Dagur - 26.08.2000, Qupperneq 8

8- LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 2 000
LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 2000 - 9
FRÉTTASKÝRING

FRÉTTIR
Næg orka en kaupendur skortir
Valgerður Sverrisdóttir gefur undir fótinn með það að Norðausturland verði næst í röðinni þegar kemur a upbyggingu orkufreks iðnaðar. Myndin er við borholu 34 f Kröfiu, öflugustu borholu á íslandi.
Iðnaðarráðherra, Val-
gerður Sverrisdóttir,
orkumálastjóri Þor-
kell Helgason ásamt
fuHtrúum ráðuneytis-
ins, Orknstofnunar og
forsvarsmönnum
orkufyrirtækja á svæð-
inu, skoðuðu háhita-
svæði á Norðaustur-
landi á dögunum og
kynntu sér möguleika
á orkuframleiðslu.
Sveitarstjómarmenn á
svæðinu leggja
áherslu á að næst
verði hugað að orku-
framleiðslu og upp-
hyggingu orkufreks
iðnaðar á Norðurlandi
eystra.
Fyrir tæpu ári stóðu iðnaðarráð-
herra og Orkustofnun fyrir kynn-
isferð á hugsanlega virkjunarstaði
vatnsfalla norðan Vatnajökuls.
Tilgangur ferðarinnar var að auka
þekkingu ráðuneytismanna og
Orkustofnunarmanna á þessum
möguleikum og gefa þeim kost á
að skiptast á skoðunum sín á
milli svo og við sérfræðinga um
málið.
I vikunni var efnt til annarrar
slíkrar ferða og að þessu sinni var
sjónum einkum beint að háhita-
svæðunum á Norðausturlandi.
Auk iðnaðarráðherra, Valgerðar
Sverrisdóttur, ráðuneytismanna,
fulltrúa frá Orkustofnum og fjöl-
miðlamönnum, voru með í ferð-
um veitustjórarnir á Akureyri og
Húsavík og sveitarstjórnarmenn á
svæðinu mættu á fund með
hópnum í Mývatnssveit.
Raiiiisókiiir skammt á veg
koiiinar
Þeir staðir sem hópurinn lagði
Ieið sína á voru Krafla, Bjarn-
arflag, Þeistareykir, Bakkahlaup í
Oxarfirði, Orkustöðin á Húsavik
og Laugaland í Eyjafirði.
Háhitasvæði á Norðurlandi eru
mörg og þessi helst, að sögn Val-
garðs Stefánssonar, hjá Orku-
stofnun: Vonarskarð, þar sem
rannsóknir eru ekki hafnar;
Kverkfjöll, þar eru rannsóknir á
byrjunarstigi; Askja, rannsóknir á
byrjunarstigi; Hrúthálsar, rann-
sóknir ekki hafnar; Fremri-Nám-
ar, rannsóknir á byrjunarstigi;
Námafjall, þar hefur verið vinnsla
frá árinu 1964; Krafla, vinnsla
staðið yfir frá 1975; Þeistareykir,
þar er yfirborðsrannsóknum lok-
ið; Gjástykki, rannsóknir ekki
hafnar; Öxarfjörður, þar eru til-
raunaboranir hafnar.
Kraíla og Bjarnarflag
I Kröflu skoðaði hópurinn öfl-
ugstu borholu á Islandi og þó víð-
ar væri leitað, holu númer 34.
Hún er 2000 metra djúp og gefur
af sér 20 MW í raforku og til
samanburðar benti Bjarni Már
Júlíusson, stöðvarstjóri á að Lax-
árvirkjun framleiðir um 23 MW,
þannig að þessi eina hola slagar
upp í heila vantsaflsvirkjun. Ekki
er talið skynsamlegt að bora
dýpra á þessum stað, því þarna
undir er kvikuhólf og þakið á því
er í aðeins 3-4 kílómetra dýpi.
Unnið er að því að stækka Kröflu-
virkjun um 40 MW en hún fram-
leiðir nú um 60 MW. Að sögn
Bjarna Más Júlíussonar stöðvar-
stjóra í Kröflu og Laxárvirkjun er
þessi stækkun talin mjög hag-
kvæmur virkjunarkostur og veld-
ur sáralitlum umhverfisbreyting-
um. Stækkun Kröfluvirkjunar
þarf í umhverfismat, þar sem
gildandi leyfi er fyrir 70 MW
virkjun og tillaga að matsáætlun
verður fljótlega send inn til skipu-
Iagsstjóra. I dag er aðeíns unnið á
hluta Kröflusvæðisins og mögu-
Ieikar á verulega aukinni orku-
framleiðslu þar miklir.
Komið er að endurnýjun virkj-
unar í Bjarnarflagi, sem hefur
verið starfrækt í áratugi og nýtir
orkuna illa. Virkjunin verður
færð af þeim stað sem hún er nú
á fyrir ofan „bláa lónið“ og nokk-
uð suður fyrir veginn. Stefnt er
að 40 MW virkjun. Framkvæmd-
in er í umhverfismati og bíður af-
greiðslu skipulagsstjóra. Fram
hafa farið grunnvatnsrannsóknir
vegna endurnýjunar Bjarnarflags-
virkjunar. Bjarni Már gerði fast-
lega ráð fyrir að úrskurður skipu-
lagsstjóra, hver sem hann yrði,
yrði kærður, af fenginni reynslu.
Þeistareykir og Bakkaklaup
Jarðhitarannsóknir á Þeistareykj-
um fóru fram á árunum 1981-
1983 og eru taldar ein best út-
færða undirbúningsvinna á há-
hitasvæði sem unninn hefur ver-
ið. Þeistareykir ehf. sem er í eigu
veitufyrirtækjanna á Akureyri og
Húsavík og landeigenda á svæð-
inu, stefna að rannsóknarborun-
um á svæðinu. Þar er nú borað
eftir köldu vatni og var það
nokkrum vandkvæðum bundið
því fara þurfti í útjaðar svæðisins
til að finna nógu kalt vatn.
Sömu aðilar að hluta standa að
rannsóknarborunum í Bakka-
hlaupi í Öxafirði, á vegum Is-
lenskrar orku ehf, sem stofnað
var um þetta verkefni. Fyrsta hol-
an skilaði ekki nógu góðum ár-
angri, en næst verður borað nær
miðju háhitasvæðisins og því von
á ásættanlegri útkomu. Á Þeista-
reykjum og í Öxarfirði eru miklar
orkunámur, en þær verða ekki
nýttar nema kaupendur að
orkunni fáist. Hreinn Hjartarson
veitustjóri á Húsavík og Franz Ar-
anson hjá Hita- og vatnsveitu Ak-
ureyrar, segja að með þátttöku
fyrirtækjanna f verkefnunum á
Þeistareykjum og Öxarfirði, séu
þau fyrst og fremst að undirbúa
jarðveginn og tryggja að menn
verði tilbúnir til að virkja með litl-
um fyrirvara þegar tækifærin
bjóðast. „En á meðan við fáum
ekki kaupendur að orkunni, þá
verður að sjálfsögðu ekki farið út
í virkjanir á þessum stöðum", seg-
ir Hreinn.
Laugaland
Hópurinn kynnti sér orkuvinnslu
með niðurdælingu í jarðhitakerf-
ið á Laugalandi í Eyjafirði, þar
sem bakrásarvatni frá Akureyri er
dælt niður í borholur á jaðri jarð-
hitasvæðisins. Vatnið, sem búið
er að nota í ofnum húsa á Akur-
eyri, dreifist vel um heitt bergið
og nær að fullhitna svo hægt er
að nýta það aftur. Þetta hefur tek-
ist mjög vel og niðurdæling er nú
orðin fastur liður í rekstri Hita-
veitu Akureyrar og bætir rekstur
jarðhitasvæðisins á Laugaland
verulega. Sú reynsla sem aflað
hefur verið með þessari tilraun er
þegar nýtt á öðrum svæðum á
Iandinu. Hjá Hitaveitu Rangæ-
inga er niðurdælingu nú beitt til
að flýta fyrir því að jarðhitasvæðið
á Laugalandi í Holtum jafni sig
eftir Þjóðhátíðarskjálftann f sum-
ar.
Norðausturland næst?
Jarðgufuvirkjanir á Norðaustur-
landi og víðara samhengi voru
ræddar frá ýmsum hliðum á fundi
sem þáttkendur í ferðinni sátu í
Mývatnssveit, ásamt nokkrum
fulltrúum sveitarstjórna á svæð-
inu.
Valgarður Stefánsson, verkefnis-
stjóri hjá Orkustofnun, gerði
nokkurn samanburð á jarðgufu-
virkjunum og vatnsaflsvirkjunum.
Helsti ókostur virkjana á háhita-
svæðum væri óvissa um heildar-
kostnað í upphafi. Hægt væri að
áætla kostnað mannvirkja á yfir-
borði með nokkurri nákvæmni, en
kostnaður við boranir væri óljós,
því erfitt væri að áætla hvað marg-
ar holur þyrf að bora og orkugetan
í raun óviss þar til búið væri að
fullvirkja svæðið. Flestar þessar
stærðið væri hinsvegar þekktar í
vatnsaflsvirkjunum, þ.e. orku-
magnið lægi fyrir svo og kostnaður
við framkvæmdir.
Þorkell Helgason orkumálastjóri
ræddi um hugsanlega markaði fyr-
ir alla þó óbeisluðu orku sem land-
ið býr yfir. Hann taldi fátt benda
til þess að orkunotkun almennings
ætti eftir að aukast verulega á
næstu áratugum. Flutningur á
orku til Evrópu um sæstreng væri
óðs manns æði við ríkjandi að-
stæður, stofnkostnaður væru gríð-
arlegur, orkuverð í Evrópu færi
lækkandi og verðhækkun í hafi
yrði um 100%. Vetnisbúskapur
væri hugsanlegur möguleiki í
framtíðinni en ekki í hendi alveg á
næstunni. Þannig að stórðiðja
virtist í raun eini kosturinn í stöð-
unni í nánustu framtíð. Og stað-
reyndin væri sú að fyrir utan KJs-
ilðiðjuna, væri engin stóriðja á
Norðausturlandi, þó orkumögu-
Ieikar á svæðinu væru nægir.
Reinhard Reynisson, bæjarstjóri
á Húsavík, sagði að á Norðaustur-
landi gerðu menn kröfu um verða
næsta svæði á eftir Austurlandi í
sambandi uppbyggingu orkufreks
iðnaðar. Þar lægi m.a. til grund-
vallar það hagkvæmnissjónarmið
að nýta orkuna sem næst upp-
runastað og spara þannig orkutap
í flutningum langar leiðir.
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar-
ráðherra, svaraði því ekki beint
hvort Norðausturland væri næst í
röðinni í þessum málaflokki, en
gaf heimamönnum þó lítilega
undir fótinn með það og sagði: „I
fyrra fórum við svona kynningar-
ferð á Eyjabakka og nú erum við
stödd hér í sams konar kynningar-
ferð og kannski má draga af því
einhverjar ályktanir".
Hópurinn kynnir sér háhitasvæðið við Bakkahlaup í Öxarfirði. Tankurinn er yfir borholunni.
Milljarðiirí
mjólkiirkvóta
Áætlað er að kúa-
bændur hafi keypt
mjólkurkvóta fyrir
800 tU 1.000 miUj-
ónir króna sl. vetur,
þegar meira en 4%
kvótans skipti um
eigendur.
Mjög mikil viðskipti áttu sér stað
með greiðslumark í mjólk, eða
sem nam 4,5 milljónum lítra,
áttu sér stað á tímabilinu sept-
ember 1999 til apríl 2000, þegar
fresti til að tilkynna sölu á
greiðslumarki lauk segir í árs-
skýrslu Landssambands kúa-
bænda. Þetta nær einni milljón
króna meiri sala en árið á undan
og um 4,4% heildarmjólkurkvót-
ans, sem verið hefur ríflega 100
milljónir lítra. „Það má því
áætla að kúabændur hafi keypt
greiðslumark fyrir 800 til 1.000
milljónir króna,“ segir skýrslu-
höfundur. Það þýðir 180-220
kr. meðalverð á lítra. Á aðal-
fundinum Iýsti landbúnaðarráð-
herra, sem kunnugt er, áhyggj-
um sínum af hárri verðlagningu
á mjólkurkvóta, sem hann óttast
að geti komið bændum í koll.
Mikil spenna á
kvótamarkaði
Spenna í viðskiptum með
greiðslumark fór vaxandi eftir
því sem leið á tímabilið, rétt eins
og gerðist á fyrra ári, segir í
skýrslunni. Meginástæðan sé
mun meiri eftirspurn en fram-
boð. Þar hafi verulegar innri
breytingar f umhverfi mjólkur-
framleiðslunnar ldárlega spilað
inn í, en margir bændur virðist
stefna mjög hratt að stækkun
búa sinna.
Unt 70% hækkun
á tveim árum
Ljóst sé einnig að fjármögnun
afurðastöðvanna á kvótakaupum
hafi ýtt undir verðhækkun
greiðslumarksins. I apríl í vor,
rétt fyrir lokun tilkynningar-
frests, hafi hæsta verðið verið
komið upp í 223 kr./Iítrann. A
sama tímapunkti 1999 var verð-
ið 165-170 kr. og árið 1998 um
125-130 krónur, þannig að há-
marksverðið hefur hæltkað rúm-
lega 70% á tveim árum. Fyrstu
viðskipti með greiðslumark eftir
apríl í vor voru á 200 krónur og
hefur það verð haldist það sem
af er sumri, segir í skýrslunni,
eða um þriðjungi hærra en í
fyrrasumar. Þótt tilfellum um
niðurgreiðslu afurðastöðva á
greiðslumarki þá sé slíkt enn til
staðar, segir í skýrslunni. Lán til
kvótakaupanna hafi bændur
fengið frá afurðastöðvum, kaup-
félögum og fjármálastofnunum.
Mikil skuldaaukning
I yfirliti frá Hagþjónustu land-
búnaðarins um afkomu 139 sér-
hæfðra kúabúa kom m.a. fram
að skuldaaukning var að jafnaði
um 1,1 milljón króna milli ára,
eða um 14%. Framleiðsluréttur
þessara búa var tæplega 100
þúsund lítrar af mjólk og hafði
aukist um 3.860 lítra að meðal-
tali frá árinu áður. Yfirlit sýnir
að fjárfestingar þessara búa í
greiðslumarki námu um 625
þús. kr. að meðaltali 1999 og
höfðu þá rúmlega fjórfaldast frá
1993. — HEl
Meiiningar-
nótt á Akureyri
Reykvíkingar halda ekki einir
Menningarnótt þetta sumarið. A
Akureyri verður einnig Menn-
ingarnótt í nótt og hefst dagskrá
kl. 14.00 í dag. Meginviðburðir
verða frá kl. 20.00-24.00 og eru
það Miðbæjarsamtökin sem
standa að húllumhæinu með
stuðningi ýmissa aðila og fyrir-
tækja.
Sigurður Hróarsson er tals-
maður Menningarnætur og gerir
hann sér von um góða aðsókn.
„Ég hef verið að
grínast með það
- og öllu gríni
fylgir einhver
alvara - að gam-
an væri að skora
á Akureyringa
að gera betur
hlutfallslega en
Reykvíkingar.
Þá þurfum við
að fá 5000 manns í kvöld," segir
Sigurður og miðar þar við þau
50.000 sem talið er að sótt hafi
Menningarnótt í Reykjavík.
Akureyringar hafa stundum
verið taldið heimakærir og Sig-
urður viðurkennir að um nokkuð
háleitt markmið sé að ræða.
Hann telur nóttina hins vegar
kærkomið tækifæri til að kveðja
sérlega veðursælt sumar og seg-
ir: „Stærsta skemmtiatriðið væri
að bæjarbúar fjölmenntu með
brós á vor og skemmtu sér og
öðrum í sátt og samlyndi.“ — Bt>
Sigurður
Hróarsson.