Dagur - 04.12.1999, Qupperneq 11

LAUGARDAGUR 4. DESEMBER 1999 - 11
ERLENDAR FRÉTTIR
*
Agreiningur
innan NATO
George Robertson framkvæmdastjóri Nató ásamt William Cohen varnar-
málaráðherra Bandarlkjanna.
Haiistíimdir varnar
málaráðherra og vam-
aráætlimamefndar
Natd vora haldnir í
Bmssel á fmuntudag.
Nokkurs ágreinings varð vart
milli Bandaríkjanna og Evrópu-
ríkja á haustfundum Atlants-
hafsbandalagsins, Nató, sem
haldnir voru í Brussel á fimmtu-
dag. Bandaríkin virtust ekkert
ýkja hrifin af þeirri áætlun Evr-
ópusambandsins að koma sér
upp sérstökum viðbragðsher og
styrkja þannig varnarsamstarf
sitt, en ákvörðun um það verður
væntanlega tekin á leiðtogafundi
Evrópusambandsins í Helsinki í
næstu viku.
William Cohen, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, Iagði
einnig mikla áherslu á að önnur
Natóríki áttuðu sig á þeirri
hættu sem stafar af því að
„óstýrilát" ríki komi sér upp
kjarnorkuvopnum.
Þar á hann við ríki á borð við
Norður-Kóreu, Iran, Irak og
fleiri riki sem verið hafa að þróa
hjá sér eða viða að sér tæknibún-
aði og þekkingu sem þarf til þess
að byggja upp kjarnorkuvopna-
húnað.
Evrópuríkin í Nató virðast ekki
líta þessa hættu jafn alvarlegum
augum og Bandaríkin og sérstak-
Iega voru þau tortryggin á nýtt
flugskeytavarnarkerfi sem
Bandarfkin hyggjast koma sér
upp. Cohen sá sér þvf ekki ann-
að fært en að gefa félögum sín-
um í Nató ítarlega lýsingu á því,
í hverju hættan væri fólgin, og
reyndi að fullvissa þá um að sú
hætta steðjaði ekki eingöngu að
Bandaríkjunum heldur líka að
Evrópuríkjum. Einnig tók hann
skýrt fram að nýja varnarkerfinu
væri alls ekki beint gegn Rúss-
Iandi.
A fundinum kom einnig fram
að fjárskortur er farinn að plaga
Atlantshafsbandalagið nokkuð.
Evrópuríki fylltust hjartsýni eftir
að Kalda stríðinu lauk og drógu
verulega úr fjárveitingum til
varnarmála. Tvö stríð í
Júgóslavíu hafa hins vegar kost-
að sitt og sömuleiðis hefur van-
máttur Nató í Kosovo sýnt fram
á að Evrópurfkin verða að auka
fjárframlög sfn ef þau ætla ekki
að láta Bandaríkin ein um hit-
una.
I yfirlýsingum frá haustfund-
um varnarmálaráðherra og varn-
aráætlunarnefndar Nató var
engu að síður Iögð áhersla á
samstöðu bandalagsríkjanna.
Þar var meðal annars fjallað um
málefni Kosovo og Kákasushér-
aðanna.
litningur nihner 22
Merk tíðindi bámst
frá líffræðmgum í
vikiumi þegar skýrt
var frá því að biíið
væri að raðgreina
einu af litningitm
maunsins.
í vikunni skýrðu vísindamenn
frá því að þeim hafi tekist að rað-
greina einn hinna 24 litninga,
sem er að finna í öllum frumum
mannslíkamans. Nánar tiltekið
Iitning númer 22. Þetta þykja
stórmerk tíðindi, og orða vís-
indamennirnir þetta svo að þeim
hafi nú loks tekist að „lesa fyrsta
kaflann í bók lífsins."
Vísindamennirnir eru meðal
annars frá Englandi, Bandaríkj-
unum og Japan, en vinna saman
að svokölluðu Human Genome
Project sem hefur það markmið
að raðgreina alla litninga
mannsins. Niðurstöður þeirra
birtust í tímaritinu Nature, sem
kom út á fimmtudaginn.
Það er reyndar ofsagt að búið
sé að raðgreina allan litninginn.
Tæknin dugar ekki enn til að
Ijúka því verki að fullu. Með
þeirri tækni, sem nú er ráðið yfir,
tókst vísindamönnunum þó að
raðgreina 97 prósent hans og
það þykir ákaflega merkilegur
áfangi. Vitað er að bútarnir, sem
ekki hefur enn tekist að rað-
greina, eru 11 taisins og það er
vitað hvar þessar eyður eru og
hve stórar þær eru.
En þótt búið sé að raðgreina
litning 22 að mestu leyti er það
bara rétt blábyrjunin, því ekki er
vitað hve mörg gen er að finna í
þessum litningi né hvaða hlut-
verki þau gegna.
Þó eru nú þegar þekkt 545
virk gen í þessum næst minnsta
litningi mannsins. Auk þess er
vitað um 134 óvirk gen í honum,
en þau hafa einhvern tímann
áður gegnt hlutverki í mannslík-
amanum en gera það ekki Ieng-
ur. Vxsindamennirnir telja líklegt
að 200 til 300 gen f viðbót sé að
finna í litningi númer 22.
Hvert gen er afmarkaður bút-
ur litnings og er í raun röð af
svonefndum niturbösum. Ein-
ungis fjórar tegundir eru til af
þessum niturbösum, og eru þær
táknaðar með bókstöfunum A,
C, G og T. En genin eru ákaflega
misstór. I litningi 22 reyndust
þau vera allt frá 1.000 niturbös-
um og upp í 583.000. Meðal-
stærðin er 190.000 niturbasar.
AIIs eru basarnir í litningi
númer 22 um það bil 33,5 millj-
ónir, en í „bókinni“ allri, það er
öllum þeim 24 litningum sem
eru í manninum, eru nitur-
basarnir eða „bókstafirnir“ sam-
tals um það bil þrfr milljarðar
talsins.
Vegna þess hve þetta er gífur-
legt magn af upplýsingum þá er
afar ólíldegt að raðgreining allra
litninganna verði nokkurn tím-
ann prentuð, en hún verður að-
gengileg á Internetinu og nú
þegar er reyndar hægt að skoða
þar allt sem vitað er um litning-
ana 24 í mannslíkamanum.
Þannig er til dæmis hægt að
skoða allar upplýsingar um litn-
ing 22 á slóðinni:
www.ncbi.nlm.nih.gov/
genome/guide/HsChr22.shtml
Þar sést meðal annars að
fyrstu sextíu „stafirnir" í litn-
ingnum eru „gatctgataa gtc-
ccaggac ttcagaagag ctgtgagacc
ttggccaagt cacttcctcc“. Og þan-
nig heldur röðin áfram, alls 33,5
milljónir stafa.
innwj' Ivriri .nð ivefía ukevpis að
Yfir Atlantshaf á
árahát
Bandaríska konan Tori Mur-
den varð í gær fyrst kvenna til
þess að sigla yfir Atlantshafið á
árabát. Hún er búin að vera
nærri þrjá mánuði á leiðinni,
lagði úr höfn frá Kanaríeyjum
þann 13. september sl. A hverj-
um degi reri hún í 12 til 14
klukkustundir. 1 gær náði hún
svo landi á eyjunni Gu-
adeloupe, sem er ein af Litlu-
Antillaeyjum á mörkum Karí-
bahafs og Atlantshafs.
Tori Murden.
Rússar skutu á flóttamaimalest
RUSSLAND - Rússneskir hermenn drápu um það bil 50 óbreytta
borgara þegar þeir hófu skothríð á flóttamannalest í Téténíu. Flótta-
mennirnir voru að reyna að komast út úr Grosní, höfuðborg Tétén-
fu, en Rússar halda uppi stöðugum árásum á borgina.
Dóp í taunkremi
ÞYSKALAND - Þýski íþróttamaðurinn Dieter Baumann virðist hafa
fengið uppreisn æru eftir að í ljós kom að steraefni hafði verið kom-
ið fyrir í tannkremi sem hann notaði. Steraefnið fannst í blóðprufu
sem tekin var úr honum og lá Baumann þvf undir grun um steranotk-
un og hafði verið meinuð þátttaka í mótum.
Gassprengiug í Vín
AUSTURRÍKI - Ibúðarhús í bænum Wilhelmsburg í Austurríki
hrundi til grunna í fyrrakvöld eftir að gassprenging varð í því. Síðdeg-
is í gær höfðu fjögur lík fundist í húsinu og fimm manns var enn
saknað. Tveir höfðu fundist á lífi. Viðgerðarmenn höfðu verið að eiga
við gasleiðslur í húsinu, en nokkrum tfmum áður en sprengingin varð
sögðu þeir að öll hætta væri liðin hjá og sögðu íbúum hússins að fara
aftur inn.
Lending á Mars
BANDARÍKIN - Milljónir manna fylgdust með á Netinu í gærkvöld
þegar geimfar frá bandarísku geimferðastofnuninni NASA Ienti á
plánetunni Mars. Síðdegis í gær benti allt til þess að lendingin myndi
heppnast, en stutt er síðan geimfar frá NASA hvarf rétt fyrir lend-
ingu á Mars. Farinu er ætlað að senda upplýsingar til jarðar sem
meðal annars geta nýst við rannsóknir á því hvort vatn sé á plánet-
unni.
IRA tilnefndi sammngafulltrúa
NORÐUR-ÍRLAND - Á fimmtudagskvöld tók írski Iýðveldisherinn
(IRA) fyrsta skrefið í áttina að viðræðum um afvopnun, samkvæmt
því sem samið hafði verið um, með því að tilnefna fulltrúa sinn í við-
ræðurnar. Fulltrúinn var tilnefndur aðeins nokkrum lduld<.ustundum
eftir að sameiginleg heimastjórn kaþólskra og mótmælenda tók til
starfa á Norður-írlandi. Samningafulltrúinn var ekki nafngreindur,
en viðræðurnar eiga að hefjast nú um helgina undir stjórn kanadísks
hershöfðingja, John de Chastelain.
Stevie Wonder fær sjónina
BANDARÍKIN - Blindi tónlistar-
maðurinn Stevie Wonder hefur
skýrt frá því að læknar ætli að veita
honum sjónina að nýju. Ekki fær
hann þó fulla sjón, en nægilega
góða til þess að geta greint um-
hverfi sitt í grófum dráttum. Hann
ætlar að gangast undir aðgerð,
sem felst í því að lítilli tölvuflögu
verður komið fyrir á sjónhimnu
augans. Flagan á að örva þær sjón-
frumur, sem ekki eru ónýtar, en
Wonder missti sjónina skömmu
eftir fæðingu. Sams konar aðgerð
hefur hingað til aðeins verið gerð á
15 manns.
Málamiðlanir í Seattle
BANDARÍKIN - Ráðherrar frá 135 ríkjum reyndu eftir bestu getu að
hitta á málamiðlanir sem allir gætu sætt sig við á fundi Heimsvið-
skiptastofnunarinnar f Seattle í Bandaríkjunum í gær. Síðdegis í gær
leit aflt út fyrir að sameiginleg yfirlýsing yrði afgreidd, en ágreining-
ur um stór mál var enn það mikill að ólíklegt var að sú yfirlýsing
myndi beinlínis marka tímamót.
Stevie Wonder.