Dagur - Tíminn Akureyri - 16.07.1997, Qupperneq 7

Jlagur-'ðKiiróm
ERLENDAR
F R É T T
Miðvikudagur 16. júlí 1997 - 7
Baksvið
Dagur Þorleifsson
Jeltsín og Clinton, forsetar Rúss-
lands og Bandaríkjanna, í Helsinki
í mars sl.
Stækkun NATO
ráðstefnu leiðtoga og
utanríkisráðherra
NATO-ríkja í Madrid var
Póllandi, Tékklandi og Ung-
verjalandi boðið í bandalagið,
eins og búist hafði verið við.
Rúmeníu og Slóveníu var vísað
frá, eins og talið hafði verið lík-
legast, en þó ekki alveg víst.
Á óvart kom
að á ráðstefn-
unni jukust lík-
ur á því að
fleiri ríkjum
yrði boðið inn í
NATO þegar á
næstu leiðtoga-
ráðstefnu þess,
sem verður
1999. Og enn meira kom á
óvart að eftir Madridarfund eru
Eistland, Lettland og Litháen
meðal þeirra ríkja, sem líkleg-
ast er að verði boðið inn næst.
Norðurlönd styðja
Eystrasaltslönd
Ekki er laust við tilviljana-
kennda atburðarás á bak við að
svona fór. Frakkland gerði það
að sérstöku metnaðarmáli að
Rúmeníu yrði boðið inn í Madr-
id, eða a.m.k. nefnd - ásamt Sló-
veníu - í lokayfirlýsingu ráð-
stefnunnar sem ríki, er boðið
yrði inn í „næstu umferð." Gegn
því beittu sér Norðurlandaríkin í
NATO og áhrif Norðurlandaríkja
sem ekki eru í bandalaginu, Sví-
þjóðar og Finnlands, virðast í
því samhengi hafa haft nokkurt
vægi. Ekki það að Norðurlanda-
ríkin beittu sér gegn Rúmeníu
og Slóveníu í þessu máli, heldur
lögðu þau áherslu á að ef Balk-
anlönd þessi tvö yrðu nefnd í
lokayfirlýsingunni, yrði að nefna
Eystrasaltslöndin þrjú í henni
einnig. Að öðrum kosti yrði litið
svo á að NATO hyggðist halda
ríkjum þessum þremur utan
dyra sinna um ófyrirsjáanlega
framtíð, samþykkja þau sem
„grátt svæði“ milli sín og Rúss-
lands.
Niðurstaðan varð að bæði,
áður nefnd tvö Balkanríki og
Eystrasaltslöndin þrjú, voru
nefnd í lokayfirlýsingunni á
þann hátt, að litið er á það sem
ábendingu um þau sem ríki er
sennilegt sé að fái aðild að
NATO innan skamms. Að vísu
voru aðeins Rúmenía og Slóven-
ía nefnd þar á nafn, en vikið að
Eystrasaltslöndum sem ríkjum á
Eystrasaltssvæðinu „sem óska
eftir að verða aðilar" að NATO.
Einhverjir túlka það svo að með
því sé verið á lúmskan hátt að
taka Rúmeníu
og Slóveníu,
sem Rússland
hefur ekki mik-
ið á móti að
gangi í NATO,
fram yfir
Eystrasaltslönd,
sem Rússland
má ekki heyra
minnst á að fái NATO-aðild. Á
bak við það er trúlega ekki síst
það að rússneskir þjóðernissinn-
ar, bæði í Rússlandi og Eystra-
saltslöndum, vilja í raun ekki
viðurkenna annað en að Eystra-
saltslönd eigi að heyra Rúss-
landi til.
Þýskaland studdi
Norðurlönd
En það að Eistland er sagt kom-
ið á lista Evrópusambands yfir
ríki sem kemur til greina að
taka í það bandalag í næstu
stækkunarumferð þess, bendir
til þess að áhuginn fyrir því að
taka Eystrasaltslönd inn í NATO
fari vaxandi á Vesturlöndum.
Drjúgan þátt í að svo fór sem
fór í Madrid átti, að Þýskaland,
sem hafði tvístigið um hríð við
að reyna að gera bæði Banda-
ríkjunum og Frakklandi til geðs,
hallaðist um síðir á sveif með
Bandaríkjunum, eins og við
mátti búast, og tók undir þá af-
stöðu þeirra að aðeins Póllandi,
Tékklandi og Ungverjalandi yrði
boðið inn að sinni. En jafnframt
snerist Kohl sambandskanslari á
sveif með Norðurlandaríkjum og
kvað Þýskaland ekki geta sam-
þykkt Rúmeníu og Slóveníu inn
ef Eystrasaltslönd yrðu skilin eft-
ir fyrir utan. Sagði Kohl til skýr-
ingar að Þýskalandi væri í mun
að bæta fyrir þá „sögulegu
ábyrgð", sem það bæri á því að
Sovétmenn lögðu Eystrasalts-
lönd undir sig.
Á bak við þessa afstöðu
Þýskalands, sem að nokkru
mun hafa komið á óvart, er að
líkindum að það telur afstöðu
Norðurlanda í þessum efnum
skipta máli og að það er Norð-
urlandaríkjunum sammála um
að best fari á því að Rússland
hafi ekki meiri aðgang að
Eystrasalti en nú er. Ennfremur
kann að vera að Þýskaland,
sem í utanríkismálum hefur
allmjög hliðsjón af Bandaríkj-
unum, hafi þóst sjá þess merki
að í bandarísku forystunni væri
á uppleið sú skoðun að taka
ætti Eystrasaltslönd í NATO. At-
hygli vakti að Thomas Siebert,
ambassador Bandaríkjanna í
Stokkhólmi, skrifaði eftir Madr-
id-fund í blaðið Dagens Nyheter
að Bandaríkin myndu ekki telja
að útþensla NATO væri full-
komnuð eða hefði náð tilgangi
sínum fyrr en Eystrasaltslönd
væru komin í bandalagið.
Samningur NATO og
Úkraínu
Viðbrögðin frá Rússlandi við út-
þenslu NATO eru sem fyrr tví-
ræð, og sumir fréttaskýrendur
a.m.k. virðast telja að Vestrinu
hafi með samningum um nýtt
öryggismálafyrirkomulag í Evr-
ópu og samvinnu við Rússland í
því samhengi tekist að einhverju
marki að róa pólitísku forystuna
þarlendis. En um afstöðu Rúss-
lands í raun í umræddum mál-
um skiptir þó að líkindum mestu
hve veikburða það er.
44 dagar sem breyttu Evr-
ópu, skrifar einn fréttaskýrand-
inn hrifinn. Hann telur upp í því
samhengi samning NATO og
Rússlands um náið samstarf í
öryggismálum, undirritaðan í
París 27. maí, samstarfssamn-
ing um „óskipta Evrópu" sem
43 ríki í Norður-Ameríku, Evr-
ópu og Asíu skrifuðu undir í
Sintra í Portúgal 30. maí,
NATO-ráðstefnuna í Madrid
sem lauk 8. júlí og samning um
öryggismálasamstarf NATO og
Úkraínu, er undirritaður var í
sömu borg daginn eftir. Sumra
ætlan er greinilega að draum-
urinn um sameinaðan norður-
heim „frá Vancouver til Vladi-
vostok“ sé á uppleið.
Eflir Madrid-fund eru
nokkrar líkur á að
Eystrasaltslöndum
verði boðið í NATO
1999.
Skrifstofa íslandsflugs á Akureyrarflugvelli:
461 4050
Símbréf 461 4051
ISLANOSFLUB
-gerir fleirum fært aö fljúga
HRISALUNDUR
- fyrir þig!
Dáyndis steikur
Fallegt fiskborð
Ódýr alþýðumatur
Úrvals Kea kindabjúgu
í metravís,
398 kr. kg
Úrvals Kea saitað miðaldra
feitt og fallegt hrossasaltkjöt,
449 kr. kg
Hrísalundur sér um sína