Dagur - 23.10.1999, Blaðsíða 7

Þegar elskendumir
sukku með brakmu
Frá opnun starfsstöðvar íslenskrar miðlunar á Stöðvarfirði í ágúst.
í gamalli Hollywúddmynd sem
ég sá einhvern tíma, en er löngu
búinn að gleyma hvað heitir, var
fjallað um ástir og grimmileg ör-
Iög, eins og raunar er algengt í
slíkum myndum. Þó skar þessi
mynd sig nokkuð frá öðrum svip-
uðum að því leyti að hún endaði
frekar sorglega. Hún fjallaði um
elskendur sem þurftu að fara í
ferðalag á skipi. Til að gera Ianga
sögu stutta, þá kom þar í mynd-
inni að skipið með elskendunum
hreppti hið versta veður og skip-
ið fórst. Elskendurnir svömluðu
hins vegar í sjónum einhverja
stund og héldu sér dauðahaldi í
einhvers konar brak eða vísi að
bjarghring, sem þó var ekki
meira flot í en svo að það hefði
rétt dugað til að halda öðru þeir-
ra uppi. En af því ástin var svo
heit, þá gátu þau auðvitað ekki
slitið sig hvert frá öðru og þau
sukku bæði með sprekinu og
dóu. Akaflega falleg ástarsena,
en að sama skapi sorgleg - svona
Hollývúdd að hætti Kolbrúnar
Bergþórsdóttur.
Simsvönm
Ef dæma ætti út frá umræðunni
síðustu daga, mætti ætla að sím-
inn væri nýleg uppfinning. Alla
vega Netið og fjarvinnsla verk-
efna í gegnum símalínur. Hin
„nýja byggðastefna" virðist nán-
ast hafa það að markmiði að fá
alla þá sem ekki vilja eða geta
unnið í fiski til að vera ýmist að
svara í síma eða hringja úr síma.
„Fjarvinnsla" er að verða slíkt
töfraorð að helst er að skilja að
það skipti ekki lengur máli hvort
bátarnir liggi tómir við kajann -
menn fari bara upp í þorp að
svara í síma fyrir einhverjar
stofnanir eða fyrirtæki fyrir
sunnan. Þessu til viðbótar sé
kaupið jafnvel hærra við símann
en í fiskinum þannig að allir
ættu að vera ánægðir!
Bjartsýniskast
Ný skýrsla lðntæknistofnunar
um möguleika í fjarvinnslu og
mikill fyrirgangur Islenskrar
miðlunar á síðustu mánuðum
með þátttöku þjóðkunnra fyrir-
manna og sjálfs forsetans eru til-
efni þessa bjartsýniskasts þjóðar-
innar. Hvert sveitarfélagið á fæt-
ur öðru hefur óskað eftir því að
fá íslenska miðlun til að opna
útibú hjá sér og má eiginlega
segja að það sé að verða álíka eft-
irsóknarvert að hreppa hnoss
hinnar fslensku miðlunar og að
fá senda til sín í fásinnið hóp af
erlendum flóttamönnum. í það
minnsta á við um bæði að færri
fá en vilja.
í frjóan jarðveg
Islendingar eru flestum þjóðum
veikari fyrir skjótum og einföld-
um lausnum. Við dáumst að
leiðtogum sem taka af skarið og
eru ekkert að hika. Við viljum að
hlutirnir séu einfaldlega annað
hvort svona eða hinsegin. Þegar
síðan lausnarorðinu um fjar-
vinnslu er sáð í jarðveg vonleysis
og áratuga árangurslausrar um-
ræðu um byggðastefnu, þá fellur
það í frjóan svörð. Svo ekki sé
talað um, að það skuli ná að
spíra á sama tíma og þjóðflutn-
ingarnir af landsþyggðinni
magnast um allan helming og
ígildi tveggja fjölskyldna flytur
suður á hverjum einasta degi.
Fyrir áhyggjufullan almenning
og stjórnmálamenn sem fyrir
Iöngu urðu uppiskroppa með al-
mennileg svör við spurningum
um þjóðflutningana suður, er
íjarvinnslan svo kærkomið inn-
legg, að hún er gripin traustataki
sem sá bjarghringur eða brak
sem öllu getur haldið á floti.
Hún er Ijós í myrkrinu - svar sem
svo margir voru lengi búnir að
bfða eftir - en aldrei kom. Og
vissulega getur þetta sprek hald-
ið einhverjum á floti, en þegar
jafn margir eru skipreika og raun
ber vitni er hætt við að fari eins
og í Hollývúddmyndinni, að
brakið muni sökkva með öllum
þeim sem á það treysta.
Ekki sjálfkrafa tækifæri
Ofmat á þessari Iausn virðist
býsna útbreitt og slíkt getur
beinlínis verið hættulegt þegar
fram í sækir því menn leggja þá
ekki jafn ríka áherslu á annað á
meðan.
Fjarvinnsla í gegnum símalín-
ur er ekki ný af nálinni. Sú
tækniþróun sem verið er að tala
um skapar heldur ekki sjálfkrafa
tækifæri til stórra landvinninga
eða stóraukinnar arðsemi hjá
viðkomandi fyrirtækjum eða
stofnunum, arðsemi sem bein-
línis kalli á að hluti starfseminn-
ar sé fluttur út á land. Ef svo
væri hefði það gerst fyrir löngu.
Hins vegar eru vissir möguleik-
arnir í stöðunni og þá ber að
sjálfsögðu að skoða og benda á.
A það hefur verið bent, t.d. í
nýlegri fréttaskýringu á vísi.is, að
ýmis þau verkefni, sem talað er
um í frægri skýrslu Iðntækni-
stofnunar sem hugsanleg fjar-
vinnsluverkefni, séu af stjórn-
endum viðkomandi fyrirtækja og
stofnana alls ekki talin henta til
slíkrar vinnslu. Það á eflaust við
um fjölmörg fleiri verkefni sem
nefnd eru í skýrslunni. Slíkt er
ágæt áminning um að skýrsla er
bara skýrsla og að verið er að tala
um ákveðinn hugmyndabanka,
sem alls óvíst er að gangi upp
nema að litlu leyti. Aðrar hug-
myndir þarna kunna hins vegar
að henta betur og gætu þess
vegna náð sér á strik fljótlega -
sérstaklega þær sem flokkast
undir að vera minna sérhæfð
vcrkefni.
Eftirsóknarverð verkefni
A hinn bóginn eru það þó flóknu
verkefnin, sem menn telja eftir-
sóknarverðari og skipta miklu
meira máli fyrir byggðaþróunina
til lengri tíma litið - ekki síst
vegna unga fólksins, sem allt
sest meira og minna að fyrir
sunnan. En til að vinna þau störf
þarf sérhæft starfsfólk, og vilji
menn koma upp miðstöðvum
eða kjörnum á landsbyggðinni
sem eru raunverulegur valkostur
við böfuðborgarsvæðið og þar
sem fólk með sérþekkingu og
lengri menntun er tilbúið til að
setjast að, þá skipta aðrir hlutir
miklu meira máli en fjarvinnslu-
tæknin. Tæknin er einugis af-
Ieidd stærð - nánast afgangs
stærð. Það sem mestu máli
skiptir er að unnt sé að bjóða
fólki upp á sambærileg eða betri
og kannski öðruvísi lífsgæði en
því býðst á höfuðborgarsvæðinu.
Þá koma til sögunnar þættir eins
og almennt starfsumhverfi (sem
fjarvinnslan getur haft áhrif á),
skólar fyrir börnin, heilbrigðis-
þjónusta, menning, samgöngur
o.fl.
Út úr Iiremmingiun ákafans
Byggðavandinn er gríðarlega
flókið og margslungið fyrirbæri
og það duga engar einfaldar leið-
ir til að bregðast við honum.
Hvorki loðdýra- né fiskeldi
reyndust þær töfralausnir sem
rnenn eitt sinn héldu að þessar
greinar myndu verða. Hins vegar
hafa þær sýnt sig að vera gagn-
Iegar í bland. Eftir að hafa fram-
an af lent í hremmingum
ákafans, sem einkennir svo oft
lundarfar þjóðarinnar, þá hefur
færst ró og skynsemi yfir þessar
búgreinar.
Svipað á ellaust líka eftir að
verða með verkcfni sem unnin
eru í fjarvinnslu af ýmsu tagi,
þau vcrða góð í bland við annað.
Fjarvinnsla mun hins vegar
aldrei koma í staðinn fyrir upp-
byggingu íyrirtækja og stofnana
á landsbyggðinni sjálfri. Lifandi
og gagnvirkt samband þarf auð-
vitað að vera milli höfuðborgar-
innar og landsbyggðarinnar en
það gengur aldrei upp að hafa
landsbyggðina sem einhvers
konar „útstöð" frá höfuðborgar-
svæðinu - þar sem hjáleigan þríf-
st á símasamskiptum við höfuð-
bólið. Skyndileg tröllatrú á tækn-
ina má því ekki draga úr slag-
kraftinum við að byggja upp mik-
ilvægar stofnanir og fyrirtæki á
Iandsbyggðinni, sem eðli málsins
samkvæmt stuðla að sérstöku
samfélagi, auknum lífsgæðum og
traustari atvinnugrundvelli á
þessum stöðum. Þar getur póli-
tísk forusta líka skipt sköpum
varðandi uppbyggingu t.d. fjórð-
ungssjúkrahúsa, framhaldsskóla
og síðast en ekki síst Háskólans á
Akureyri. Það sem skiptir þó
mestu er að fólkið sjálft trúi á og
vilji búa þar sem það býr, en Iíti
ekki á sig sem fanga eigin fast-
eigna og heimabyggðar. Verði
slíkt viðhorf almennt ofan á er
alveg eins gott að hjálpa bara
fólki að flytja suður, því þá er
málið hvort sem er tapað.
Stórt sjóslys
Það ber ekki að vanmeta þá
möguleika sem nútíma tækni
býður upp á með fjarvinnslu ým-
issa misjafnlega flókinna verk-
efna um símalínur. Búseturösk-
unin er hins vegar slíkt sjóslys að
það dugar ekki að benda á eitt-
hvert eitt sprek ef bjarga á bæði
áhöfn og farþegum. Það þarf
mikið af braki og ýmis konar
bjarghringi ef ekki á illa að fara.
Það kann að vera fallegt og sorg-
legt í bíómyndum að elskendur
sökkvi í sæ vegna þess að þeir
hanga á einu og sama brakinu. 1
veruleikanum er það bara sorg-
legt.