Dagur - 15.11.2000, Qupperneq 10

10- MIÐVIKUDAGUR 1S. NÓVEMBER 2000
ÞJÓÐMÁL
Nióurgreidd náttúru-
spjöll í Mývatnssveit
Nú þegar verið er að minnka
niðurgreiðslur af alls konar
nauðsynlegum afurðum og
hækka álögur á sjúklinga berst
mér í hendur í Dagur þar sem
Valgerður Sverrisdóttir iðnaðar-
ráðherra boðar niðurgreiðslu á
kostnaði við námuvinnslu úr
Mývatni. Þetta er viðtal þann 8.
nóvember síðastliðinn við Björn
Þorláksson.
Gengið gegn
ráðum vísiiida maiiiia
Umdeildur úrskurður Sivjar
Friðleifsdóttur umhverfisráð-
herra um að heimila námu-
vinnslu í Syðri-Flóa Mývatns féll
í upphafi þessa mánaðar. 1 úr-
skurðinum er gengið gegn ráð-
um þeirra líffræðinga sem hafa
rannsakað Mývatn og ráðgjafa-
stofnana á sviði náttúrufræða,
þ.e. Náttúrurannsóknastöðvar-
innar við Mývatn, Líffræðistofn-
unar Háskóla lslands, Náttúru-
fræðistofnunar Háskóla Islands
og Veiðimálastofnunar.
Ekkert líffræðilegt álit liggur
fyrir þar sem mælt er með
námuvinnslu, ekki einu sinni
álit þriggja erlendra sérfræðinga
sem lásu rannsóknarskýrsiur um
Mývatn, og iðnaðarráðherra
vitnar í. Eg hef hins vegar frétt
að þessir erlendu sérfræðingar
hafi ekki komið í Mývatnssveit,
heldur lesið rannsóknir annarra
á vatninu. En iðnaðarráðherra
telur álit þeirra samt vendipunkt
í málinu, skv. Dagsviðtalinu.
Bæði skipulagsstjóri og um-
hverfisráðherra úrskurða um að
opna megi hina nýju námu. Sú
ákvörðun er að sjálfsögðu
pólítísk; annað stóð sennilega
aldrei til því að líffræðirann-
sóknir geta tæpast nokkurn tíma
skorið úr um hvort menn vilji
taka náttúrufarslega áhættu,
bara um það hversu mikil hún
er. Ef úrskurðurinn hefði verið
gegn námuvinnslu hefði að vísu
verið hægt segja að hann væri
byggður á áliti h'ffræðinga - svo
afgerandi er það nú - en hann
hefði samt verið byggður á þeirri
varúðarreglu að framkvæmdaað-
ili þyrfti að sanna skaðleysi
framkvæmda. Sú regla ætti að
gilda um Mývatn, fremur en
annars staðar, enda vatnið friðað
með sérstökum lögum og er eitt
af rúmlega 1000 svæðum á al-
þjóðlegri skrá, svókallaðri Rams-
arskrá, um mikilvæga votlendis-
staði.
Vöktunaráætlanir
I úrskurðinum eru tólf skilmálar
um rannsóknír og vöktun. Túlk-
un skipulagsstjóra og umhverfis-
ráðherra er sú að þessar rann-
sóknir og vöktun séu í samræmi
við fyrrnefnda varúðarreglu, og
að námugreftrinum verði hætt
ef í ljós kemur óásættanlegur
skaði. í Degi 3. nóvember síð-
astliðinn segir reyndar Gunnar
Orn Gunnarsson framkvæmda-
stjóri Kísiliðjunnar að það sé
sjálflokað ef notuð sé strangasta
túlkun á skilmálunum. Það er
trúlega rétt metið.
Komið hefur fram að slíkar
rannsóknir og vöktun séu mjög
dýrar og því befur verið velt upp
hver eigi að borga. En er það
ekki nokkuð ljóst? A ekki fram-
kvæmdaaðili að borga slíkan
kostnað eins og annan kostnað
við framleiðsluna? A að niður-
greiða slíkan kostnað af hálfu
ríkisins? Mér er spurn.
Og hver á að dæma um túlkun
skilyrðanna? Kísiliðjan sjálf? Má
eitthvað spara þegar íjallað er
um svo þýðingarmikil náttúru-
verðmæti sem Mývatn er? Af
viðbrögðum námumanna er
tæpast að heyra að þeim þyki
fýsilegt að sú opinbera stofnun
sem fer með málefni náttúru-
verndarsvæðisins, þ.e. Náttúru-
vernd ríkisins, muni hafa um
það að segja.
Efnislitil skýrsla
uin atvinnumál
Er námuvinnslan hagkvæmur og
mikilvægur rekstur, byggður á
skynsamlegri nýtingu náttúru-
auðlindar? Nei, svo er ekki -
eins og fram kemur í áliti líf-
fræðinga um áhættu gagnvart
þeim vistfræðilegu ferlum sem
eru einstök í Mývatni óg'iipplýs-
ingum framkvæmdastjóra í Degi
um taprekstur verksmiðjunnar
undanfarið. Aftur á móti kemur
fram í máli iðnaðarráðherra að
gríðarlegir atvinnuhagsmunir
séu í húfi fyrir Mývetninga og
nærsveitamenn (a.m.k. ef rétt er
eftir haft í Degi).
Eg og fleiri höfum gagnrýnt
ekki bara það að atvinnuhags-
munir séu teknir fram fyrir þá
mikilvægu náttúruverndarhags-
muni sem í húfi eru, heldur höf-
um við véfengt þær tölur sem
hafa verið birtar um að allt að
„Ekkert líffræðilegt
álit liggur fyrir þar
sem mælt er með
iiámiiviimslu.“
75 manns muni missa vinnuna í
Mývatnssveit ef lokun Kísiliðju
kemur til. Þessar tölur eru
byggðar á skýrslu Byggðastofn-
unar frá 1997. Ekki er í skýrsl-
unni fjallað um aðgerðir sem til
greina koma ef verksmiðjunni er
lokað eða um aðra kosti í at-
vinnu í sveitarfélaginu eða sýsl-
unni. Þetta kemur fram í for-
sendum skýrslunnar. Tölurnar
75 manns, sem eiga að missa
vinnuna, og 210, sem færu á
brott, eru nánast ágiskanir.
Ilvorki er tekið tillit til mótvæg-
isaðgerða f atvdnnumálum né að
neinn þeirra sem tapar starfi við
lokun verksmiðjunnar muni
skapa sér annað starf. Þessi
skýrsla er því miður mark- og
efnislítið plagg. Enda forðast Siv
Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra að vísa til hennar í úr-
skurði stnum þótt meirihluti
sveitarstjórnar Skútustaða-
hrepps og skipulagsstjóri geri
svo. A Mývatnssveit að verða
námuvinnslusvæði í stað nátt-
úruverndarsvæðis?
Þá má benda á að námugröft-
urinn hefur e.t.v. gert silungs-
veiðar sem atvinnu að engu,
eins og sjá má af aflatölum síð-
ustu áratuga. Ný náma rétt við
einna mikilvægustu riðastöðvar
bleikju í vatninu eykur enn
áhættuna. Möguleikar á sókn í
ferðamennsku sem atvinnu
munu minnka vegna námu-
vinnslunnar ef haldiö verður
fast við að breyta Mývatnssveit
endanlega í námuvinnslu- og
iðnaðarsvæði. Ekki má heldur
gleyma því að meirihluti sveitar-
stjórnar Skútustaðahrepps hefur
ályktað mjög glannalega um af-
nám friðunar Mývatns.
Því skal ekki móti mælt að
trúlega verður einhver fólks-
fækkun í Mývatnssveit, verði
verksmiðjunni lokað. Eg spái því
hins vegar að sú fólksfækkun
verði vel innan við helmingur af
því sem Byggðastofnun telur.
Þétta er hins vegar ágiskun
noltkurn veginn jafnmikið út í
bláinn og ágiskun Byggðastofn-
unar - en betri að því leyti að í
minni ágiskun er gert ráð fv'rir
því að Mývetningar séu fram-
takssamt og atorkusamt fólk
sem gefst ekki upp við mótlæti.
Niðurgreiðsla kostnaðar
Kísiliðjan mun nú rekin með
tapi, sbr. fyrrnefnt viðtal við
framkvæmdastjórann. Því ekki
nota tækifærið og hætta starl’-
seminni nú þegar náman í Ytri-
Flóa er tæmd? Því leggja út í
kostnað við endurbætur og taka
þá stórkostlegu áhættu sem
skipulagsstjóri og umhverfisráð-
herra undirstrika með vöktunar-
skilmálum sínum? Hvers vegna
ætti íslenska ríkið yfirleitt að
niðurgreiða rányrkju í Mývatni?
Ef íslenska ríkið hefur pen-
inga til að niðurgreiða námu-
vinnslu mætti eins nota þá pen-
inga til að greiða kostnað við
landvörslu og náttúrurannsóknir
og til að aðstoða heimafólk við
að byggja upp atvinnu þar sem
náttúra svæðisins er nýtt á sjálf-
bæran og skynsamlegan hátt. Til
lengri tíma litið yrðu allir
ánægðari ef nú yrði hætt að
dæla úr vatninu. Islenska ríkið
sem meirihlutaeigandi verk-
smiðjunnar ætti að hafa alla
þræði í hendi sér hvað það varð-
ar. Gleymum því ekki að það er
rangt að skemma Mývatn. ÞAÐ
ER ÞJÓÐARSKÖMM!