja ískóla. Hvað kann
að valda?Agnes Nobel hefur
reyntað svaraþví.
„Eg vissi ekki mikið um Waldorf-uppeld-
isfræðina þegar ég byrjaði en ég vissi þó
það að börnin voru að mála og sinntu vel
hinu listræna, hvernig maður skipuleggur
umhverfi sitt, hvernig maður byggir hús,
hvernig maður stendur að matnum og
svo er mikið lagt inn hjá þeim almennt
hvað hið Iistræna varðar. Mig langaði til
að kanna hvort ég fengi fjármagn til að
rannsaka þetta nánar, kanna hvers vegna
unnið er á þennan hátt í Waldorf-skólun-
um, hvort maður gæti skilið Steiner, sem
byggði þessar kenningar upp, og það sem
vakti fyrir honum, hvað hann sagði um
þetta sjálfur. Ég fékk fjármagnið og hef
skrifað bók um það,“ segir Agnes Nobel,
Iektor í uppeldisvísindum í Svíþjóð.
Agnes Nobel er góður gestur Waldorf-
skólans í Lækjarbotnum en hún hefur
dvalist hér á landi að undanförnu og
meðal annars flutt erindi um Waldorf-
uppeldisfræði á sýningu skólans í Ráð-
húsinu. Agnes er upprunalega barnasál-
fræðingur að mennt en síðustu 30 árin
hefur hún unnið að rannsóknum í upp-
eldisvísindum. Hún hefur einbeitt sér
sérstaklega að list og þekkingu, sköpun
barna og hvaða þýðingu hún hefur í skól-
anum og í uppeldinu. Agnes hefur skrifað
margar bækur um þekkingarfræðilega og
uppeldislega þýðingu sköpunarinnar og
doktorsritgerð hennar fjallar einmitt um
það efni.
Þorðu ekki að tala
Waldorf-uppeldisfræðin er komin frá
Þjóðveijanum Rudolf Steiner, sem hefur
skrifað Ijöldann allan af bókum og haldið
um 6.000 erindi um kenningar sínar út
um alla Evrópu. Agnes segir að ekki sé
auðvelt að lýsa þessum kenningum í
stuttu máli en þær grundvallist á kenn-
ingum Goethes um litina. Hugsunin sé
sú að örva börnin í skapandi starfi. „Þetta
er að miklu leyti eitthvað sem maður skil-
ur ekki en er mjög spennandi og áhuga-
vert, mér fannst það spennandi vegna
þess að hin vísindafræðilega umræða var
óþekkt á alþjóðavísu.“
Agnes hefur gert fjöldann allan af
rannsóknum í Svíþjóð og hefur þá skoðað
sérstaklega hina frjálsu tjáningu og sköp-
unarhæfni barna. Hún starfaði um skeið
sem barnasálfræðingur á háskólasjúkra-
húsinu í Uppsölum og fékk þá til með-
ferðar börn og unglinga sem voru að
kljást við gríðarlega erfiðleika í skóla.
Börnin þorðu ekki að fara í skólann, gátu
ekki einbeitt sér eða höfðu ekkert tungu-
mál, þau þorðu kannski ekki að tala...
„Ég tók eftir því að þegar þau fengu að
tjá sig frjálst í málun, leik eða samtali við
fullorðinn sem hafði tíma til að hlusta þá
gátu þau vel tjáð sig. Ef einhver fullorð-
inn hafði tíma til að hlusta og hafði
áhuga á því sem þau höfðu að segja þá
gátu þau einbeitt sér eins lengi og þau
vildu, ef þau bara fengu að gera eitthvað
sem snerti þau sjálf, fá útrás fyrir það
sem kom að innan - hið listræna sem all-
ar manneskjur hafa að einhverju leyti
inni í sér. I Svíþjóð tölum við um að lítil
börn séu svo skapandi en hvað gerist þeg-
Agnes Nobel og Guðni Rúnar Agnarsson, skólastjóri Waldorf-skólans, í skólastofu þar sem lífskrafturinn er í fyrirrúmi. Þegar myndin var tekin var
spumingakeppni meðal nemendanna. Varla þarfað taka fram að þau áttu sjálf hugmyndina, skipulögðu hana og héldu alveg sjálf. myndir: e. ól.
„Ég tók eftirþví að þegar þau fengu að tjá sig frjálstí málun, leik
eða samtali við fullorðinn sem hafði tíma til að hlusta þá gátu þau
vel tjáð sig,“ segir Agnes. Myndin er af íslenskum börnum sem fá
að tjá sig frjálst í Waldorf-skólanum í Lækjarbotnum, labba eftir slá
og hreyfa sig eins og þau lystir.
ar þau koma í skólannr1 Þá hverfur það og
enginn skilur hvers vegna.“
Á að vera virktir ferill
Upp úr 1960 áttu Svíar gríðarlega mikið
af góðum og dýrmætum skólabókum og
gott kennslukerfi með öllum nýjungum
innan kennslunnar þar sem fyrir fram var
búið að skipuleggja allt af höfundum
skólabókanna. Hvaða kennari sem var
átti að geta nýtt sér kennsluefnið og kerf-
ið. Þetta varð Agnesi efni i ritgerð. Hún
velti fýrir sér hvað gerðist með þekkingar-
ferilinn þegar börnin fengu allt tilbúið
upp í hendurnar og ekkert reyndi á sköp-
unarhæfileikana.
„Þekkingarferillinn á að vera virkur
ferill þar sem maður virkjar eitthvað inni
í barninu ef kennsluefnið kemnr raun-
verulega við þau og fest-
ist í þeim lengur en bara
rétt fyrir eitt próf. Hvað
gerist ef börnin fá allt til-
búið upp í hendurnar í
námsbókinnir’ Hvað ger-
ist með nemandann?
Kennslan er meira
kennsla sem tækni en
kennsla sem list, kennar-
inn verður jú líka að
skapa eitthvað og töfra
eitthvað fram innan úr
sjálfum sér,“ segir hún.
Svíar hafa verið að
kljást við efnahagskreppu
undanfarin ár og það hef-
ur líka komið niður á
skólanum. Agnes telur að
skólinn virki meira sköp-
unarhæfnina og -hæfi-
leikana nú en betur megi
ef duga skal. Efnahags-
kreppan komi niður á
íjármagni skólanna og
„fólk, hvort sem
það eru skóla-
menn, stjórn-
málamenn eða
foreldrar, sé ekki
vant að hugsa á
þessum nótum,
að það sé mikil-
vægt fyrir þróunina og þroskann
að umgangast lifandi efni, meira
lifandi efni en er í kennslubókun-
um því að hið listræna kemur jú
öðruvísi við mann en það sem er
tilbúið í skólabókunum."
ViljaekMinn
á þessar brautir
Námsbækurnar geta gefið mikla
hefðbundna þekkingu þar sem
nemandinn er þjálfaður til að
hugsa á vélrænan og óvirkan hátt, að
mati Agnesar, en þær örva ekki að sama
skapi. Agnes bendir á að ungt Ijölskyldu-
fólk í Evrópu í dag leggi stöðugt meiri
áherslu á menntun, rannsóknir og tækni-
menntun og hún telur ýmislegt benda til
he<;« að fullorðna fólkið beini börnunum
inn á sömu brautir þó að heldur gangi
það nú erfiðlega, blessaðir unglingarnir
vilja ekki inn á þessar brautir.
„Og það er eitt af stærstu vandamálun-
um í Svíþjóð og mörgum öðrum löndum í
dag,“ segir hún. „Þess vegna hef ég verið
að velta fyrir mér þessum gríðarlega tón-
listaráhuga sem unglingarnir hafa þar
sem tónlistin hefur svo óskaplega mikla
þýðingu. Hvað þýðir það? Þeir finna
kannski að þeir hafa þörf fyrir eitthvað
annað ...“ Manneskjan hefur að hluta til
efnislegar þarfir og að hluta til félagsleg-
ar. Agnes bætir við „óefnislegum" þörfum
og er þá að meina það sem er innst inni f
manneskjunni, það sem hefur með tón-
listina og listina að gera. Það telur hún
að sé kannski grunnurinn sem hver ein-
staklingur þurfi og vissulega virðist ásókn
sænskra unglinga í leikhúsmenntun og
listaskóla gefa ýmislegt til kynna.
„Spurningin er hvort við verðum ekki
að sinna þessu betur í kennslunni og
uppeldi barnsins," segir hún og telur eng-
an vafa leika á því að börnunum líði mun
betur sé það
gert. Því miður
sé þróunin sú að
börnin nái ekki
að tileinka sér
grunnlærdóm-
inn í skólanum,
það er að lesa,
skrifa og reikna,
og það sé það
mikilvægasta af
öllu. „Ef þau
læra það ekki
fer allt á ringul-
reið í samfélag-
inu, skólinn
verður órólegur,
foreldrarnir
verða órólegir og
börnin...þau
stíflast alveg, skilja ekkert í tölunum í
stærðfræðinni og þora ekki að nota
tungumálið sem þau hafa. Það er þá sem
hið listræna getur haft frelsandi áhrif,
það er jú listin sem frelsar..."
-GHS
„Námsbækumar geta
gefið mikla hefð-
bundm þekkingu þar
sem nemandinn er
þjálfaður til að hugsa
á vélrænan og óvirkan
hátt en þærörva ekki
að sama skapi. “