Dagur - Tíminn Reykjavík - 01.02.1997, Qupperneq 2

Laugardagur 1. febrúar 1997 - II
H Ú S I N
I
JQítgurÁHtmimt
B Æ N U M
Freyja Jónsdóttir
skrifar
✓
Arið 1916 fær Pétur J. Thor-
steinsson leyfl til að byggja
hús á lóð þeirri sem hann
hafði keypt úr Laufáslandi. Húsið
verði númer 46 við Laufásveg og
grunnflötur þess 178,91 fermetr-
ar. Ennfremur fær Pétur leyfi til
þess að byggja á lóðinni geymslu-
skúr úr steinsteypu, 16, 10 x 2, 80
fermetra. Húsið teiknaði Einar Er-
lendsson húsameistari og eins og
aðrar byggingar sem hann teikn-
aði er það sérstætt og fallegt.
Fyrsta brunavirðingin á húsinu
var gerð í júní 1918 og er því þá
lýst á eftirfarandi hátt: Húsið er
einlyft með viðbyggingu á suðvest-
urhorni og verönd á suðurgafli og
vesturhlið. Á því er flatt þak gert
af járnbentri steinsteypu og þar
ofan á er þykkt lag af pappa og
timburgrind ofaná. Rið úr steini
er hiaðið með fram þakbrúninni,
allt í kring, 1 metri á hæð.
Á fyrsta gólfi eru sex íbúðar-
herbergi, baðherbergi og tveir
gangar. Eitt af herbergjum var
fullgert en húsið er í byggingu
þegar þessi brunavirðing var
gerð. í miðju húsinu er borðstofa,
9 'A x 7 álnir að stærð. Hún er yf-
irbyggð og ná veggir hennar, 3'A
álnir upp fyrir aðalþak hússins.
Upp að suðvesturhorni hússins
er turnbygging með flötu þaki og
steinriði ofan á henni eins og ofan
á sjálfu húsinu. f henni er eitt her-
bergi og stigagangur. Kjallari er
undir öllu húsinu, 4'h alin á hæð. í
honum er steinsteypugólf og mis-
litar steinflísar ofan á því. Innan á
útveggjum eru plötur úr kork-
steypu. Þar eru sex íbúðarher-
bergi, eldhús, búr, miðstöðvarher-
bergi, gangur og geymsla. Allt
kalkþéttað og málað. Vcggir í
íbúðarherbergjum eru betrekktir
og mesti hluti veggja í eldhúsinu
er klæddur postulínsplötum.
Talið er að hönnun hússins hafi
miðast við að skapa syni Péturs J.
Thorsteinssonar og Ásthildar
konu hans sem besta vinnuað-
stöðu, en sonurinn var Guðmund-
ur (Muggur) listmálari.
í maí 1920 sækir Pétur um að
fá að byggja hjall á lóðinni fyrir
neðan húsið. Hjallinn átti að nota
til að þurrka þvott í. Af byggingu
hans varð ekki vegna þess að bæj-
arstjórnin gaf ekki leyfi.
Pétur J. Thorsteinsson var
fæddur 4. júlí 1854 í Otradal í ísa-
fjaröarsýslu. Hann var iaunsonur
Þorsteins í Æðey. Móðir Péturs var
Iialla Guðmundsdóttir, fædd í Efri-
Hlíð í Helgafellssveit 23. oktober
1828. Sigurður BreiðQörð, skáld,
var guðfaðir hennar.
Árið 1858 kom Halla syni sín-
um í fóstur hjá Samúel Arnflnns-
syni og Helgu Einarsdóttur í Ilall-
steinsnesi Gufudalssveit. Þar ólst
Pétur upp á myndarheimili í um-
sjá góðra fósturforeldra. Án efa
hefur uppeldið á Hallsteinsnesi
haft afgerandi áhrif á líf og ævi-
starf Péturs J. Thorsteinssonar en
hann var einn helsti athafnarmað-
ur landsins í útgerð og verslun á
sínum tíma.
Árið 1879, þegar Pétur J.
Thorsteinsson var hálf þrítugur,
keypti hann verslunarstaðinn
Bfldudal og rak þar um árabil út-
gerð og fiskverkun. Það er ekki of-
sögum sagt að fyrir tilstilli þeirra
hjóna Péturs og Ásthildar hafi
Bfldudalur byggst upp sem versl-
unar- og útgerðarstaður.
Ásthildur Thorsteinsson var
fædd 16. nóvember 1857. Hún var
dóttir séra Guðmundar Einarsson-
ar, prófasts og alþingismanns á
Kvennabrekku í Miðdölum, og
Laufásvegur 41
(Galtafell)
Pétur og Ásthildur.
konu hans, Katrínar Ólafsdóttur
frá Flatey.
Eftir að þau hjónin Pétur og
Ástríður fluttust frá Bfldudal fóru
þau til Kaupmannahafnar og áttu
þar heima um nokkurra ára skeið.
Þar var Pétur stórkaupmaður og í
stjórn milljónafélagsins. Eftir að
hann flutti aftur heim var hann í
stjórn milljónafélagsins á íslandi.
Pétur J. Thorsteinsson var um
tíma með útgerð í Sandgerði og
fyrst forstöðumaður Botnvörpufé-
lagsins í Reykjavík. Árið 1912
stofnaði hann ásamt bróður sín-
um, Th. Thorsteinsson, félag um
útgerð á tveimur botnvörpungum
“Braga og Baldri”. Á sama tíma
stofnaði Pétur Fiskveiðifélagið
Hauk en það var sameignarfélag
nokkurra manna sem allir voru
búsettir í Reykjavík, Pétur var
framkvæmdarstjóri þess. Það fé-
lag lét smíða “Ingólf Arnarson”,
stærsta togara sem íslendingar
höíðu eignast.
Árið 1913 var hann annar af
tveimur sem stofnaði veiðarfæra-
verslunina “Verðanda".
Hér að framan hefur verið
stiklað á stóru um það sem Pétur
J. Thorsteinsson tók sér fyrir
hendur. í Reykjavík eins og á
Bfldudal var hann helsta driffjöðr-
in í að koma á fót atvinnuskap-
andi fyrirtækjum.
Frú Ásthildur Thorsteinsson,
kona hans, stofnsetti leir- og gler-
vöruverslun sem hún rak af mikl-
um myndarskap. Þessi verslun var
í Kolasundi og gekk undir heitinu
“Leir- og glervöruverslunin í Kola-
Bjarni Jónsson og Sesselja Guðmundsdóttir.
sundi.” Frúin sá sjálf
um rekstur búðar-
innar að öllu leyti og
taldi ekki eftir sér að
standa innan við af-
greiðsluborðið og
aðstoða viðskipta-
vinina. Það orð fór
af búðinni að þar
væri fínt að vinna og
frú Ásthildur góður
yfirmaður.
Samkvæmt íbúaskrá frá des-
ember 1918 eru til húsa á Laufás-
vegi 46: Pétur J. Thorsteinsson,
Ásthildur Thorsteinsson, Guð-
mundur Thorsteinsson (Muggur)
listmálari, fæddur 5. september
1891 á Bfldudal, Friðþjófur Thor-
steinsson verslunarmaður, fæddur
25. ágúst 1895 á Bfldudal, Halla
Guðmundsdóttir móðir húsbónd-
ans, fædd 24. oktober 1828, að
Efrihlíð Helgafellssveit, Sigríður
Pálsdóttir, vetrarstúlka, fædd 2.
október 1893 í Þingeyrarsókn,
Una Sigríður Sigurðardóttir, fædd
24. maí 1904 á Selskarði og Ást-
hildur Briem, fædd 21. mars 1903
í Viðey.
Árið 1923 selja Thorsteinsson
hjónin húsið og flytja til Hafnar-
fjarðar. Pétur J. Thorsteinsson lést
27. júlí 1929. Ásthildur lést 1.
apríl 1938. Á Bfldudal hefur verið
reistur veglegur minnisvarði um
þau.
Næsti eigandi að Laufásvegi 46
var Bjarni Jónsson frá Galtafelli
Hrunamannahreppi. Hann nefndi
húsið Galtafell eftir æskuheimili
sínu. Hann var stundum kallaður
Bíó-Bjarni vegna þess að hann var
meðeigandi og framkvæmdarstjóri
Nýja-bíós. Bjarni var bróðir Ein-
ars Jónssonar myndhöggvara og
voru þeir bræður samtíma við
nám í Kaupmannahöfn. Bjarni
lærði trésmíði, útskurð og hús-
gagnasmíði. Hann var yfirsmiður
við Stóra - Núpskirkju og vann við
smíði Hreppshólakirkju og skar úr
altarið og predikunarstólinn
ásamt Stefáni Eiríkssyni. Bjarni
Jónsson stofnaði Gamla-kompaní-
ið sem var fyrst til húsa í Breið-
firðingabúð. Þar hafði hann einnig
íbúð og var iyrsti maður á landinu
sem setti vatnssalerni í íbúð sína.
Ekki voru allir sammála um að
þrifnaður væri að því að hafa sal-
erni inni í íbúð en þá þekktust
ekki annað en útikamrar. Bjarni
þótti með eindæmum geðprúður
maður og raungóður. Hann var
bæði vel gefinn og duglegur og lét
sér ekki nægja að reka eingöngu
Gamla-Kompaníið. Þegar Nýja-bíó
var stofiisett í húsinu við hliðina á
Hótel ísland gerðist hann sýning-
arstjóri þar. Árið 1916 kaupir
Bjarni Nýja-bíó og árið 1920
byggir hann stórhýsið í Lækjar-
götu og Dytur bíóið þangað. Fyrri
kona Bjarna var Stefanía Stefáns-
dóttir frá Ásólfsstöðum í Þjórsár-
dal, fædd 20. júlí 1887. Hún lést
28. desember 1908. Seinni kona
hans var Sesselja Ingibjörg Guð-
mundsdóttir, fædd 17. júní 1889
að Deild á Akranesi.
Árið 1925 eiga heima í húsinu:
Bjarni Jónsson, forstjóri, Sesselja
Ingibjörg Guðmundsdóttir, Stefán
Helgi, sonur Bjarna og Stefaníu
fæddur 21. mars 1908; börn
Bjarna og Sesselju, Hörður, Svava,
Laufey, Kristjana Áslaug og Stef-
anía. Einnig voru á heimilinu
Petrína Jónsdóttir, fædd 14. júní
1896 að Horni Mosdal og Margrét
Guðjónsdóttir, fædd 12. ágúst
1908 að Unnarholti. Fleira fólk
bjó í húsinu á þessum tíma en
ekki er vitað hvort Bjarni og Sess-
elja leigðu út hluta hússins eða
hvort fólk fékk að búa þar um
lengri eða skemmri tíma. En þá
eru skráð þar til heimilis Þorlákur
Björnsson, fæddur 6. aprfl 1893
að Dvergasteini Seyðisfirði, Val-
gerður Einarsdóttir, kona hans,
fædd 3. nóvember 1895 í Reykja-
vík, Valgerður Þorláksdóttir, fædd
15. ágúst 1854 að Arnarvatni
Skútustaðarhreppi, Jóhannes
Kristjánsson, fæddur 17. nóvem-
ber 1901 á Eyrarbakka og Hafliði
Gíslason, lausamaður, fæddur 28.
maí 1902 í Vestmannaeyjum.
1934 er Galtafell tekið til
brunavirðingar, þar segir að húsið
sé óbreytt frá síðustu virðingu
sem var gerð 1918.
Árið 1938 í nóvember óskar
Hörður Bjarnason arkitekt, fyrir
hönd Bjarna Jónssonar, eftir leyfi
til að breyta fyrirkomulagi á neðri
hæð hússins og var leyfið veitt. Þá
var meðal annars byggð stór for-
stofa niðri að norðanverðu við
húsið.
í júlí 1941 sækir Árni Snævar,
verkfræðingur, um það fyrir
Bjarna Jónsson til byggingar-
nefndar Reykjavíkur, að mega
gera breytingu á húsinu. Leyfið
var veitt. En í brunavirðingu frá 1.
aprfl 1942 er ekki aðra breytingu
að finna en þá að búið er að
byggja við húsið skúr úr stein-
steypu með járnþaki á plægðri
borðasúð, með pappa í milli.
Veggir eru kalksléttaðir að innan
og utan. Þar er þvottahús og tvö
geymsluherbergi. Kjallari er undir
öllum skúrnum með steinsteypu-
gólfi, hólfaður í þrennt. Loftið f
skúrnum úr járnbentri stein-
steypu.
Árið 1953 fær Bjarni leyfi til að
byggja forstofu við húsið 7, 65 fer-
metra.
Bjarni Jónsson lést 28. desem-
ber 1966. Um árabil voru skrif-
stofur Sjálfstæðisflokksins til húsa
á Laufásvegi 46. Þegar húsið var
til sölu fyrir liðlega tuttugu árum
(nánar til tekið íjúní 1975) kaupir
það Bjarni Stefánsson forstjóri,
einn af aíkomendum Bjarna Jóns-
sonar. Faðir hans var Stefán, elsti
sonur Bjarna.
Bjarni Stefánsson og kona hans
Birna Björgvinsdóttir hafa lítið
breytt útliti hússins þó að þau hafi
endurnýja það mikið bæði að utan
og innan. Upphafiegar rósettur og
skrautlistar eru í loftum. Á hæð-
inni er óvenjulega hátt til lofts. í
stofu sem í brunavirðingum er
kölluð borðstofa er glæsilegt hol
með virðulegum glerdyrum fram
á ganginn. Þar var Muggur með
vinnustofu sína. Ilelstu breytingar
eru að búið er að gera eldhús á
hæðinni og matarlyftan frá eld-
húsi í kjallara er ekki lengur til.
Einnig er búið að gera þar rúm-
gott baðherbergi og þvottaher-
bergi. Stór verönd er á húsinu í
skjóli fyrir norðanáttinni. Úr turn-
herberginu sést vel til allra átta,
þaðan blasir Reykjavíkurflugvöll-
ur við, Bessastaðir og Reykjanes-
(jallgarður. Af þakinu turnsins
sést yfri Mið - og Vesturbæ þar
sem Landakotskirkja gnæfir upp
fyrir þök húsanna. í vestur, hand-
an Tjarnarinnar sjást Háskóla-
byggingarnar, Þjóðminjasafn og
Þjóðarbókhlaðan. í norðri Akra-
Ijall, Skarðsheiði og Hafnarfjall.
í kjallara sem er allur of-
anjarðar og réttara væri að kalla
jarðhæð er búið að gera tvær fal-
legar íbúðir, báðar með sér-inn-
gangi. í eldhúsi í kjallara er stór
amerísk eldavél frá 1940. Sú elda-
vél var í eldhúsi Sesselju eftir að
það var flutt upp, en þar er nú
þvottaherbergi.
Árið 1982 byggðu þau hjónin
Birna og Bjarni garðskála Smára-
götumegin og tengibyggingu á
milli hússins og útihúss sem í er
þvottahús, geymsla, strauher-
bergi, smíðahús og bflskúr í end-
anum.
Áberandi hávaxin tré eru í
garðinum í kringum húsið og eru
sum þeirra hærri en húsið sjálft.
Þessi tré eru frá þeim tíma sem
húsið var byggt og er ekki laust
við að sumum finnist þau skyggja
óþarflega mikið á húsið sjálft.
í gegnum tíðina hefur verið
gestkvæmt á Galtafelli. Þar hafa
húsbændur átt það sameiginlegt
að vera með afbrigðum gestrisnir.