Dagur - 04.03.2000, Blaðsíða 18

34 - LAUGARDAGUR 4. MARS 2000

Ekki er nóg að treysta á
heppnina þegar gert er
do do. Það sýna tölur
um ótímabærar þungan-
ir og fóstureyðingar hér
á landi. Ósk Ingvars-
dóttir, sérfræðingur í
kvensjúkdómum, segir
það líka algeran óþarfa.
„Stór hluti unglinga notar enga
getnaðarvörn í sínum íyrstu
samförum ef marka má
rannsóknir.
Þeir eru
hreinlega
ekki viðbúnir.
Otti við þung-
un getur
skemmt mjög
fyrir annars
ánægjulegri og merkilegri
reynslu og því þurfa þeir að vita
að til er neyðarpilla sem taka má
eftir samfarir og á að hindra
þungun," segir Ósk Ingvarsdóttir
kvenjúkdómalæknir. Hún er
varaformaður samtakanna Kynlíf
og barneignir sem hafa aðstöðu í
Hinu húsinu. Vilji unglingar
ræða kynlífsvandamál við fagfólk
eða nálgast neyðargetnaðarvörn
þurfa þeir bara að hringja í Hitt
húsið og fá samband við þann
sem er á vaktinni.
- Segðu okkur meira um neyð-
arpilluna.
„Hún á að verka £ þrjá sólar-
hringa eftir samfarir en miklu
skiptir að taka hana sem fyrst.
Jafnvel þótt stúlka verði þunguð
þá er pillan ekki skaðleg íyrir
fóstrið. Það er ekkert til að
skammast sín fyrir að nota neyð-
arpilluna og hún fæst á öllum
heilsugæslustöðvum, á lækna-
vaktinni, kvennadeild Landspít-
alans og ætti að vera aðgengileg í
skólum."
- Leita margir til ykkar i Hitt
húsið?
„Þeim fer fjölgandi. Stúlkur
eru í meirihluta en stundum
koma pör saman, enda eiga
strákar ekki að koma ábyrgðinni
alfarið yfir á kærustuna. Við
bendum ungling-
unum á að fylgja
málinu eftir, að
taka þungunar-
próf sjálf eða
fara á heilsu-
gæslustöð til að
athuga hvort
allt hafi gengið upp og ræð-
um um frekari varnir."
Foreldrar of feimnir
- Hver eru helstu vandamál
ungra stúlkna sem koma til þín á
stofuna?
„Langflestar koma til að fá P-
pilluna og ræða um hana. Oft
hafa þær heyrt neikvæða um-
ræðu um hana eins og að hún
geti valdið ófrjósemi. Það er mis-
skilningur. Ahrif pillunnar eru
svo stutt að hætta getur verið á
þugun ef gleymist að taka hana í
tvo daga. Svo eru margar stúlkur
sem þora ekki að taka pilluna af
ótta við að fitna. Tfskan er að
vera svo óheyrilega grannur.
Stelpur spekúlera líka í því
hversu mikið sjálfstæði þær hafi
Það er ekkert til að skammast sín fyrir að nota neyðarpilluna, “ segir Ósk
Ingvarsdóttir læknir
og hvort foreldrarnir þurfi eitt-
hvað að vita um að þær séu að fá
pilluna. Eg tel þær vissulega
hafa rétt á að fá pilluna á eigin
forsendum séu þær byrjaðar að
lifa kynlífi. En ef þær búa heima
þá hvet ég þær til að segja að
minnsta kosti mömmu sinni frá
þvf. Mæðurnar uppgötva það yf-
irleitt hvort sem er og skilja hlut-
ina. Hafa jafnvel sjálfar lent í því
að hafa áhyggjur af ótímabærri
þungun"
- Telur þú unglinga skorta
meiri fræðslu um getnaðarvarnir?
„Ég held þeir séu nokkuð
meðvitaðir. Þó mætti leggja
meiri áherslu á að það sé jákvætt
að taka pilluna og firri unglinga
áhyggjum. Stúlkur eiga að vera
stoltar af því að taka ábyrgð á
hlutum og hafa stjórn á lífi sínu
á sem farsælastan hátt. Svo má
ekki gleyma smokknum, hann er
það eina sem dugar til að forðast
kynsjúkdóma."
- En hjóða allar þessar vamir
ekki hættunni á lauslæti heim?
„Ekki ef uppeldið er eðlilegt.
Ég held að þau áhrif sem ungling-
ar verða fyrir fyrstu fimmtán árin
skipti miklu máli um hugsunar-
háttinn. Meðalaldur fyrstu sam-
fara er 15.2 ár, samkvæmt sum-
um rannsóknum. Mörgum full-
orðnum finnst það lágur aldur.
En algengt er að langur tími líði
í næstu samfarir þannig að ekki
er samasem merki á milli þess að
hafa byrjað kynmök og að stunda
þau.“
- Hvaða áhrif heldurðu að
klámbylgjan hafi á unglinga?
„Ég er á móti því að kynlífið sé
kynnt sem skammvinnt
skemmtiatriði og þjónusta, jafn-
vel eitthvað sem keypt er þegar
menn drekka áfengi. Foreldrar
mega ekki vera of feimnir við að
láta krakkana vita af því að þeir
lifi kynlífi. Þannig gera krakk-
arnir sér grein fyrir því að í flest-
um húsum býr eðlilegt fólk sem
lifir skemmtilegu, heilbrigðu
kynlífi og hinir eru bara örfáir
sem eru að sinna einhverjum
öðrum þörfum." GUN.
NeyÓan/örnin þarfaþing
Vil Ekki verða
pabbi núna
Kristni og Unni finnst að það ætti að dreifa lyklakippum með smokki í til unglinga,
þá væru þeir aiitaf með hann í vasanum. mynd: pjetur
Framhaldsskólanem-
arnir Kristinn Magnús-
son og Unnur Ásdís
Stefánsdóttir eru sam-
mála um að fjölga þurfi
smokkasjálfsölum og
finnst skorta fræðslu
um kynlíf og kynsjúk-
dóma í framhaldsskól-
um.
Kristinn: „Mér finnst að smokka-
sjálfsalar ættu að vera í öllum
framhaldsskólum og á klósettum
skemmtistaða. Einhverjir foreldr-
ar urðu hálfbrjálaðir þegar farið
var að dreifa smokkum. Það var
reglulega heimskulegt."
Unnur: „Það ætti að dreifa
lyklakippu með smokki inn í. Þá
er fólk alltaf með hann í vasan-
um.“
- Eru unglingar jákvæðir fyrir
að nota smokkinn
Unnur: „Sumir strákar eru
rosalega á móti honum og fínnst
þeir ekki fá eins mikið út úr
samförum ef þeir eru með
hann.“
- Beita þeir þá stelpurnar
þrýstingi?
Unnur: „Já, ég veit dæmi þess.
Þó held ég að strákar frá 16 ára
upp í 20 hugsi: „Ekki vil ég
verða pabbi núna“ og noti
smokkinn. Það eru frekar þeir
sem eru komnir yfir tvítugt sem
vilja sleppa honum.“
Fóstureyðingar brjálæði
- Hafið þið heyrt um neyðarpill-
una?
Unnur: „Já, mér finnst það
ætti að leyfa hana. Ein vinkona
mín notaði hana og hún virkaði.
Það gengur ekki að nota fóstur-
eyðingu sem getnaðarvörn. Ég
hef heyrt að sumar stelpur fari
tvisvar, jafnvel þrisvar í fóstur-
eyðingar. Það er brjálæði. Mér
finnst fóstureyðing eigi að vera
algert neyðarúrræði, bæði er þar
verið að eyða lífi og svo getur
hún valdið ófrjósemi. Þá er
betra að taka neyðarpilluna því
hún er skaðlaus.“
Kristinn: „Af hverju ekki bara
að nota smokkinn? Maður getur
fengið kynsjúkdóma þótt piilur
séu notaðar. Mér finnst þær
hjóða upp á þá.“
Unnur: „Þetta eru auðvitað
neyðarpillur. Það getur alltaf
orðið slys, smokkurinn gleymst
eða eitthvað.
Fara strákar og stelpur saman í
riímið þótt engar lilfinningar séu
þar á hak við?
Kristinn: „Ég veit ekki hvort
hægt er að tala um „engar til-
finningar". Það er kannski engin
rosa ást og eflaust fá sumir
strákar sér að ríða án þess nokk-
uð sé á bak við.“
Unnur: „Stelpur eru yfirleitt
ábyrgðarfyllri. Nema kannski ef
þær eru fullar.“
Vandræðalegir foreldrar
- Haldið þið að foreldrar fræði
unglingana stna almennt um
kynlíf og það sem því tengist?
Unnur: „Nei, ég held lfka að
unglingar á aldrinum 14-17 ára
mundu ekki hlusta sérlega mikið
á foreldrana.“
Kristinn: „Það yrði nú bara
vandræðalegt ef foreldrar ætl-
uðu að fara að tala um svona
hluti.“
Unnur: „Ég held þeir treysti á
skólana."
Kristinn: Mér finnst alltof lítil
fræðsla um kynsjúkdóma og for-
varnir í framhaldsskólunum.
Það eru bara nemendur í heil-
brigðisfræði og vissum áföngum
líffræði sem fá kennslu um þessi
mál.“
Unnur: „Meðan krakkar eru í
grunnskólum haf’a þeir takmark-
aðan áhuga á þeim og flissa hara
en svo vita þeir ekkert þegar þeir
koma upp í framhaldsskóla og
byrja kannski að lifa kynlífi."
Ætti að loka klámsfðum
- llaldið þið að klárn á Netinu,
símalínur og fleira í þeim dúr
hafi áhrif á skoðanir unglinga á
kynlífi?
Kristinn: „Ja, krökkum finnst
spennandi að fara inn á klám-
síður á Netinu. Mér skilst að
það sé hægt að loka þessum
síðum og ég hvet foreldra til að
gera það. Þetta er svo gróft að
það ætti ekki hver sem er að
geta skoðaðjþað."
Unnur: „Ég hugsa að áfengi
og önnur fíkniefni valdi mest-
um skaða í kynlífi unglinga.
Þeir verða svo ábyrgðarlausir
undir áhrifum að þeir gera all-
an andsk... Svo eru kannski
frekar þeir yngri sem fara ipn á
þessar línur af forvitni."
- Væri hollara fyrir unglinga
að heyra stunur úr herhergi for-
eldra sinna en úr símaltnunum?
Kristinn: „Ég held maður
mundi nú ekkert stunda kynlíf
ef maður heyrði stunur í for-
eldrunum. Maður mundi nú
bara sleppa því!“
Unnur: „Veistu, ég held að
unglingar f dag kippi sér ekki
upp við neitt. Allt er orðið
miklu opinskárra en það var.
Það liggur við að maður sjái
fólk gera það á skemmtistöðun-
um, úti í hornum og á klósett-
unum. Þetta var ekki svona
áður.“
Þú talar hara eins og Itfs-
reynd, gömul konal
Unnur: Já, ég er orðin tvítug
og hef skoðað skemmtanalífið í
borginni í nokkur ár svo ég hef
samanburð.“ GUN.