Dagur - Tíminn Reykjavík - 06.03.1997, Blaðsíða 9

nmjrálSy-wgKGEÍ ^?<i\ «i»m .ð •\uoríV)vsVmiuV \ - &
iDagur-Œtmtim Fimmtudagur 6. mars 1997-9
Þ J Ó Ð M Á L
Leiðandi spumingar?
Stefán Jón
Hafstein
ritstjóri skrifar
í síðustu viku kynnti Félagsvísindastojhun Háskóla ís-
lands „könnun á viðhorfum til orkufreks iðnaðar. “ Fjöl-
miðlar gerðu grein Jyrir megin niðurstöðum, sem sýndu -
almennt - mikið fylgi við stóriðju.
Andstœðingar álvers íHvalfirði sögðu strax að spurn-
ingarnar vœru leiðandL
ífyrstu hljómaði sú gagnrýni eins og hvert annað
holtaþokuvœl þeirra sem ekki þola að tapa. En hafa þeir
rétt fyrir sér? Lesendur Dags-Tímans geta nú kynnt sér
spurningalistann með athugasemdunv
„Finnst þér að orkufrekur iðnaður eigi ÁFRAM..."
Fyrsta spurningin býður strax upp á gildishlaðið viðhorf.
Ef m'aður svarar nei, er maður þá að segja að núverandi
iðjuver eigi að HÆTTA? Þessari spurningu svöruðu 23,4%
þjóðarinnar neitandi. Þýðir það að tæplega Qórðungur
þjóðarinnar vilji loka álverinu og járnblendiverksmiðj-
unni? Eða er verið að biðja um stuðningsyfirlýsingu við
hugsanleg fleiri iðjuver, og þá hve mörg? Eitt á 20 ára
fresti eins og verið hefur?
„...mikilvægur þáttur atvinnuuppbyggingar"? Það er í
hæsta máta umdeilanlegt að fullyrða að í víðu sögulegu
samhengi (t.d. á lýðveldistíma) hafi orkufrekur iðnaður
verið mikilvægur hluti atvinnuuppbyggingar. Fyrir utan:
hver getur verið á móti einhverju sem er lýst svona?
Hvers vegna var ekki spurt: „Styður þú rekstur fleiri stór-
iðjuvera á íslandi, já eða nei?“
Þessi spurning er stórvarasöm. Byrjum á „yfirleitt". Hvað
þýðir það? Oftast? Oftast en með alvarlegum frávikiun?
Kjarnorkuver eru yfirleitt örugg, en Tjérnobyl var það
ekki.
„Hefur þú orðið var/vör við SKAÐA...“ Fýluna frá Krossa-
nesi? Gulu slikjuna frá Áburðarverksmiðjunni? Vansköpuð
börn? Frárennsli frá sláturhúsum? Geislavirkni? Fugl í
skógi? Spurningin er svo yfirgripsmikil - um skaða frá öll-
um hefðbundnum atvinnuvegum á íslandi - að svarið get-
ur þýtt allt og ekkert. En hvers vegna var EKKI spurt
svona: Hefur þú orðið var/vör við mengun frá stóriðju á ís-
landi? Eða:
Veistu til þess að stóriðja á íslandi mengi umhverfi? At-
hyglisvert er að skoða spurninguna um mengun frá stór-
iðju annars vegar, og mengun frá hefðbundnum atvinnu-
vegum hins vegar. Er tilviljun að ekki er nokkur leið að
bera saman niðurstöðurnar? Til þess hefðu spurningarnar
þurft að vera orðaðar mjög svipað.
„Samanborið við önnur lönd." Hvaða lönd? Rúmeníu eða
IIvíta-Rússland, Norður-Kóreu, Eþíópíu? Önnur lönd en
ísland þýðir allur heimurinn.
Meinti Félagsvísindastofnun það? Er þá verið að spyrja
um yfirleitt eðlileg mörk miðað við heiminn?
Spurning:
Finnst þér að orkufrekur
iðnaður (svo sem áliðnaður
og framleiðsla járnblendis)
eígT áfram að vera mikil-
vœgur þátfiur atvinnuupp-
byggingár hér á landi?
Spurning:
Telurðu að mengun af völd
um orkufreks iðnaðar hér/á
landi sé yfirleitt innan eð/li
legra marka, samanbi
við önnur löna, eða finríst
þérpvo ekki vlera?
Spurning:
Finnst þérjað herða þurfi
kröfur
varnir?
(27,4%)
un ekk\
marka
m mengunar-
Aðeins þeir
em töldu meng-
innan eðlilegra
ér á landi.
Eftir að hinni eiginlegu og umdeilanlegu spurningu er lok-
ið, er hnýtt við: „eða finnst þér svo ekki vera?“ Fólk var
beðið að svara með já-i eða nei-i. Hvorri spumingunni?
Þeirri fyrri, eða þeirri síðari? Ef ég er spurður: telur þú að
mengun sé innan marka, já eða nei? - er alveg Ijóst hvað
ég á við með svarinu. Ef ég er spurður: telur þú að meng-
un sé innan marka, eða íinnst þér svo ekki vera, já eða
nei? Hvað þýðir þá já og hvað þýðir nei? Þessari spurn-
ingu - eins og hún var orðuð - svöruðu 59% þjóðarinnar
já. Þjóðin telur þá svo ekki vera, að mengun sé yfirleitt
innan eðlilegra marka hér á landi, frá orkufrekum iðnaði,
miðað við önnur lönd!
Félagsvísindastofnun túlkaði svörin við spurningunni að
ofan á þá lund að 27,4% teldu mengun ekki innan eðli-
legra marka. Þessi hópur - en bara þessi hópur - var
spurður hvort ætti að herða mengunarvarnir. Hvers vegna
voru ekki allir spurðir? Miðað við hvernig fyrri spurning
var orðuð er fráleitt að ætla öllum svarendum að hafa
ekki skoðun á hertum mengunarvörnum. Og er það ekki
meginpunkturinn í allri umræðunni? Hertar mengunar-
varnir?
Spurtting:
Hefuy þú orðið var/vör við
skaða af völdum mengunar
frá /hefðbundinni atvinnu-
starfsemi (t.d. landbúnaði,
fiskvinnslustöðvum, loðnu-
byæðslu o.fl.) í landinu?
Spurning:
Telurðu að virkjanamartn-
virki, svo sem á Þjórsár-
svœðinu, í Blöndu og við
Kröflu hafi jákvæð, nei-
kvæð eða engin sérstök
áhrif á ferðamenn sem
koma á þau svæði?
Spurning:
Telurðu að hægt sé að sætta
sjónarmið virkjunar til raf-
orkuífamMðshu___og um-
hverfisverndar í óbyggðuhr
svo vel fari?
Innan „eðlilegra marka.“ Hver eru eðlileg mörk? Eru það
mörkin sem Ríó-sáttmáhnn kveður á um, eða lyktarskyn
almennings? Hvað veit ég um eðlileg mörk?
^ Allir sem hafa komið á þessa þrjá staði vita að ekki er ver-
ið að tala um samanburðarhæfa hluti. „Á Þjórsársvæðinu"
er hvað? „í Blöndu“ er hvað? Og „við Kröflu" er allt annað
en lónin og skurðirnir fyrir hinar virkjanirnar. Var gengið
úr skugga um að svarendur hefðu komið á þessa staði alla
eða gætu svarað spurningunni af viti? Ég sjáfur geri enga
athugasemd við staðsetningu Kröfluvirkjunar, og held hún
hafi jákvæð áhrif á ferðamenn, en hef mikla fyrirvara á
Blöndulónum, sem ég tel að hafi neikvæð áhrif á ferða-
menn. Fer ég þá í flokkinn „veit ekki“?
Bíðum nú við. Er til sá íslendingur sem vill ekki „virkja til
raforkuframleiðslu"? Auðvelt er að ganga út frá sem vísu
að allir landsmenn vilji virkja til að fá rafmagn. „Sjónar-
■mið“ þeirra verður að sættast við „umhverfisvernd í
óbyggðum" með einum eða öðrum hætti. Þar er, eins og
dæmin sanna, hafdjúp á milli manna. „Svo vel fari“ fyrir
hvern?
Þá sem vilja leggja höfuðáherslu á að virkja, sjá tillögur
Landsvirkjunar og módel Orkustofnunar, eða þá sem vilja
leggja höfuðáherslu á að friða hálendið og virkja bara ut-
an þess?