Dagur - 08.09.1999, Blaðsíða 7

ÞJÓÐMÁL
JJkMQÖVl
MIÐVIKUDAGUR B. SEPTEMBF.R 1999 - 7
ÓSKAR
BERGSSON
FORMAÐUR
BYGGINGARNENFDAR
REYKJAVlKUR
SKRIFAR
Eins og fram hefur komið hefur
ríkisstjórn Islands í hyggju að
draga úr opinberum framkvæmd-
um til þess að draga úr þenslu í
þjóðfélaginu. Akvörðun í þessa
veru er bæði erfið og vandmeðfar-
in og því mikilvægt að þokkaleg
sátt náist um þær ákvarðanir. Það
er mikill munur á því að slá á frest
fyrirhuguðum framkvæmdum eða
stöðva þegar hafnar framkvæmd-
ir. Fyrirhugaðar framkvæmdir
bíða þá síns tíma á meðan ríkið
klárar þau verkefni sem þegar
hefur verið ráðist í. Mun Iíklegra
er að sátt náist um slíkt verklag
heldur en ef framkvæmdir eru
stöðvaðar og athafnasvæði bygg-
inganna skilið eftir í sárum. Fátt
er eins fráhrindandi og yfirgefin
svæði á byggingastigi.
Rakinn sóðaskapur
I fréttum í síðustu viku kom fram
að vel kæmi til greina að fresta
framkvæmdum við alþingishúsið.
Slík yfirlýsing er eins og köld
vatnsgusa framan í borgaryfir-
völd, höfuðborgarbúa og alla þá
sem unna höfuðborginni sem
höfuðborg. Að Alþingi Islendinga
skuli detta í hug að helja stór-
framkvæmdir á einum helgasta
bletti Iandsins í hjarta höfuðborg-
arinnar og hlaupa svo burt frá
öllu saman áður en settu marki er
náð er slík firra að undrun sætir.
Samræmist ekki lögum
En það er ekki bara sóðalegt að
ganga um með þessum hætti,
heldur er það ólöglegt. I 45. gr.
Skipulags-og byggingarlaga er
WWM
Að Alþingi íslendinga skuli detta í hug að hefja stórframkvæmdir á einum helgasta bletti landsins í hjarta höfuðborg-
arinnar og hlaupa svo burt frá öllu saman áður en settu marki er náð er slík fírra að undrun sætir. - mynd: gva
sveitarstjórnum veitt heimild til
þess að setja sérstakar reglur um
byggingarhraða. Þessa heimild
hefur byggingamefnd Reykjavíkur
þegar nýtt sér og var samþykkt
samhljóða bæði f byggingarnefnd
og borgarstjórn. Samþykkt
Reykjavíkurborgar um byggingar-
hraða í grónum hverfum er
svohljóðandi: I 4. mgr. 45 gr.
skipulags- og byggingarlaganr.
73/1997segir: „Sveitarstjórn er
heimilt að setja ítarlegri reglur
um byggingarhraða í byggingar-
skilmála. Með skírskotun til þessa
ákvæðis Ieggur byggingarfulltrú-
inn í Reykjavík til að byggingar-
nefnd samþykki að leggja til við
borgarstjórn að þeir eigendur sem
fá samþykkta stækkun eða útlits-
breytingu á húsi eða reisa ný hús
í þegar byggðum hverfum verði
gert skylt að hafa lokið utanhús-
frágangi húss og lóðar að fullu
innan tveggja ára frá útgáfu bygg-
ingarleyfis, að viðlögðum dagsekt-
arákvæðum 1. mgr. 57 gr. fyrr-
nefndra Iaga.“ Þessi tillaga var
samþykkt samhljóða í byggingar-
nefnd 27. ágúst 1998. Reglan er
beinlínis sett til þess að tryggja að
þær framkvæmdir sem famar eru
af stað verði kláraðar innan eðli-
legra tfmamarka. Það væri Iítil
reisn yfir því fyrir löggjafasam-
komu þjóðarinnar að verða fyrst
til að bijóta slíkar reglur. I ljósi
þess sé ég ekki annað en að Al-
þingi verði að bregða niðurskurð-
arhnífnum á eitthvað annað en
nýjan þingmannaskála.
Hvað uni flugvöHiim?
En fleiri verkefni eru á döfinni og
sum ekki hafin. Framkvæmdir við
Reykjavíkurflugvöll hafa mætt
mikilli mótspymu og hafa borgar-
yfirvöld sett ákveðinn fyrirvara
vegna umfangs þeirra fram-
kvæmda þar sem fyrirheit um nú-
verandi staðsetningu vallarins er
aðeins út þetta skipulagstímabil.
Það hlýtur að koma til greina að
fara einungis í nauðsynlegar ör-
yggisumbætur bæði í ljósi þenslu-
áhrifanna og ekki síður í ljósi þess
að borgaryfirvöld hafa margítrek-
að að ekki sé sjálfgefið að flugvöll-
urinn verði áfram í Vatnsmýrinni.
Bæði borgarstjóri og aðstoðar-
maður hennar hafa tilkynnt að
efnt verði til almennrar atkvæða-
greiðslu um framtíð flugvallarins í
kjölfar endurskoðunar Aðalskipu-
lags Reykjavíkur. Það er því alger-
Iega óábyrgt af hendi ríkisvaldsins
að túlka það sem svo að flugvöll-
urinn komi til með að standa á
núverandi stað um aldur og ævi.
Eðlilegt væri því að endurskoða
umfang framkvæmdanna við
Reykjavíkurflugvöll.
Hvað um Fljótsdalsvirkjun?
Það er ekki bara flugvöllurinn
sem styr stendur um. Undarlegt
verður að teljast að ekki skuli hafa
komið til tals að fresta Fljótsdals-
virkjun í umræðunni um að draga
úr opinberum framkvæmdum.
Meira en hálf þjóðin er á móti fyr-
irhuguðum virkjunarframkvæmd-
um við Eyjabakka. Það er kannski
eins og að nefna snöru í hengds
manns húsi að minnast á frestun
Fljótsdalsvirkjunar á stjórnar-
heimilinu, en við þessar aðstæður
hlýtur að eiga að skoða alla mögu-
leika. Framkvæmdir við alþingis-
húsið sem til stendur að hlaupast
burt frá, eru ekki stórar í sniðum
í samanburði við Fljótsdalsvirkjun
og álver við Reyðarfjörð og ólík
bæði flugvellinum og Fljótsdals-
virkjun að því Ieyti að enginn
ágreiningur befur verið um málið.
Ekki svo að skilja að ekki hafi ver-
ið hægt að klúðra jafn vandasömu
verki og viðbyggingu við alþingis-
húsið. En málið var Ieyst í góðu
samráði við alla sem málið töldu
sig varða og eru það vinnubrögð
sem ríkisstjórnin ætti að hafa í
huga þegar ráðist er í fram-
kvæmdir. Ef ríkistjórninni er
virkilega alvara í því að draga úr
þenslu þá eru hægust heimatökin
að fresta Fljótsdalsvirkjun. Það
mundi ekki bara draga úr efna-
hagslegri spennu heldur líka
draga verulega úr tilfinningalegri
spennu sem skapast hefur vegna
fyrirhugaðra famkvæmda við
Eyjabakka. Ef virðing stjórnvalda
fyrir umhverfi Eyjabakka, er eins
og hún virðist vera gagnvart nán-
asta umhverfi alþingishússins, þá
er illt í efni.
Fimm brauð og tveir fískar
, VIGDÍS
JÓNSDOTTIR
SKRIFAR
Matarvenjur rfkra þjóða hafa alls-
staðar svipuð einkenni. Neysla
fæðutegunda úr dýraríkinu er
mikil, fæðið er feitt, sætt og í því
er mikil eggjahvíta (prótein), en
hlutfall brauðs og kornvöru lítið.
Mataræði okkar er með af-
brigðum ríkulegt. Óvíða í veröld-
inni er fæði jafn eggjahvíturíkt,
neysla smjörs og annarra dýrra
fituefna eins mikil, eða sykurát
þvílíkt.
Neysluvenjur þjóða voru löng-
um háðar búsetu. Fæðuöflun var
bundin við það sem jörðin gaf af
sér í nálægu umhverfi. Með harð-
fylgi og ýtrustu nýtingu á öllu
ætilegu hefur þjóðum tekist að
halda lífi við undra fábreytta og
takmarkaða næringu. Fábreytt
fæði þekkir flest uppkomið fólk á
íslandi, en beinan fæðuskort
þekkja nú aðeins nokkrir hinna
elstu okkar á meðal. Hungrið í
veröldinni er langt frá okkur, fjar-
lægt, utan við okkar aðild og
ábyrgð.
En er það svo?
Afrakstur landbúnaðar skiptist
afar ójafnt milli íbúa jarðar.
Dæmigerð sóunarlönd eyða sem
svarar 1000 kílógrömmum af
korni á hvern íbúa árlega. Þróun-
arland fær aftur á móti um 200
kíló á mann á ári. I þróunarlönd-
um er svo að segja allur kornmat-
urinn nýttur til manneldis. I só-
unarlöndum er aðeins um 10% af
kornvörunni notað til matar, allt
hitt fer til að fóðra skepnur, sem
gefa af sér kjöt, mjólk, egg og
flesk.
Það þarf um 7 kíló af korni til
þess að framleiða 1 kíló af kjöti,
svo að nýtingin er í mesta lagi
15%, reiknað í þyngdareiningum,
mun minni ef reiknað er í hita-
einingum.
En það er ekki rétt. Óhófs-
neysla ríkra þjóða á mikinn þátt í
neyðarkjörum þróunarlanda.
Fóðrið sem notað er til eggja- og
kjötframleiðslu, þegar verið er að
breyta korni í buff, kjúldinga og
egg, nægði til þess að metta
margfalt fleiri, ef úr því væri gert
brauð. Eggjahvítuforðabúr sjávar
gæti, með réttri og skynsamlegri
nýtingu, komið til þroska milljón-
um barna, sem mörkuð verða
ævilangt af skorti, ef þau halda
lífi. En hér enn litið á margar dýr-
mætar sjávarafurðir sem skepnu-
fóður.
Við erum ekki eftirbátar ann-
arra sóunarþjóða í því að krefjast
alls þess besta í okltar hlut. Heyr-
ast raddir, sem heimta að okkur
skuli leyft, án allra hafta, að veita
okkur hverskonar dýra krásagleði,
með því að draga í búið allar völd-
ustu framleiðsluvörur fremstu
kunnáttuþjóða í hverri grein mat-
vælaiðnaðar. Næringarfræðileg
þekking er sjaldan tengd slíkum
bollaleggingum. Ekki heldur
minnsti grunur um að pólitískar
sviftingar kunni að breyta mati á
því, hver séu mest nauðsynjamál
heimsbyggðarinnar.
Nú, þegar áhrif Ianda þriðja
heimsins fara ört vaxandi á al-
þjóðavettvangi, er tímabært við-
fangsefni að endurskoða þær
neysluvenjur, sem stuðla að rang-
látri skiptingu hins takmarkaða
afraksturs matvælaframleiðslunn-
ar í heiminum, neysluvenjur, sem
þar að auki eru skaðlegar heils-
unni að áliti næringarfræðinga.
Ofneyslusjúkdómar aukast
stöðugt meðal sóunarþjóða.
I raun hefur ekki verið um
neina stefnu að ræða í manneld-
ismálefnum í okkar landi af opin-
berri hálfu, ef frá eru talin þau
víðtæku áhrif, sem niðurgreiðslu-
kerfíð hefur á vöruval, en því er
beitt til hagstjómar, svo og tak-
mörkunum á innflútningi vara,
sem ffamleiddar eru í Iandinu.
Því skortir hér opinbera forustu
í manneldismálum og skilning á
félagslegum áhrifum manneldis,
þótt aðrar greinar heilsugæslu
séu ræktar með sóma. I menning-
arlöndum nýtur almenningur
leiðsagnar sérfræðinga á þessu
sviði. En félagsskapur áhuga-
manna getur líka unnið þarft
verk, með því að leita fræðslu og
miða þekkingu.
Kvenfélögin eru þar kjörinn
vettvangur.