Dagur - Tíminn Reykjavík - 06.03.1997, Blaðsíða 8

8 - Fimmtudagur 6. mars 1997
PJÓÐMÁL
ÍDagur-'Smxmit
IDagur- Œtmmrt
Útgáfufélag: Dagsprent hf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjóri: Stefán Jón Hafstein
Aðstoðarritstjóri: Birgir Guðmundsson
Framkvæmdastjóri: Marteinn Jónasson
Skrifstofur: Strandgötu 31, Akureyri, Garðarsbraut 7, Húsavík og Þverholti 14, Reykjavík
Símar: 460 6100 og 563 1600
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk. 1.600 kr. á mánuði
Lausasöluverð kr. 150 og 200 kr. helgarblað
Prentun: Dagsprent hf./ísafoldarprentsmiðja
Grænt númer: 800 70 80
Fax augiýsingadeildar: 462 2087 - Fax ritstjórnar: 462 7639
Frá hinu opinbera: Skoðanamótun?
fyrsta lagi
Nýleg skoðanakönnun sem Markaðsskrifstofa iðnað-
arráðuneytisins og Landsvirkjun létu gera fyrir sig
um viðhorf til virkjana og stóriðju er dæmi um að
ÍJölmiölar verði að umgangast niðurstöður kann-
anna með varúð.
Eins og rakið er í blaðinu í dag er hægt að gera
ýmsar athugasemdir við könnunina og hvernig nið-
urstöður voru kynntar. Það er orðin lenska að not-
færa sér kannanir af þessu tagi í áróðursstríði, og
þegar opinberu fé er varið til slíks verður að gera
sérlega hertar kröfur til þeirra sem að standa.
Engin vafi er á að skoðanakannanir geta verið skoð-
anamótandi þegar þörf er á, villandi þegar verst
lætur, og einskis virði í öðrum tilvikum, þótt áróð-
ursmeistarar noti þær sér til framdráttar. Ef hið op-
inbera sér ástæðu til að kalla eftir könnun um af-
stöðu almennings í stórpóhtísku hitamáU - er þá
ekki sérstök ástæða til að kaUa að því aUa málsmet-
andi deiluaðila og bjóða til samstarfs við færustu fé-
lagsvísindamenn? Hér á landi eru leikreglur lýðræð-
isins álíka hálar og bananahýði - þetta með skoð-
anakannanir á kostnað almennings er svipað því
þegar ráðherrar og aðrir valdamenn birta auglýs-
ingar frá hinu opinbera sjálfum sér til dýrðar - og
einkum fyrir kosningar.
þriðja lagi
Hér verður ekki sagt að Félagsvísindastofnun Há-
skólans hafi tekið þátt í samsæri með Markaðsstofn-
un Iðnaðarráðuneytisins og Landsvirkjun og leitt al-
menning að tiltekinni niðurstöðu. Hór er hins vegar
fullyrt að þessi könnun hefði tekið öðruvísi á málum
ef náttúruverndarsjónarmið hefðu verið með í gerð,
eða bara hlutlæg þekkingarleit ráðið ferð. Það getur
meira en verið, og er einkar líklegt, að þjóðarviljinn
liggi einhvers staðar nálægt því sem þessi könnun
gefur til kynna. Það getur líka meir en verið að al-
menningur hafi enn meira um málið að segja en hér
kom fram. Um þessa könnun gildir eins og áður:
svarið felst í spurningunni.
Stefán Jón Hafstein.
Skiptir meirihlutaeign íslenska ríkisins í
íslenska járnblendifélaginu engu máli?
þingmaður
Alþýðuflokks
Guðmundur Árni
Stefánsson
Það er merkileg
uppgötvun hjá iðn-
aðarráðherra að
komast að þessu. Mitt
mat er að auðvitað skipti
meiri- og minnihlutaeign
máli hvað varðar eignar-
aðild í fyrirtækjum.
Ákveðnar séraðstæður
eiga þó við í Grundar-
tanga, vegna þess að einn
minnihlutaeigandi er ráð-
andi varðandi markaðs-
mál.
Árni Ragnar
Árnason
þingmaður
Sjálfstœðisflokks
Meirihlutaeign ís-
lenska ríkisins
skiptir máli með-
an félagið átti í veruleg-
um erfiðleikum. En al-
mennt er það ekki hlut-
verk ríkisins að leggja fé í
áhættustarfsemi af þessu
tagi. Því á ríkið að draga
sig út úr þessum rekstri
og selja sinn hlut.
♦
♦-
Hjálmar
Árnason
þingmaður
Framsóknarflokks
Meirihlutaeign rík-
isins skiptir auð-
vitað máli, en er
ekki meginatriði og á að
vera víkjandi sjónarmið.
Þetta verður að meta út
frá því hvað er félaginu
tryggast þannig að at-
vinna haldist - og þjóðin
og starfsmenn fái þann
beina og óbeina ávinning
sem fyrirtæki þurfa að
skila.
þingmaður
Sjálfstœðisjlokks
Skv. því sem fram
hefur komið hjá iðn-
aðarráðherra gefur
meirihlutaeign í félaginu
ekki þau völd sem venja
er. Slíkt er þekkt í ljósi
samninga, t.d. um mark-
aðssetningu, forkaupsrétt
og slíkt. Því getur verið
að meirihlutaeign gefi
ekki vald yfir fyrirtækinu.
Þá skiptir ekki máli hvort
ríkið á 55% eða 40% - og
það segir ekkert um verð-
mæti félagsins.
Burt með flotann
„Ég leyfi mér að fullyrða að meng-
un frá tilvonandi álveri er á við
hreint og tært fjallaloft samanborið
við mengun fiskiskipaflotans."
- Baldvin Björgvinsson í Alþýðublaðinu í
gær.
Gauja litla borgið
„Hópur franskra og bandarískra
vísindamanna hefur uppgötvað gen
sem stjórnar fitubruna í líkamanum
og eykur það vonir um að hægt
verði að meðhöndla þá sent þjást af
offitu og hugsanlega sykursýki.“
- Morgunblaðið í gær.
Kvenhatur álfursta
„Stóriðjan er farin að rægja kenn-
arastéttina og beina sjónum sínum
gegn henni, ekki síst konum sem eru
meirihluti stéttarinnar. Skilaboðin
og undirtóninn hjá fulltrúa karla-
veldisins er augljós. Sjáiði hvað kon-
ur eru heimskar. ... Ætli það sé
nokkuð mengun frá Járnblendinu
sem fær forstjórann til að skrifa
svona skemmtilegar lygasögur."
- Hlín Agnarsdóttir í Degi-Tímanum í
gær.
Ekki við neitt ráðið
„Eitthvað það versta sem menn
lenda í, hvort heldur í viðskiptalíf-
inu eða í einkalífinu, er þegar at-
burðarásin tekur völdin. Þá verður
stundum ekki við neitt ráðið.
Margt bendir til að þetta sé, því
miður, að gerast í kjarasamning-
um. Atburðarásin er að taka völdin
og knýja launþega í aðgerðir, sem
þeir hafa enga löngun til að taka
þátt í.“
- leiðari Viðskiptablaðsins í gær.
Vanrækt réttlætismál
Starfsreynsla er verðlögð og metin
til launahækkana hjá flestum
starfsstéttum. í sumum tilvikum
hjá ríkinu er aldurinn einn metinn til
kjarabóta, skítt með starfsreynslu eða
hæfni viðkomandi til að inna þau verk
af hendi sem kaupið er borgað fyrir.
Ekki þarf mikla leikni í innrætingar-
fræðum til að færa rök fyrir því að
hækka beri laun eftir því sem iengur
er starfað í sömu grein. Vel má einnig
rökstyðja að engin glóra sé í því að
borga gamalreyndum meira en þeim
sem hefja störf, fulfir af áhuga og
framagirni.
Ekki er sjálfgefið að gamlir og
heimaríkir starfsmenn vinni fyrirtækj-
um og stofnunum meira gagn en þeir
sem skemur hafa starfað. Það er ekki
endilega víst að dugnaður og starfs-
hæfni aukist með aldrinum. Má því vel
setja spurningarmerki við hvort
starfsaldurshækkanir séu réttmætar
eða nauðsynlegar.
Tvíbentur ávinningur
Síðustu dagana hafa komiö upp atvik
sem sýna að starfsaldurshækkanir séu
ekki launþegunum sjálfum alltaf hag-
kvæmar. í stórskrýtinni gæðakönnun
sem VR gerði meðal verslunarfyrir-
tækja kom upp úr kafinu að hjá nokkr-
um verslunum hættir starfsfólk í stór-
um stíl áður en það fær nokkrar
starfsaldurshækkanir. Er látið að því
liggja að með því spari vinnuveitendur
sér kaupgreiðslur.
Flugvirkjar, sem
sagt hefur verið upp
hjá Flugleiðum, eöa
settir kostir sem þeir
líta á sem uppsögn,
segja fullum fetum,
að eldri starfsmenn
séu látnir fjúka til að ekki þurfi að
greiða þeim hærri laun vegna aldurs-
flokkahækkana.
Á þessu sést að það getur orkað tví-
mælis fyrir launþega að starfsaldurs-
hækkanir séu óhóflegar.
Á hitt er einnig að líta, að yfirleitt
léttist lífsbaráttan eftir því sem aldur-
inn færist vflr. Fólk eignast sitt eigið
húsnæði með tíð og tíma og skuldirnar
minnka. Börnin komast á legg og
hætta að vera á framfærslu foreldra og
áfram má telja. En eftir því sem fólk
þarf minna á peningum að halda
hækka launin. Öfugsnúið, eða hvað?
Engin algild regla
Aldrei á ævinni þarf fólk á eins miklum
fjármunum að halda og þegar starfs-
ævin hefst. Þá þarf
að borga námsskuld-
irnar og slá ný lán
fyrir húsnæði. Börn-
in fæðast og kosta
sitt. Vaxtabyrðin er
mörgum óbærileg.
En þá eru tekju-
möguleikarnir minnstir. Að minnsta
kosti hjá hefðbundnu launafólki.
Ungt fólk sem er að vinna sig í álit
og út úr skuldum er iðulega miklu
hetri starfskraftur og fyrirtækjum dýr-
mætari en þeir eldri og reyndari sem
kannski eru farnir að slá slöku við. ef
til vill af heilsufarsástæðum eðajafnvel
starfsleiða. En gamlingjar geta líka
verið hörkugóður starfskraftur og
reynsla þeirra vegið þungt til að halda
fyrirtækjum gangandi.
Það er ekki hægt að setja fram
neina algilda reglu um svona atriði. En
hitt er víst að unga fólkið þarf fremur
á góðum launum að halda en þeir sem
eldri eru. Af þeim sökum einum er
réttlætanlegt að draga úr þeim miklu
aldurshækkunum sem eru í mörgum
kjarasamningum. Yfirleitt eru þær
ekki raunhæfar og varla siðlegar, ef xit,
í þá sálma er farið.
Gjarnan mætti draga eitthvað úr af-
vegaleiddu nuddinu um mismun á
kjörum kynjanna og leiða hugann að
fleiri réttlætismálum, svo sem að jafna
mismunun á milli kynslóða.
Ef fullorðna fólkið sem nýtur ald-
urshækkananna telur að það missi
spón úr aski sínum við launajöfnun af
svona tagi, er hugsanlegt að bæta það
upp með styttingu starfsævinnar eða
þvíumlíku.
Ifvað um það. Tími er til kominn að
gefa þessum málum einhvern gaum og
jafnvel fara að ræða þau.
OÓ