Dagur - 27.02.2001, Blaðsíða 17

ÞRIfíJUDAGUR 27. FEBRUAR 2001 - 17

WNPlWtl
Hmeniiiingu
lífig *y«
Þrjár aldir hafa liðid frá þvísem menn kölluðu lögmál Isaacs Newtons um
þyngdaraflið án þess að vísindamönnum hafi tekist að skilja það
Prjú námskeið í Gunnþóra
tæknilegum atrið- Gunnarsdótör
um tengdum leiklist eru
framundan á vegum Opna
listaháskólans. Eitt þeirra er í
leiktúlkun. Þar verðm' unnið
með spuna og senur og kennt
hvernig leikarar nálgast ný
lilutverk. Kennari er Þór Tulin-
íus leikari. Annað er í leik-
myndahönnun. Þar verður
skyggnst bak við tjöldin og
rætt um hvernig leiksýning
verður til með samspili
margra ólíkra þátta. Kennari
er Finnur Arnar Arnarson
myndlistarmaður og leik-
myndahönnuðm'. Þriðja nám-
skeiðið er í búningahönnun.
Þar verður fylgst með persón-
um verða til í leik, búningum
og gerfi. Kennari er Þórunn
María Jónsdóttir búninga-
hönnuður.
Landið og birtan
Hröim Eggertsdóttir myndlist-
arkona og kennari sýnir þessa
dagana í litla steinbænum að
Stöðlakoti við Bókhlöðustíg 6.
Þar er um að ræða olíumál-
verk sem hún hefur málað á
síðustu misserum. Myndefni
Hrannar er landið og birtan
Hrönn Eggertsdóttir myndlistarkona.
yfir því, enda heita margar
myndanna einfaldlega „Land-
ið mitt“. Hrönn hefur tileinkað
sér sérstaka tækni sem mýkir
allar línur í myndunum og
bregður yfir þær sérstökmn
blæ. Þetta er áttunda einka-
sýning Hrannar og auk þess
hefur hún tekið þátt í mörgum
samsýningum. í Stöðlakoti
stendur sýning hennar til 11.
mars og er opin daglega frá
15-18 alla daga nema mánu-
^ daga.____________________
Eftir 1998 fóru
vísindamenn
að rannsaka
alvarlega hvort
sú þrívíddartil-
vera sem menn
sjá alls staðar í
hinum þekkta
alheimi (lengd,
breidd og hæð)
gæti ekki verið
hluti af hæri'i
vídd eða vídd-
um. Þessir nýju
vfsindamenn leita að mælan-
legum staðreyndum í heimi
hins smáa. Ef slíkar víddir eru
til, segja þessir vísindamenn,
hlytu þær óhjákvæmilega að
hafa áhrif á þyngdarailið og
þær gerðu það sterkara.
Strengjakenningar síðustu ára
íjalla meðal annars um þetta.
En í þeim fræðum hafa menn
talað um ellefu vx'ddir eða
jafnvel um íjölvíddartilveru.
Bamsliöndin sigrar
Þrjár aldir hafa liðið frá því
sem nxenn kölluðu lögmál Isa-
acs Newtons um þyngdaraflið
án þess að vísindamönnum
hafi tekist að skilja það.
Newton lýsir aðeins því sem
hann sér gerast. Ilann gefur
engar skýxúngar á því hvað
gerist og hvers vegna. Að-
dráttaraflið virðist vera afar
veikt: Það liggur nagli á jörð-
inni og þarna er barn að leik
með seguljárn í lxendinni.
Barnið heldur seguljárninu
yfir naglanum Öll jörðih togar
á rnóti barninu og heldur í
naglann en barnshöndin sigr-
ar með þetta litla leikfang að
vopni. Naglinn þýtur upp af
jörðinni og festist við segul-
járnið. Hvers vegna? Aðdrátt-
araflið milli tveggja rafeinda
er tíu í fertugasta og þriðja
sinnum veikara en rafsegul-
kraftarnir milli þeirra.
Hæfilega sterkt til að halda
okkur við jörðina
Því fer víðsfjarri að nxenn í
fortíðinni hafi nokkurn tímann
skilið aðdráttaraflið. En við
getum verið þakklát fyrir að
það er eins og það er. Þessi
hófstilling aðdráttaraflsins er
okkur nxjög þýðingarmikil.
Það er hæfilega stei'kt tii að
halda okkur við jörðina og
hindra það að við svífum út í
geiminn og það er hæfilega
veikt til þess að við getum
hreyft okkur. Ef hlutfallið milli
þessara tveggja krafta á jörð-
inni væri öðruvísi gætum við
með engu móti lifað í þessum
heimi.
Upphaflega
einnkraftiir
Það er engan veginn létt verk
að uppgötva nýjar víddii'. Við
vitum ekki einu sinni hvort
þær eru til. En ef til eru aðrar
víddir er aðeins hægt að finna
þær vegna áhrifa þeirra á að-
dráttaraflið. Menn eru að gera
tilraunir sem eiga að sýna að
kraftarnir ijórir eigi sama
grundvöll. Þeir eru upphaf-
lega einn kraftur og menn
vilja sýna fram á að þeir séu í
eðli sínu eitt afl.
Þegar þriðja árþúsundið
kemst að þeirri niðui'stöðu að
aðdráttaraflið eigi sama grund-
völl og rafsegulkraftarnir þá
þýðir sú niðui'staða aðeins eitt:
til eru óþekktar víddii'. En allt
eru þetta spurningar sem bíða
þi'iðja árþúsundsins.
HORN HBM-
SPEKINGSINS
Þýtt til frægðar?
Með jöfnu millibili er með til-
heyrandi lúðrablæsti'i tilkynnt
um sölu á íslenskum skáldverk-
um erlendis. Þetta er vitanlega
hið besta mál, en rétt er að taka
fram að þótt íslensk bók sé þýdd
á erlendar tungur jafngildir það
ekki því að um hágæðaskáldskap
só að í'æða. Ef leita skal til fortíð-
ar eru bækur Kristmanns Guð-
mundssonar gott dænxi, en í dag
er ekki hægt að lesa þær án þess
að fara hvað eftir annað hjá séi',
og þaö er hreint óskiljanlegt að
einhvei'jum skuli einhvern tíma hafi
tekist að sannfæra sig um að þetta væri
alveg ágætur skáldskapur. Úr nútíman-
um vil ég nefna Stellu Blómkvist, en
bók eftir hana mun hafa verið seld til
virts fox'lags í Þýskalandi, og af því nxá
ráða að hægt er að selja hvaða rusl sem
er til útlanda.
MENNINGAR
UAKTIN
skrifar
Ég vil taka fram að ég hef
ekki hugmynd um hver Stella
Blómkvist er. Ég hef reyndar
vei'ið að klína nafni hennar á
hina og þessa menn sem ég ber
ekki hlýjar tilfinningar til, en ég
held því miður að mér skjátlist í
þeim ágiskunum öllunx. Ég hef
einnig spurt vini mína sem mér
finnst stundum óþarflega uppá-
tækjasamir og hef fengið stað-
fest að Jón Baldvin er ekki
Stella, og mér líður miklu betur
að vita af því að hann hefur
ekki verið að misstíga sig á ritvellinum.
En sem sagt, kannski er Stella per-
sóna sem mér er hlýtt til, en mér finnst
hún arfavondur rithöfundur, og ef hún
fær góða dóma í Þýskalandi þá eru
þýskir gagnrýnendur enn verxá en þeir
íslensku, sem hafa þó tekið upp á að
lxrósa hinum furðulegustu afurðum.
„Ég hef einnig spurt vini mína
sem mér finnst stundum óþarf-
lega uppátækjasamir og hef
fengið staðfest að Jón Baldvin
er ekki Stella, og mér líður
miklu betur að vita afþví að
hann hefur ekki verið að mis-
stíga sig á ritvellinum."
Nú veit ég að innan skammst kemur
enn ein tilkynningin í tilheyrandi upp-
hrópunarstíl frá Eddu unx sölu á ein-
hverju íslensku skáldverki til útlánda.
Vonandi er þar ekki um að ræða ein-
hverja leiðindalanglokuna sem maður
sárvoi'kennir útlendingum að brjótast í
gegnum.
P.S. Þegar ég var að setja punkt við
þessa grein sendi Pétur Már Ólafsson
mér tölvupóst um að Edda væri búin að
selja Laxness í fyrsta sinn til Poi'túgals
og Tókklands. Ég sé ekki ástæðu til að
gera athugasemd við þá sölu, enda eru
Heimsljós og Kristnihaldið engar leið-
indalanglokur.