Dagur - 01.12.2000, Qupperneq 6

6 - FÖSTUDAGUR 1 . DESF.MBER 2 000
ÞTÓÐMÁL
_____ XJja^wr ___
Útgáfufélag dagsprent
Útgáfustjóri: eyjólfur sueinsson
Ritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Aðstoðarritstjóri: birgir guðmundsson
Skrifstofur: strandgötu si, akureyri,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAUÍK
OG ÞUERHOLTI 14, REYKJAUÍK
Sírnar: 4B0 bioo og 800 7080
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: 1.900 KR. Á mánuði
Lausasöluverð: 150 kr. og 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Netföng auglýsingadeildar: augl@dagur.is-gestur@ff.is-karen@dagur.is
Simar auglýsingadeiidar: (REYKJAU(K)563-i6i5 Ámundi Ánrundason
(REYKJAUÍKJ563-1642 Gestur Páll Reyniss.
(AKUREYR 1)460-6192 Karen Grétarsdóttir.
Simbréf auglýsingadeildar: 460 6161
Símbréf ritstjórnar: 460 6171(akureyri) 551 6270 (REYkjauík)
Fordæmi foringjanna
í fyrsta lagi
Æðstu ráðamenn ríkisins gefa hroðalegt fordæmi um meðferð
á skattfé almennings. Fjáraukalögin sem nú liggja fyrir þing-
inu sýna að ráðherrar og stofnanir sem heyra undir þá hafa
farið átta þúsund milljónir króna fram úr þeim fjárveitingum
sem samþykktar voru á Alþingi fyrir árið 2000. Sumt af þess-
ari mildu umframeyðslu á sér skýringar í vanmati á aðstæðum
þegar fjárlög voru samin og samþykkt. Annað ber vitni um al-
gjört stjórnleysi í útgjöldum vegna framkvæmda ríkisins og
skort á virku eftirliti með því hvernig farið er með fjármuni al-
mennings.
í öðru lagi
Eitt hrikalegasta dæmið um stjórnleysið er endurnýjun safna-
hússins við Hverfisgötu, Þjóðmenningarhússins, en sú fram-
kvæmd var á ábyrgð forsætisráðherra. Alþingi samþykkti til
verksins 93 milljónir króna, en í reynd var eytt meira en tvö-
faldri þeirri upphæð eða 193 milljónum króna. Ríkisendur-
skoðun segir að ekkert eftirlit hafi verið með þessum fram-
kvæmdum. Svo virðist sem tugum milljóna hafi verið mokað
út og suður án þess að ákvarðanir væru teknar með eðlilegum
hætti, hvað þá að eftirlit væri með því sem gert var. Þetta óða-
got helgaðist af því að halda átti snobbhátíð til að vígja þetta
hús á tilteknum degi. Þegar slík veisluhöld eru í hættu sýnir
forsætisráðherra augljóslega ekki neinn nánasarskap - slík að-
haldssemi á einungis við þar á bæ þegar kemur að málefnum
aldraðra og öryrkja.
í þriðja lagi
Alþingi er einnig í slæmum málum vegna umframkeyrslu við
framkvæmdir. Þingið samþykkti að setja 113 milljónir króna í
að innrétta skrifstofur fyrir þingið og þótti ýmsum meira en
nóg. Framkvæmdirnar fóru hins vegar 83 milljónir fram úr
fjárlögum og kostuðu því tæplega 200 milljónir króna. Það er
alvarlegt áfall fyrir þingið að halda ekki betur utan um opin-
berar framkvæmdir á eigin vegum. Þau skilaboð sem þingið og
forsætisráðuneytið senda til þjóðarinnar með þessu háttarlagi
eru vítaverð. Elías Snæland Jónsson
Merkilegt samstarf
Stórstígar framfarir í tækni,
sérstaklega spennandi fram-
vinda upplýsingatækninnar
og tenging upplýsingatækni
við menntun og menntastofn-
anir á Islandi liafa á umliðn-
um misserum blásið Garra í
brjóst trú á framtíðina. Þessi
tenging er nefnilega lykillinn
að framtíðinni og þjóð eins og
Islendingar geta skapað sér
ótalmörg tækifæri í samfélagi
þjóðanna með því að svara
kalli ti'mans á þessu sviði. Af
þessu sökum befur Garri eins
og aðrir miklar áhyggjur af
fra m ba Idsskól aken n -
araverkfallinu. Þar
kunnum við að vera
að tapa dýrmætum
tíma sem æska lands-
ins |iarf á að halda til
að geta staðið sig í
hinni alþjóðlegu sam-
keppni. Og það sem ef
til vill er enn verra,
verkfallið kann að verða til
þess að brottfall verði meira
en ella úr skólum - og hver
veit nema þarna falli einmitt
brott hinir frjóu hugar, sem
liefðu getað skipt sköpum á
orrustuvelli framtíðarinnar.
Sprotastarfsemi
Enoölsýnin borgar sig ekki og
Garri hefur reynt að horfa á
hjörtu hliðarnar. Enn er
skólastarf í fullum gangi í
grunnskólum og svo er auð-
vitað rífandi gangur í rann-
sóknum og skólastarfi í há-
skólum þjóðarinnar. En eins
og menn vita er það ekki síst í
Háskóla íslands sem finna má
framsæknustu hugmyndirnar
og þar skjóta sprotar nýrrar
þekkingar rótum og margir ná
að vaxa upp og verða að
merkilegum atvinnurekstri.
Það er því gleðiefni að tengsl
háskólans og atvinnurekstrar-
ins eru sífelll að aukast og
Rektorinn og
forsetinn.
hafa trúlega ekki verið meiri í
aðra tíð. Tilhugsunin ein um
þennan vaxtarbrodd fær
Garra til að gleyma um stund
áhvggjum vegna kennaraverk-
falls í framhaldsskólum.
Metnaöarfullt
verkefni
Og í gær og í fýrradag er
óhætt að segja að Garri hafi
endanlega sannfærst um að
allt er hér á réttri leið - eins
og Davíð segir. Þá var kynnt
ný og metnaðarfull áætlun
þar sem frumkvæði
og rannsóknar-
reynsla Háskóla ís-
lands og sú sérþekk-
ing sem þar hefur
safnast upp er spyrt
saman við þróunar-
starf hjá einu frems-
ta upplýsingatækni-
fyrirtæki landsins,
Landsímanum. Eðlilega var
hlásið til kynningarlundar um
málið með tilheyrandi lúðra-
þyt og undirskriftum, og fjöl-
miðlar boðaðir á staðinn til að
færa þjóðinni þessar jákvæðu
og framsæknu fréttir. For-
stjórar, rektorar og deildarfor-
setar létu sig ekki vanta enda
verkefnið göfugt: að þýða
símaskrána á 10 tungumál!
Auðvitað munu nöfn lands-
manna ekki þýdd, en ofan \dð
nafnarunu skrárinnar mun þá
til dæmis í dönsku útgáfunni
standa „navn“ en ekki „nafn"
og í stað „heimilisfangs" mun
standa „adresse". Hér er auð-
vitað um tímamótaverkefni að
ræða sem á eftir að opna ís-
lenskar dyr út um allan lieim
og enn einu sinni hcfur sann-
ast hversu snjallt það getur
verið að fá upplýsingatækni-
geirann til að vinna með há-
skólastolnunum í ýmsum
sprotaverkefnum. CARRi
ODDUR
ÓLATSSON
skrifar
ÍV'leð sambandslögunum sem
gengu í gildi I. desember 1918
var ísland viðurkennt sem sjálf-
stætt og fullvalda ríki. I lögunum
var kveðið á um að eftir aldar-
Ijórðung gætu landsmenn ákveðið
algjör sambandsslit við Dan-
mörku og stofnað lýðveldi ef þeir
kærðu sig um.
1. grein samhandslaga er skýr
og einföld: „Danmörk og Island
eru frjáls og fullvalda ríki, í sam-
bandi um einn og sama konung
og um samning þann, er felst i
þessum sambandslögum. Nöfn
beggja ríkja eru tekin í heiti kon-
ungs".
Ekki var mikið um dýrðir fyrsta
fullveldisdaginn, þegar íslenski
fáninn var dregin að húni. Skuggi
spænsku veikinnar grúfði yfir nýja
höfuðstaðnum og frostaveturinn
mikli var að hefjast. Því var lítill
hátfðarbragur á þjóðlífinu þótt
merkasta áfanga sjálfstæðisbar-
áttunnar væri náð og reyndar
þeim síðasta, því lýðveldisstofn-
Sjálfstæðið gleymt og grafið
unin var rökrétt framhald sem
fólst í þeim góða samningi sem Is-
lendingar og Danir gerðu mcð sér
og gekk í gildi 1918.
Engin hátíðabragur
Álykta má að ömurleikinn vegna
mannskæðrar farsóttar og harð-
asti vetur aldarinnar skvggi á full-
veldistökuna. 1. des-
ember náði aldrei að
verða hátíðisdagur í
huga þjóðarinnar. Á
uppgripaárunum eftir
fyrra stríð vék þjóðleg
reisn fyrir gróðahyggj-
unni, eins og á öðrum
góðæristímum, og síð-
an lagðist dauð hönd
kreppunnar yfir athafna- og
stjómmálalíf og kempur grenjuðu
hver framan í aðra í úrræðalcys-
inu, heldur en að silja með hend-
ur í skauti. Það var tímabil hinna
stóru pólitíkusa.
Dagurinn sem Island varð
frjálst og fullvalda ríki er næstum
gleymdur, nema vegna þess þá er
frídagur í skólum. Þá sitja kcnnar-
ar og nemendur heima í misjöfnu
iðjuleysi.
Ef einhver þjóðleg taug væri í
menntakerfinu og þjóðmenning-
arleg reisn yfir kennaraliðinu væri
vel hægt að verja I. desember til
að fara lítillega yfir sjálfstæðisbar-
áttu formæðra og -feðra
og kenna hvaða gildi
það hefur að vera frjáls
og fullvalda þjóð og
hvaða skyldur það legg-
ur Iýðnum á herðar.
Kannski er það borin
von að álykta svo sem
að sjálfstæði þjóðar sé
nokkurs virði eða um-
talsvert á tímum aljijóðavæðingar
og fjöl|ijóðahyggju. Dægur-
lagagúrúar, tölvulúðar og stera-
fýllt íþróttafrík eiga sviðið og eru
þjóðmenning þeirra kynslóða sem
sitja heggja vegna við kenn-
arapúltið. Því kann að vera ráð-
legast að sem flestir s:tji heima á
fullveldisdaginn,
Markleysi
Um skeið reyndu námsmenn á
háskólastigi að gera 1. desember
að sínu einkafullveldi. Almúginn
fékk reykinn af réttunum þegar
eitthvert menningarlegt sterti-
mennið flutti ávarp, sem útvarpað
var og heyrðist á þeim vinnustöð-
um sem viðtæki var haft í gangi.
En stúdentum í námi hélst ekki
lengi á þessum feng sínum. Þrátt
fýrir íyrirganginn varð fullveldis-
dagurinn aldrei þeirra dagur og er
fyrir löngu orðinn gjörsamlega
marklaus og íýlgir honum lítill
sem enginn hátíðisbragur.
Ef einhver er að reyna að gera
eitthvað í minningu fullveldis fer
það fyrir ofan garð og neðan hjá
öllum þorra fólks, enda er samfé-
Iagið allt komið í snemmbúinn
jólaham og hefur öðru að sinna
en að leggja liugann að sjálfstæði
Iandsins og gildi þess að vera ls-
lendingur.
íslenski fáninn var lög-
tekinn 1. des. 1918.
.Ebt^wr
Erréttaðfella niður
jólaskemmtanir í skól-
um, svo reglur um 170
kennsludaga á vetri
haldist?
(1 sumuin skóluni í Reykjavík
verða jólaskemmtanir felldar nið-
ur f áðurnefndu skyni, eða þá
haldnar með nýju sniði.)
Þorsteinn Sæberg
skólastjóri í Árbæjarskóla ogfomtaður
Slwlastjórafélags íslauds.
„Ef hægt væri að
halda jóla-
skemmtanir á
hefðbundnum
skóladegi, er það í
lagi skv. skilgrein-
ingum mennta-
málaráðuneytis. Þar erum við að
tala um þær skemmtanir sem þeir
sem nú eru komnir til vits og ára
þekkja; að einn dag í desember
komst þú í skólann í sparifötun-
um á svokölluð „jólaböll". Með
áréttingu ráðuneytis leggjast
skemmtanir með þessu gamla
lagi hins vegar af hér í Reykjavík
og |)að finnst mér vera afskaplega
miður. Jólunum sér þó víða stað
með öðru lagi í skólastarfinu."
Sigrún Elsa Smáradóttir
fnlltníi í FrxdshtráðiReykjavíkur.
„Eg tel að rétt sé
að halda 170
kennsludögum á
vetri, en það er
æskilegt að gera
slíkt með öðrum
hætti en að fella
niður jólaskemmtanirnar. Rétt er
J)ó að minna á að fýrirkomulag
þessa er undir skólunum sjálfum
komið, fræðsluráð hel’ur fvrst og
síðast umsjón með að grunn-
skólalögum sé fý'lgt. En til Jiess að
áðurnefndur fjöldi kennsludaga
haldist velja skólarnir sér ýmsar
leiðir, sumir hafa meðal annars
breytt fýrirkomulagi foreldravið-
tala - og fellt niður foreldradaga
og treysta á vikulega viðtalstíma."
Áslaug Brynjólfsdóttir
Umboðsmaðurforeldra ogskóla í
„Það hlýtur að
vera hægt að
skipuleggja skóla-
starfið Jiannig að
hörn fái sínar jóla-
skemmtanir, því
ckki þarf að leggja
marga daga undir þær. Nú eru
flestir skólar orðnir einsetnir og
því er til dæmis hægt að hafa
„litlu jólin" síðdegis, enda þótt
kennt sé til dæmis fyrri hluta
dags. Þá er líka hægt að flétta
ýmislegt skemmtilegt sem tengist
jólunum inn í kennsluna sjálfa -
og það er raunar gert."
Ögmundur Jónasson
alþingismaður.
„Sannast sagna
myndi ég sjá mjög
eftir litlu jólunum
og gref ég þær
röksemdir upp úr
eigin endurminn-
ingum. Bæði þeg-
ar litið er á undirbúninginn sem
olt kallaði á sameiginlegt átak og
svo síðan sjálft skemmtanahaldið
þá er ég sannfærður um að um-
stangið hafði félagslegt gildi, auk
Jiess sem það gladdi hjartað. Og
er það ekki tilgangurinn í lífinu?"
Reykjavtk.