Dagur - Tíminn - 28.09.1996, Side 11

^Dagur-Βrrrmtt
Laugardagur 28. september 1996 -11
PJÓÐMÁL
„Þegar neyðin er stærst,
er hjálpin næst“
A Ólafur Þ,
% Jónsson
Sumir reyndu að heíja sig yf-
ir niðurlægingu og niðrun,
vega á móti vanmáttar-
kennd sinni, en misstu jafnvægið
og fylltust sjúku, brjálæðislegu
stórlæti. Lífslygin varð svölun
þeirra og sjálfsvörn. Þegar best
lét lugu þeir sig í sátt við eigið
auðnuleysi.“
(Á ströndinni við ysta haf; úr
Sólon íslandus eftir Davíð Stef-
ánsson)
Það var mikili fyrirgangur á
stofnfundi Þjóðvakans seint í
nóvember árið 1994, eins og
margir muna. Þau sem þar voru
mætt bæði klöppuðu saman lóf-
unum og stöppuðu niður fótun-
um af einskærri gleði yfir því að
vera svona saman. Hámarki náði
auðvitað fögnuðurinn þegar leið-
toginn mikli, Jóhanna Sigurðar-
dóttir, gekk í salinn og fiutti
stefnuræðuna sína.
Það var nú fína ræðan. Sín
ögnin tekin frá hverjum flokki og
öllu blandað saman, svo úr varð
eitthvað fyrir alla. Sá samtíning-
ur af fólki, sem þarna var saman
kominn, varð yfir sig hrifinn. Jó-
hanna Sigurðardóttir vissi ná-
kvæmlega til hverra hún var að
tala. Hún hafði löngu fyrir fund-
inn letrað á gunnfána sinn:
„Óánægðir með allt og alla sam-
einist! “ Og svo ætlaði hún nátt-
úrlega að sameina, svona í fram-
hjáhlaupi, alla jafnaðarmenn og
allt félagshyggjufólk.
Og sjá, allt gekk að óskum í
fyrstu. Að loknum stofnfundi
efldist Þjóðvakinn í hverri skoð-
anakönnun og var kominn með
fjórðung þeirra kjósenda, sem
afstöðu tóku í síðustu könnun
ársins (1994). Tími Jóhönnu var
sem sagt kominn.
Svona var þetta nú fyrir tæp-
lega tveimur árum. En þau eru
ekki eins gleið núna, sem mest
létu þá, og þarf enginn að undr-
ast. Hvað veldur?
Þjóðvaki tærðist upp á ótrú-
lega skömmum tíma. Bakslagið
kom fljótt. Fékk aðeins 7,2% at-
kvæða og 4 þingsæti í kosning-
unum 8. apríl 1995. Og nú er
flokkurinn búinn að vera kjós-
endalaus að mestu langalengi, ef
marka má skoðanakannanir
(með 0,6% fylgi í þeirri nýjustu).
Jafnaðarmenn og félagshyggju-
fólk álíka mikið eða lítið samein-
að og fyrir stofnun Þjóðvaka og
tími Jóhönnu löngu liðinn og
aldrei hann kemur til baka, ekki
fremur en Þjóðvakinn sjálfur.
Þetta blasir við öllum sem sjá
vilja, líka þingmönnum Þjóð-
vaka.
Ég varð því síður en svo undr-
andi, þegar þeir sameinuðust
þingmönnum Alþýðufiokksins í
einn þingflokk núna á dögunum.
Sei, sei, nei. Kannski tekst
einhverjum þeirra meira að
segja að tryggja sér þingsæti fyr-
ir vikið, fyrir náð Álþýðuflokks-
ins, hver veit? Ég varð heldur
ekkert undrandi á því þótt í sam-
komulagsyfirlýsingu þessara
þingmanna reyni þeir að gera
sér mat úr að nudda sér utan í
jafnaðarstefnuna. Það hefur alls
kyns fólk gert svo oft áður á und-
an þeim.
Og ekki varð ég undrandi á
því að Jóhanna Sigurðardóttir og
Ágúst Einarsson — sem hvað eft-
ir annað lýstu því yfir í kosninga-
baráttunni fyrir hálfu öðru ári að
Alþýðuflokkurinn væri kominn
langt til hægri við allt velsæmi,
til hægri við sjálft íhaldið, væri
raunar ekkert annað en umbúðir
án innihalds og íleira í þessum
dúr — skuli nú haltra göngumóð
úr dauflegri vist hjáleigunnar í
opið skaut Jóns Baldvins á höf-
uðbólinu. Þau eru bæði svoleiðis
jafnaðarmenn.
Nei, ekkert af þessu vakti
undrun mína, enda allt saman
svo sjálfsagt og eðlilegt.
Á hinn bóginn varð ég stór-
lega undrandi á hve hjálpin var
nærri í neyð þeirra, en þannig
ber nú oft til í lífinu, eða eins og
gamla fólkið sagði: „Þegar neyð-
in er stærst, er hjálpin næst.“
Vinnuféiagi minn af Þjóðvilj-
anum sálaða, Einar Karl Ilar-
aldsson, hefur verið ráðinn „...
til að laða til samstarfs þá sem
aðhyllast jafnaðarstefnuna og
vilja vinna að nýsköpun í ís-
lenskri pólitík, sem gæti falist í
uppstokkun flokkakerfisins eða
víðtæku kosningasamstarfi", eins
og segir í svokallaðri samkomu-
lagsyfirlýsingu hinna cllefu þing-
manna. Þvflíkt plagg. Testimoni-
um paupertatis (fátæktarvottorð)
þingmannajafnaðarstefnunnar,
sagði kunningi minn sem slettir
stundum latínu. Þetta finnst mér
réttnefni.
Hins vegar fannst mér fallega
gert af þingmönnunum að ráða
hann Einar Karl í þetta. Hann
hefur haft lítið fyrir sig að leggja,
svo þetta kom honum vel. Það er
von mín að ekki verði við hann
sparður áburður, ljós né önnur
virkt í hinni nýju vist. Eitthvað er
hann nú samt óöruggur með sig,
hann ætlar að vera áfram í Al-
þýðubandalaginu, bera kápuna á
báðum öxlum, karlinn. Það
hanga líka einhverjar nefndar-
sporslur á spýtunni, sem hann
vill ekki missa. En nóg um það
að sinni.
„Ferskleiki hugmyndarinnar
við að ráða Einar Karl til þessa
verkefnis er augljós. Það eru
skýr skilaboð um alvöru málsins
og að forsvarsmenn hins nýja
þingflokks nálgast það með opn-
um huga.“ Þannig ritar jafnaðar-
maðurinn Ágúst Einarsson í
þetta blað (Dag-Tímann) 10.
sept. s.l. Ætli nokkur sé mannin-
um sammála? Ferskleiki, eitt-
hvað nýtt, væri það ef honum
Einari Karli tækist „að laða til
samstarfs" einhverja „þá sem
aðhyllast jafnaðarstefnuna". Mér
vitanlega hefur slíkt aldrei gerst
fram til þessa. En hvað um það.
Einar Karl Haraldsson er
kominn til starfa og ritar gesta-
leiðara í þetta blað 12. sept. s.l.:
„Það er að koma til mín fólk og
spyrja: Ilvar er hægt að ganga í
nýja flokkinn? Við viljum vera
með í nýrri hreyfingu jafnaðar-
manna fyrir næstu kosningar."
Svona spyr fólkið hann Einar
Karl. Hann þegir hins vegar al-
veg um það hvernig hann svarar
þessu flokksþyrsta fólki.
Ætli hann segi því harmsögu
Þjóðvaka, sem hér hefur verið
rakin að nokkru? Ætli hann segi
því frá Bandalagi jafnaðar-
manna, „bandalaginu gegn
flokkunum", sem stofnað var
snemma árs 1983? Leiðtogi þess
var Vilmundur Gylfason. Hann
gerði virðingarverða tilraun til
að stía sauðunum frá höfrunum í
Alþýðuílokknum og náði nokkr-
um árangri, því bandalagið hlaut
7,3% atkvæða og 4 þingsæti í
kosningunum 23. aprfl 1983. Vil-
mundar naut ekki lengi við, en
hvað varð um hina? Áður en
haninn gól einu sinni var einn
þeirra búinn að afneita banda-
lagi þessu þrisvar og genginn í
Sjálfstæðisflokkinn. Hinir þrír,
hvað um þá? Ilaustið 1986
leystu þeir bandalagið upp og
fóru rakleitt, mismunandi þurft-
arfrekir þó, að gömlu jötunni
sinni hjá höfrunum og var vel
fagnað.
Og kjósendurnir, sem studdu
þá til valda í góðri trú, hvað um
þá? Flestir hurfu hljóðlega til
íyrri heimahaga, því ekkert hafði
í rauninni gerst. Nokkrir stofn-
uðu samt nýtt félag, Félag frjáls-
lyndra jafnaðarmanna, sem síð-
ar gekk í Alþýðuflokkinn. Svona
fór nú um sjóferð þá.
Ætli hann segi því líka frá
Borgaraflokknum sáluga? Stofn-
aður fyrir kosningar 1987 með
brauki og bramli. Kominn til að
vera, að því er forustusveit hans
sagði. Þótt flokkurinn stæði fyrir
fátt annað en persónu leiðtoga
síns, stjórnmálamannsins Al-
berts Guðmundssonar, og stefnu-
mál flokksins væru einungis nýj-
ar útsetningar á gömlum stefjum
Sjálfstæðisflokksins, hlaut hann
10,9% atkvæða og 7 þingsæti í
kosningunum 25. aprfl 1987. En
fljótlega dró til tíðinda innan
flokksins. Síðla árs 1988 gerðist
Albert Guðmundsson sendiherra
í París og lét þau orð falla í
framhjáhlaupi, að ef til kosninga
kæmi myndi hann kjósa sinn
gamla flokk, Sjálfstæðisflokkinn.
Svoleiðis fór nú það, og nokkrum
mánuðum síðar leystist þessi
höfuðlausi her upp í frumparta
sína. Óþarft er að rekja útfarar-
sögu hans hér, aðeins vakin at-
hygli á að í kosningunum vorið
1991 kom flokkurinn engum
manni á þing í eigin nafni.
Ætli hann hafi vakið athygli
þess fólks, sem vill ganga í nýja
flokkinn hans, og hinna ellefu á
örlögum þessara þriggja stjórn-
málahreyfinga sem hér hefur
verið lýst? Allar þrjár áttu það
sameiginlegt að þær snerust
fyrst og fremst um eina persónu,
einstaklinga sem hrökkluðust úr
flokki sínum. Iljá öllum þrem
skiptu málefni og markmið sára-
litlu, hvorki í bráð né lengd. Hjá
öllum þrem valdist til forustu
fólk, sem átti það helst sameigin-
legt að langa heil ósköp á þing,
en hlaut ekki stuðning til þess í
öðrum flokkum. Og allar áttu
þessar stjórnmálahreyfingar það
einnig sameiginlegt að þær
fengu blásandi byr í skoðana-
könnunum framan af. Eftir því
sem nálgaðist kosningar dró síð-
an verulega úr fylgi þeirra.
Lognuðust síðan út af, allar
þrjár, á fyrsta kjörtímabili. Að-
eins mismunandi snemma.
Dapurlega sögu Bandalags
jafnaðarmanna, Borgaraflokks
og Þjóðvaka þekkir Einar Karl
auðvitað mætavel. Spurningin er
bara hvort hann segir hana því
fólki, sem vill stofna einn svona
máttleysisflokk enn.
Þótt Einar Karl sé „sérdeilis
frómur herra“, held ég að svarið
sé nei, því spor hinna þriggja
myndu án efa hræða.
Að lokum þetta, Einar Karl,
svona til uppriíjunar:
Jafnaðarstefnann, sósíalism-
inn, er annað og meira en fáein-
ar umbótatillögur, sem breyta í
litlu þjóðfélagsgerðinni, jafnvel
þó að þær nái fram að ganga.
Jafnaðarmaður, sósíahsti, er
ekki maður sem vinnur að því
sem ráðherra að taka frá fólkinu
þær réttarbætur, sem hann átti
hlut í að færa því sem þingmað-
ur.
Þú ert kominn í svona frekar
vafasaman félagsskap.
Staðnœmstu, maður, myrkrið
dettur á,
þótt marklaus tyllivon þitt
hjarta blekki.
(Úr Heimferð e. Stein Steinarr)
Höfundur er vitavörður.
Testimonium paupertatis (fátæktarvottorð)
þingmannajafnaðarstefnunnar, sagði
kunningi minn sem slettir stundum latínu.
Þetta finnst mér réttnefni.
Jafnaðarmaður, sósíalisti, er ekki maður
sem vinnur að því sem ráðherra að taka
frá fólkinu þær réttarbætur, sem hann átti
hlut í að færa því sem þingmaður.