Dagur - 16.04.1999, Qupperneq 4

20-FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 1999

LÍFID í LANDINU
l'í'S1 'Á' •' '
Og síðasta skotið í aug-
lýsingunni - afhenni
Birtu að kyssa pabba
sinn - er svo unaðsiegt
að það ætti eiginlega að
flokkast undir ósvífni en
gerir það samt ekki af
einhverjum dularfullum
ástæðum. Samsett
mynd.
Ætti ég nú að varpa önd-
inni léttar - eftir að hafa
kvakað svolítið hér í síð-
ustu viku yfir því hversu
daufleg og málefnasnauð
kosningabaráttan virtist
ætla að verða; menn eru
þó aðeins farnir að kýta
núna og ætti ég þá sumsé
að varpa öndinni léttar?
Reyndar ekki, því þau
rifrildri sem enn bólar á
virðast helstil tillærð og
snúast að mestu um keis-
arans skegg - hin raunverulegu deilumál í
íslensku samfélagi liggja einkennilega
hljóðlát og kyrr, og flestum virðist til
dæmis allt í einu standa meirog minna á
sama um kerfið í sjávarútvegsmálum -
kerfi sem meirihluti þjóðarinnar er á móti
en stjórnarflokkarnir eru fylgjandi þvf og
þá virðist best að leyfa þeim að hafa það
eins og þeir vilja.
Undantekningin hingað til, frá þeirri
reglu að ekki skuli rifist um það sem máli
skiptir, er helst það rifrildi sem Ossur
Skarphéðinsson hefur hafið við fjármála-
ráðherra um viðskiptahallann við útlönd;
þar er óneitanlega kjöt á beini, og þótt
vitaskuld voni allir að Össur hafi ekki rétt
fyrir sér þegar hann talar um tifandi
tímasprengju, þá er þó allrar virðingar
vert að hann skuli vekja athygli á því sem
gæti verið að gerast. Og það er langt fyrir
neðan virðingu Qármálaráðherra og ann-
arra talsmanna ríkisstjórnarinnar að vilja
afgreiða áhyggjur hans og annarra af því
að góðærið blessaða kunni á hverri
stundu að springa eins og loftbóla með
hálfgerðum skætingi; Össur og nótar
hans séu ekki annað en spillikrókar og
leiðindaskjóður sem eyðileggi gleði fóíks
yfir því að vera að kaupa sér nýjan bíl og
nýtt húsnæði á þeim veltiárum sem nú
ríkja. Meirað segja burtséð aðgerðum eða
aðgerðaleysi ríkisstjórnarinnar núna, þá
er það einfaldlega eðli efnahagslífs að
það skiptast á skin og skúrir og ekkert
nema gott um það að segja að stjórnmála-
menn vari okkur við því og bendi á að
hugsanlega séum við að keyra okkur um
koll.
Birta kyssir pabba sinn
Mér skilst að rétt fyrir hrunið mikla í
finnsku efnahagslífi fyrir nokkrum árum
hafi einmitt verið alveg sérstök uppgrip í
þjóðfélaginu, fasteignamarkaðurinn
blómstrað eins og vitlaus og bílasala
meiri en áður hafði þekkst þar í landi.
Vonandi munum við ekki sitja í sömu
súpunni og Finnar en teikn á lofti eru þó
alvarlegri en svo að fjármálaráðherra geti
leyft sér að segja bara iss, þó viðskipta-
hallinn sé „einhveijir milljarðar", hvað
með það?
En fyrir utan þetta hefur semsé fátt
verulega markvert borið til tíðinda í kosn-
ingabaráttunni ennþá, en þó gerðist það í
gærkvöldi í fréttatíma á Stöð tvö að kosn-
ingarnar voru settar í nýtt menningar-
sögulegt samhengi. Arni Snævarr frétta-
maður hafði þá áttað sig á því að sú tón-
list sem leikin er í sjónvarpsauglýsingum
Samfylkingarinnar hafi að líkindum
djúpa táknræna og pólitíska merkingu.
Um er að ræða glaðlega auglýsingu þar
sem frambjóðendur Samfylkingarinnar
eru sýndir í leik og starfi, aðallega Ieik því
það er yfirleitt glatt á hjalla í auglýsing-
unni þó þulur segi eitthvað á þá leið að
bæta þurfi kjörin; þetta er reyndar nokk-
uð óvenjuleg kosningaauglýsing að þvf
leyti að hún er ekki óþolandi, sem er afar
sjaldgæft um kosningaáróður, þótt auðyit-
að segi auglýsingin svosem ekki meira um
þá pólitík sem hún vill halda að fólki
heldur en svona auglýsingar gera yfirleitt.
Og síðasta skotið í auglýsingunni - af
henni Birtu að kyssa pabba sinn - er svo
unaðslegt að það ætti eiginlega að flokk-
ast undir ósvífni en gerir það samt ekki af
einhverjum dularfullum ástæðum.
„Þjóðsöngur“ Evrópusambandsins?
Nema hvað, undir þessu er leikinn Óður-
inn til gleðinnar eftir Ludwig van Beet-
hoven, og Arni Snævarr fréttamaður hafði
sem sé áttað sig á því að Óðurinn til gleð-
innar er eins konar þjóðsöngur Evrópu-
sambandsins, þótt „þjóð“-söngur sé reynd-
ar varla rétt orð um einkennistónlist
svona fjölþjóðaapparats eins og Evrópu-
sambandið. En látum svoleiðis orðheng-
ilshátt Iiggja milli hluta; Evrópusamband-
ið hefur altént kastað eign sinni á Óðinn
til gleðinnar og Arni varpaði fram þeirri
spurningu hvort val Samfylkingarinnar á
þeim sama Óð sýndi að henni væri meir í
mun að við Islendingar gengjum í Evr-
ópusambandið en hún Iætur í veðri vaka.
Og um það spurði hann Guðmund Arna
Stefánsson, eða hvort þetta væri einfald-
Iega „klaufaskapur11, eins og Arni Snævarr
komst að orði. Og hann spurði Iíka Ög-
mund Jónasson og ég held verði að virða
Ögmundi vini mínum það til vorkunnar
að hann skyldi taka þátt í þessari vitleysu,
því það hlýtur að verða lítt mótstæðileg
freisting fyrir pólitíkus að taka undir þeg-
ar sjónvarpsfréttamaður kemur rétt fyrir
kosningar og veitir manni þó ekki sé nema
örlítið færi á að spæla hina.
Vitleysu, segi ég, vegna þess aðjaað er
auðvitað argasta firra, sem bæði Arni
Snævarr og Ögmundur gera sér auðvitað
fulla grein fyrir, vona ég, að Óðurinn til
gleðinnar sé fyrst og fremst einhvers kon-
ar tákn Evrópusambandsins. Nú er það
meirað segja svo að val Evrópusambands-
ins á sínum einkennissöng er einhver
ósvífnasti og bíræfnasti þjófnaður sem
um getur á nokkru Iistverki á þessari öld
og jafnvel síðan sögur hófust. Því hvernig
má það vera að einhver stofnun og
skrifræðisbákn skuli mega eigna sér eitt-
hvert mikilfenglegasta listaverk sem
mannsandinn hefur alið af sér og gera
það að svokölluðu einkennislagi fyrir sitt
pappírsflóð fram og til baka?
Óðuriun til SamfylMngarinnar?
Eins og allir vita er Óðurinn til gleðinnar
hápunktur Níundu sinfóníu Beethovens
og er þeirrar merkilegu náttúru að þótt
hann sé í rauninni svo einfaldur að hann
er meðal þess fyrsta sem börn læra til
dæmis á píanó, þá er hann Iíka svo háleit-
ur að enginn getur orðið svo gamall að
ekki tendrist einhver svolítill neisti í
bijóstinu þegar hann tekur að hljóma.
Óðurinn til gleðinnar stendur utan og
ofan við allt heimsins argaþras, og það
ætti engum að líðast að stela honum. Á
sínum tíma reyndi Hannes Hólmsteinn
að stela honum með því að vísa til þess
að ef til vill hugsanlega kannski hafi
Friedrich von Schiller, sem orti ljóðið
sem Beethoven bjó til lag við, haft bakvið
eyrað þá merkingu orðsins „Freude" að
geta Iíka þýtt frelsi, og af því tilefni vildi
Hannes gera Óðinn til gleðinnar að lof-
gjörð til sinnar eigin fijálshyggju og gott
ef ekki peningastefnu Miltons Fried-
manns. Það þarf ekki að fara mörgum
orðum um að þessi tilraun til að stela
Gleðisöngnum fór út um þúfur. Hann
stendur jafn keikur eftir sem áður.
Að vissu Ieyti teflir reyndar Samfylking-
in á tæpasta vað í þessum skilningi með
því að nota Óðinn til gleðinnar í kosn-
ingaauglýsingu sinni; það er svona alveg á
mörkunum að stjórnmálaflokkur geti
staðið undir því að notast við þessa mikil-
úðlegu músík í hvunndagslegum kosn-
ingaáróðri. Því með fullri virðingu fyrir
vafalaust ágætum frambjóðendum Sam-
fylkingarinnar, og myndinni af Birtu og
pabba hennar, þá leyfi ég mér að efast
um að þó Samfylkingin kæmist til valda í
íslensku samfélagi gæti hún til Iengdar
fylgt í sinni daglegu pólitík þeim anda
sem ríkir í Óðnum til gleðinnar.
Helst til lítil gleði
Það er því margt að varast þegar listaverk
eru tekin í þjónustu mannsins, eða öllu
heldur einstakra manna, hópa og mál-
efna. En eitthvað verður nú samt að leyfa
fólki og það getur svosem ekki talist ýkja
alvarlegt mál þótt Óðurinn til gleðinnar
eða önnur Iistaverk séu nýttur í svona
einstökum tilfellum, eins og í stuttri
kosningabaráttu. Verra er að apparatið
Evrópusambandið skuli hafa stolið þessu
tónverki svo rækilega að þegar jafnvel
fróður og ágætur fréttamaður eins og
Árni Snævarr heyrir það, þá skuli honum
strax detta þetta apparat í hug og kalla
það hugsanlega „klaufaskap" að Óðurinn
til gleðinnar sé notaður í öðru samhengi
en við skrifræðisbáknið í Brussel.
Þetta stelsjúka Evrópusamband er nú
þegar á góðri leið með að ræna sjálfu
nafni heimsálfunnar Evrópu, svo að orðið
„Evrópa" er nú í vaxandi mæli notað fyrst
og fremst um það leiðindabákn og aðrir
Evrópubúar þar með gerðir að einskonar
annars flokks þegnum í sinni eigin álfu.
Og þegjandi og hljóðalaust er svo Evr-
ópusambandið að eigna sér sjálfan Óðinn
til gleðinnar, og þá er nú skörin farin að
færast upp í bekkinn, ef sjálf vongleðin í
brjósti mannfólksins hvarvetna í veröld-
inni á fyrirhafnarlítið að verða einkaeign
möppudýra og skriffinna og tákn um
þeirra reglugerðarfargan og allsherjarleið-
indi öll. Við eigum ekki að \dðurkenna
þann þjófnað með því að tala um Óðinn
til gleðinnar fyrst og fremst sem „þjóð-
söng“ Evrópusambandsins, þegar um er
að ræða allt annað og víðfeðmara verk en
svo að það geti nokkurn tíma átt neitt
skylt við stofnanabákn - sem reyndar fylg-
ir helst til lítil gleði.
Sameinast í gleðmni...
Við Islendingar eigum duglega kver-
úlanta, svokallaða, sem, lúsiðnir berjast
fyrir réttindum sínum, jafnvel þar sem
ekki er öldungis Ijóst að nokkur réttindi
sé að hafa. Eg hef því miður ekki tima til
þess sjálfur en mér finnst að einhver dug-
Iegur kverúlant ætti að fara með þetta
mál fyrir einhvern mannréttindadómstól -
hvort leyfilegt sé að fara svona með lista-
verk, gera það að tákni fyrir bákn í stað
þess frelsis og þeirrar gleði sem þrátt fyrir
allt býr í mannssálinni. Það sýndi sig í
fréttatíma Stöðvar tvö í gærkvöldi að það
þarf greinilega að bjarga Óðinum til gleð-
innar úr klóm Evrópusambandsins, svo
hann verði að nýju tákn um það eitt sem
hann er - að einhvern tíma - kannski er
sorglega langt þangað til en þó getur það
verið svo stutt, að allir mepn verði bræð-
ur og systur, og einhvern tfrna sameinist
manneskjurnar, ekki í fundarsal í Brussel
og ekki innan Schengen-samkomulags-
ins, heldur í gleðinni.
Pistill llluga varfluttur í morgunútvarpi
Rúsar tvö í gær.
UMBÚÐfl-
LAUST