Dagur - Tíminn Reykjavík - 14.01.1997, Síða 7

Jlagur-<Eímhm
Þriðjudagur 14. janúar 1997 - 19
MENNING O G LISTIR
Skáldleg
Reykjavík
Leikfélag Reykjavíkur: Fagra veröld eftir Karl Ágúst
Úlfsson, byggð á Ijóðum Tómasar Guðmundssonar.
Tónlist: Gunnar Reynir Sveinsson.
Söngstjórn: Jóhanna V. Þórhalisdóttir.
Hljómsveitarstjórn: Kjartan Valdemarsson.
Leikstjórn: Brynja Benediktsdóttir.
Leikmynd og búningar: Sigurjón Jóhannsson.
Frumsýnt á Stóra sviði Borgarleikhússins 11. janúar.
Gunnar
Stefánsson
skrifar um
leiklist
Leikfélagið er aldargamalt
og efnir vitaskuld til hátíð-
ar af því tilefni. Að kvöldi
afmælisdags frumsýndi Leikfé-
lagið verk sem Karl Ágúst Úlfs-
son hefur samið utan um
Reykjavíkuljóð Tómasar Guð-
mundssonar, aðallega úr Fögru
veröld. Raunar mun upphaf
verksins að rekja til Gunnars
Reynis Sveinssonar sem samdi
mörg lög við ljóð Tómasar sem
hér eru sungin. Má segja að
lögin séu kjarni leiksins. Ekki
ætla ég mér að kveða upp dóm
um þau eftir fyrstu heyrn, enda
stendur slíkt öðrum nær. Lög
Gunnars Reynis hljómuðu vel
en engin leið að segja um
hversu mörg þeirra muni öðlast
h'f á vörum þjóðarinnar. Stund-
um fannst mér þau ekki falla
alls kostar að ljóðunum, enda
var textanum þá breytt - til
skaða - eða einstök orð endur-
tekin, án þess að það virtist
þjóna listrænum tilgangi. Ekki
fór þó hjá því að manni yrði
hugsað til hins nýlátna ljúflings
Sigfúsar Halldórssonar sem
samdi lög við ýmis Reykjavíkur-
ijóð Tómasar sem ævinlega
syngja í huga manns.
Framlag Karls Ágústs er dá-
lítil saga - eða sögur - úr Reykj-
avíkurlífi kreppuáranna, frá
þeim tíma þegar Tómas orti
ljóð sín. Það er oft sagt að Tóm-
as hafi opnað sýn þjóðarinnar á
fegurð höfuðborgarinnar. Það
listræna afrek hans, er okkur
örðugt að skilja og meta. Skáld-
ið sigraði og ljóðin búa með
okkur. En að yrkja slík fagnað-
arljóð í svartasta skugga krepp-
unnar er vissulega undravert
og sýnir það, meðal annars, að
við skyldum forðast einfaldan
skilning á samfélagshræringum
hvers tíma. Vitanlega svöruðu
ljóð Tómasar ákveðinni þörf í
menningarþróun Reykjavíkur.
Hitt er jafnskiljanlegt að rót-
tækum mönnum þætti furðu
gegna að svo skyldi ort eins og
á stóð, líkt og skáldið stæði ut-
an við samtímann. Mig minnir
að Jóhannes úr Kötlum hafi
skrifað um Fögru veröld í þeim
tón þegar bókin kom út. Það
hefði kannski verið ástæða til
að tefla þessum tveimur ágætu
kreppuáraskáldum saman í
leikverki.
Karl Ágúst gerir ekkert slíkt.
Tómas skáld stendur hjá hon-
um utan við atburðina, hann
athugar, skráir og syngur um
það sem hann sér. Annars er
ekkert reynt að grafast fyrir um
persónuleika skáldsins. Það er
von að menn veigri sér við því í
okkar litla þjóðfélagi að fjalla
um þekkta menn aldarinnar í
skáldverkum eins og alsiða er
erlendis.
Karl Ágúst býr til nokkur pör
eða grúppur í Reykjavík sem
eiga að sýna bæjarlífið. Það er
Guðrún af Skaganum sem kem-
ur í bæinn og á erfitt með að
aðlagast anda hans, þótt vin-
konurnar reyni að draga hana
með sér og hlægi að henni. Hún
er í kynnum við Klemens, búra-
legan bóndason úr nágrenninu,
sem áður en lýkur er búinn að
selja borginni jörðina og farinn
Fagra veröld er sýning sem rennur vel en það er einkum að þakka ódrepandi töfrum listar Tómasar Guð-
mundssonar.
að aka leigubíl hjá Steindóri.
Svo er það Kristín sem rekur
matsöluhús og er gift Berg sem
þumbast þar yfir blöðum en
heldur alvöruþrungin erindi í
útvarpi um viðsjárverðar þjóð-
félagsnýjungar - sem hann að
lokum verður að taka við. Síðan
er það unga róttæka skáldið
Finnbogi sem vill yrkja baráttu-
ljóð um fátæktina og kúgun
auðvaldsins en
bíður herfilegan
ósigur fyrir
Tómasi. En
reyndar er ungi
komminn bara
sonur Eyjólfs út-
gerðarmanns og
braskara, fær
vinnu vegna
föður síns sem
borgar fyrir
hann kaffið, en
strákur launar
fyrir sig með því
að selja sveita-
manninum bíl
föður síns að honum forspurð-
um.
Svo eru ýmsir fleiri sem
koma við sögu en yfir og allt
um kring er skáldið, gefur út
skáldlegar yfirlýsingar og kveð-
ur bólgna kommúnista, nasista,
íhaldsborgara og búra í kútinn
með töfrum listar sinnar.
Fagra veröld er engan veg-
inn meiri háttar leikverk, enda
var ekki við því að búast eins og
til er stofnað. Ég sé sýninguna
sem svipmynd úr Reykjavík
fjórða áratugarins, í ljósi Tóm-
asar. En ljóð hans eru raunar
enginn samtímaspegill í raun
réttri, heldur sjálfstæður feg-
urðarheimur. Fyrir bragðið
verða þau og hin prósaíska
saga sem Karl Ágúst segir
aldrei fyllilega samloða, og er
það helsti galli sýningarinnar.
Hún er með öðrum orðum
nokkuð sund-
urlaus og per-
sónugerðirnar
sem fram eru
leiddar lítið
meira en
framhliðin. En
að þessu
sögðu er skylt
að geta þess
að Karli Ágúst
er auðvitað
þröngt mark-
aður bás og
verður ekki
annað sagt en
hann hafl
unnið verk sitt lipurlega. Sam-
talstexti hans er liðlegur, stund-
um nokkuð hnyttinn. Þá hefur
leikstjórinn skipað þessu öllu í
sjónræna heild af glöggri sýn á
möguleika sviðsins. Sýningin
rann vel og hélt athygli manns
allt til enda. Þar var þó einkum
að þakka ódrepandi töfrum list-
ar Tómasar, þeim tregablandna
fögnuði og ljóðræna þokka sem
í henni felst. Þannig má skoða
sýninguna sem hyllingu Reykja-
víkurskáldsins og í því ljósi er
hún viðeigandi og falleg fram-
kvæmd á stórafmæli Leikfélags
Reykjavíkur.
Sýningin er fjölmenn mjög og
ekki ástæða til að nefna alla
sem að henni koma. Þó er sjálf-
sagt að telja Jóhönnu Jónas
sem er ágæt í hlutverki Guð-
rúnar og Hinrik Ólafsson er
einnig góður sem Klemens, að
ekki sé gleymt sjarma Maríu
Ellingsen sem leikur Reykjavík-
urmeyna Fanneyju. Björn Ingi
Hilmarsson sækir í sig veðrið í
seinni tíð og verður furðu mikið
úr nokkuð vandræðalegu hlut-
verki Finnboga. Ekki er að
spyrja að eldri leikurunum,
Margréti Helgu Jóhannsdóttur
og Pétri Einarssyni, þau standa
fyrir sínu, og ungu elskendurn-
ir, Jenný, Sóley Elíasdóttir og
Gústi, Kjartan Guðjónsson, voru
hæfilega saklaus og brosleg í
sinni kreppuáraást.
Þess er skylt að geta að
Fögru veröld var vinsamlega
tekið á hátíðarkvöldi í Borgar-
leikhúsinu.
Öll óskum við Leikfélagi
Reykjavíkur heilla á stórafmæli,
þökkum því mikið og merkilegt
starf í íslensku menningarlífi í
heila öld. Við vonum að því
megi auðnast að ná fóstfestu
við breyttar aðstæður, rísa til
afreka af endurnýjuðum þrótti.
Til þes er ætlast á nýrri öld.
„Fagra veröld er
engan veginn meiri
háttar leikverk,
enda var ekki við
því að búast eins
og til er stofnað. “
Gítartónleikar á Hvammstanga
Haukur
Ágústsson
skrifar um
tónlist
Fimmtudaginn 9. janúar
var efnt til tónleika í Fé-
lagsheimilinu á Hvamms-
tanga. Tónleikarnir voru á veg-
um hins ötula Tónlistarfélags
Vestur-Húnvetninga, sem
stendur fyrir fjölda tónleika af
ýmsu tagi á hverjum vetri. Á
tónleikunum 9. janúar kom
fram gítarleikarinn Kristján
Eldjárn.
Kristján hóf leik sinn á Son-
atina Meridional eftir Manuel
Ponce. Verkið skiptist í þrjá
hluta, sem heita Campo, Copla
og Fiesta. í byrjun virtist Krist-
ján ekki vera orðinn heitur í
leiknum, en í lokakaflanum,
sem er eins og svipmyndir af
ijöri fíestunnar, var kominn all-
góður hiti í leik hans.
Næsta verk á efnisskránni
var Svíta BWV 996 í e-moll eftir
Johann Sebastian Bach. Verkið
er í sex köflum: Preludio, pass-
agio, presto, Allemande, Cour-
ante, Sarabande, Bourré og
Gigue. Kristján brá fyrir sig
rómantík í flutningi, ekki síst í
fyrsta kaflanum, en náði mjög
svo bærilegum tökum á barrok-
stíl verksins er á leið. Leikur
hans var víða góður og bar
einna hæst túlkun hans á Sara-
bande þrátt fyrir smágalla í
ílutningi, sem annars bar vott
um öryggi í leik.
Eftir hlé voru nútímaleg verk
á efnisskránni. Fyrst útsetning
Kristjáns sjálfs fyrir gítar á All
Apologies eftir Kurt Cobain. Út-
setningin er nokkurs konar til-
brigði yfir stef lagsins. Hún er
skemmtilega unnin og víða for-
vitnileg, t.d. í lipurlegum leik að
ómstríðum strófum, sem koma
nokkrum sinnum fyrir í verk-
inu.
Collectici Intim eftir Vincente
Ascencio, sem var næstsíðasta
verkið á efnisskrá Kristjáns
Eldjárns, var verulega
skemmtilegt í flutningi hans.
Innlifun í sérkennileg hrif
verksins var víða hrífandi. Það
býr yfir verulegri spennu og
ekki síður gnótt blæbrigða í
hinum fimm köflum sínum, sem
bera heitin La Serenor, La jola,
La Calma, La Gaubanca og La
Frisanca, og skiluðu þau sér
skemmtilega í túlkun gítarleik-
arans, sem víða fór á kostum.
Lokaverkin á tónleikum
Kristjáns Eldjárns voru Paisaje
Cubano con Campanas og
Danza del Altiplano eftir Leo
Brouwer. í þessum stuttu verk-
um var Kristján kominn í essið
sitt og sýndi víða mjög falleg til-
þrif á gítarinn. í verkunum not-
ar höfundur gítarinn á sérlega
laðandi hátt og náði Kristján
vel að draga fram hin ýmsu
blæbrigði ásláttar og hljóms.
Tónleikar Kristjáns Eldjárns
í Félagsheimilinu á IJvamms-
tanga voru mjög svo áheyrnar
virði. Honum virðist láta best
að leika nútímaleg verk, en þau
gæðir hann sál og hita, sem
ánægjulegt er að njóta.