Dagur - Tíminn Reykjavík - 29.01.1997, Síða 4

16- Miðvikudagur 29. janúar 1997
^Dagur-®útmm
1Umfkíðadauót
Sannleikskrafan í lííl okkar
Þegar leiksýningar og kvik-
myndir eru sem bestar
vekja þær umræður, sem
oft teygja sig langt út fyrir eig-
inlegt eða sýnilegt efni sitt.
Þannig er bæði með Villiöndina
eftir Ibsen svo og mynd Mike
Leighs Leyndarmál og lygar
sem hægt er að sjá í Reykjavík
þessa dagana. Bæði leikritið og
kvikmyndin koma inn á sann-
leikskröfuna sem stundum hel-
tekur líf okkar allra. Það er
krafan um afhjúpun sjálfs-
blekkingar og leyndarmála
jafnt í fjölskyldum sem úti í
þjóðfélaginu.
Leikrit Ibsens er rúmlega
aldargamalt, en mynd Leighs
glæný, en samt eiga þessi tvö
verk margt sameiginlegt. Þau
ljalla bæði hvort á sinn hátt um
afleiðingar sannleikskröfunnar.
Hjá Ibsen fær hún tragískan
endi, en hjá Leigh vekur hún up
vonir um betri líðan og ham-
ingjusamara líf þeirra persóna
sem þar eru í brennidepli. Það
er bæði freistandi og spennandi
að bera þessi tvö verk saman
og sjá vissar hliðstæður, þótt
ólík séu. í þeim báðum er ein af
aðalpersónun-
um ljósmynd-
ari að atvinnu,
annars vegar
íjölskyldufaðir-
inn í Villiönd-
inni og hins-
vegar bróðir-
inn í Leyndar-
mál og lygar.
Munurinn á
þeim er þó sá,
að íjölskyldu-
faðirinn hjá Ib-
sen skynjar
ekki eigin
sjálfsblekkingu
og er tiltölulega ánægður með
líf sitt og íjölskyldu, á meðan
bróðirinn hjá Leigh, hefur allt
að því takmarkalausan skilning
og samlíðan með þjáningum
konu sinnar og systur og reynd-
ar einnig með viðskiptavinun-
um, sem koma til hans á ljós-
myndastofuna. En það er margt
annað sem er líkt í vef Ibsens
og Leighs.
Villiendur fyrr og nú
Sá sem kemur að utan og ryðst
inn í líf Ijölskyldu ljósmyndar-
ans hjá Ibsen er einbúi, sem
hefur búið í einangrun ljarri
mannabyggðum um margra ára
skeið. Sú sem
allt í einu ryðst
inn í fjölskyldu
ljósmyndarans
í mynd Leighs
er ógift svört
stúlka, sjón-
tækjafræðing-
ur að mennt.
Bæði hún og
einbúinn eru
hálfgerðar
villiendur í h'f-
inu. Þau tengj-
ast viðkomandi
fjölskyldum á
leyndardóms-
fullan hátt og telja sig bæði
hafa rétt til að leita sannleik-
ans, þótt forsendur og markmið
þeirra séu ekki þau sömu. Bæði
verða þau utanaðkomandi ör-
lagavaldar. Eigingjörn sann-
leikskrafa þeirra setm- allt á
annan endann en þó með mis-
jöfnum hætti. Hjá Ibsen
drukkna allir í ólgusjó afleið-
Hjá Ibsen drukkna all-
ir í ólgusjó afleiðing-
anna sem sannleiks-
krafan setur af stað, á
meðan fjölskyldunni í
mynd Leighs tekst að
sigla út úr hafrótinu
sem uppljóstrun
leyndarmálanna hefur
íför með sér.
i
£6 G/9F FFÆ/VM
M/NUM A/FÆK/VÉL
/ jólfgjöf OG
J//9A/A/ H£F//K £/</</
’ T/4//)£> V/ÐM/G

inganna sem sannleikskrafan
setur af stað, á meðan Qölskyld-
unni í mynd Leighs tekst að
sigla út úr hafrótinu sem upp-
ljóstrun leyndarmálanna hefur í
för með sér.
Að skynja sársaukann
Mike Leigh er þekktur í heima-
landi sínu fyrir einstök vinnu-
brögð sín og efnistök. Hann
leggur upp með það sem mestu
máli skiptir í góðum kvikmynd-
um, trúverðugar persónur sem
sýna okkur mannlegan breysk-
leika í öllum sínum myndum.
Fáir kvikmyndahöfundar leyfa
sér jafnmikið að skynja sárs-
aukann í lífinu og Mike Leigh.
Leigh er einstakur mannþekkj-
ari eins og sést best í mannlýs-
ingunni sem dregin er upp af
bróðurnum í Leyndarmál og
lygar. Leigh hefur valið að sýna
okkur í myndum sínum samspil
fátæktar og menntunarleysis í
hinu stétthrjáða Bretlandi, en
jafnframt þrá manneskjunnar
eftir betra lífi bæði efnahags-
lega og tilfinningalega. Það er
líklega sannleikskrafa hans að
sýna okkur h'fið á gagnrýninn
hátt, en þó með umhyggju og
kærleika. Þannig geta myndir
hans vakið endalausar spurn-
ingar um siðferði og ábyrgð í
mannlegum samskiptum.
GARRI
Sameinuð
sjálfsmynd
Garri er farinn að hafa
verulegar áhyggjur af
Sighvati Björgvinssyni.
Hann hefur einhvern veginn
ekki verið með hýrri há eftir
að hann varð formaður og er
jafnvel farinn að falla í
skuggann af Margréti Frí-
mannsdóttur, hinum krata-
formanninum,
en slíkt hefði nú
einhvern tímann
þótt saga til
næsta bæjar.
Skýringarnar
geta verið marg-
ar. Kannski er
Sighvatur með
flensu. Kannski
er hann einfald-
lega orðinn
svona ruglaður,
leiður og pirraður á öllu
þessu sameiningar- og
sundrungartali að hann veit
ekki sitt rjúkandi ráð.
Kannski saknar hann Jóns
Baldvins. Trúlegast er þó að
þetta sé sambland af þessu
öllu þar sem sjálfsmyndar-
kreppa jafnaðarmannsins
birtist í sinni nöktustu mynd,
hann vill vera hann sjálfur
en hann vill líka vera sam-
einaður. Og vegna þess að
sameinaður jafnaðarmaður
vill sem víðtækasta samein-
ingu hafa markalínur milli
hans og hinna ólíklegustu
stjórnmálahópa dofnað. Af-
leiðingin er að pólitískt
verða menn eins og lítil
börn, vita ekki alveg hvar
þeir sjálfir enda og umheim-
urinn byrjar.
Alþýðuflokks/sjálf-
stæðismaður
Hvað svo sem veldur þá er
ljóst að Sighvatur á orðið
erfitt með að hugsa um sig
sem einfaldan Alþýðuflokks-
formann. Hann virðist sjá sig
sem einhvern Alþýðu-
flokks/sjálfstæðismann eins
og virðist vera að koma í ljós
aftur og aftur.
Á flokksstjórnarfundi
krata um síðustu helgi mis-
mælti Sighvatur sig meinlega
þegar hann talaði um „sjáv-
arútvegsstefnu okkar sjálf-
stæðismanna“. Það tók
nokkurn tíma að fá Sighvat
til að átta sig á mismæli
sínu, og ættstórir eðalkratar
pískruðu um það sín á milli
hvort þetta bæri að skilja
Freudískum dulvitundar-
skilningi, sem myndi þá þýða
að djúpt í sálu sinni þráði
Sighvatur að
vera formaður
Sjálfstæðis-
flokksins en
ekki Alþýðu-
flokksins. Þetta
eina mismæli
væri svo sem
ekki í frásögur
færandi ef ekki
kæmi til yfirlýs-
ing Sighvats í
Alþýðublaðinu í
gær þar sem hann talar um
það sem stórsigur Alþýðu-
flokksins að ríkisstjórnar-
frumvarpið um hálendismál
sé komið inn á þing. Nú er
Alþýðuflokkurinn ekki í rík-
isstjórn og ber því sem slíkur
ekki ábyrgð á stjórnarfrum-
vörpum, hvorki um hálendið
né annað.
Betri ósameinaður
Hins vegar gerir Sighvatur
sér ekki rellu út af slíkum
smámunum og styður málið
eindregið og segir að „þetta
sé eitt af þeim málum sem
við munum fylgja mjög stíft
eftir á þessu þingi.“ Orðalag-
ið er ekki orðalag stjórnar-
andstöðukrata, heldur orða-
lag þess sem við stjórnvölinn
situr. Það er því ekki furða
þó kratískir stjórnmálaskýr-
endur velti því fyrir sér hvort
Sighvatur muni nú fara að
tala um „hálendisstefnu okk-
ar sj álfstæðismanna" eða
jafnvel „hálendisstefnu okk-
ar framsóknarmanna". Sjálf-
sagt er það einfaldlega fylgi-
fiskur þess að vera virkilega
sameinaður jafnaðarmaður
að renna svona saman við
pólitískt umhverfi sitt. Hins
vegar kunni Garri nú betur
við Sighvat einan og sér, það
fór honum einhvern veginn
betur.
Garri.