Dagur - Tíminn - 31.10.1996, Blaðsíða 9

|Dagur-®únímt
Fimmtudagur 31. október 1996 - 9
PJÓÐMÁL
Flísin og bjáUdnn enn á ferð
aKristín
Ástgeirsdóttir
alþingismaður
skrifar
Anýafstöðnu kirkjuþingi
voru úrsagnir úr þjóð-
kirkjunni til umræðu, þar
með talin úrsögn mín. Prófastur
Reykj avíkurpr ófasts dæmis
vestra vék að sömu efnum í
grein hér í blaðinu (22. okt.) á
þann hátt að mér finnst rétt að
leggja orð í belg, enda eru mál-
efni kirkjunnar mér hugleikin
þótt heldur séu þau dapurleg
um þessar mundir. Mér er að
vísu ekki alveg ljóst hvað stend-
ur eftir af ummælum biskups
því hann kaus að draga til baka
sumt af því sem hann sagði við
upphaf þingsins. Kirkjuþing er
eitt af þeim verkfærum sem
kirkjan hefur til að taka á sín-
um málum en ég fæ ekki séð að
tækifærið hafi verið notað til að
hefj a það umbótastarf sem svo
mikil þörf er á. Ef kirkjunnar
menn ætla að halda áfram á
sömu braut eða bara að bíða,
veit ég ekki hvar íslensk þjóð-
kirkja endar.
1850 úrsagnir
Það sem af er þessu ári hafa
um 1850 manns sagt sig úr
þjóðkirkjunni, sennilega flestir í
mótmæiaskyni, en hún hefur
ekki áður staðið frammi fyrir
slíku. f umræðum á kirkjuþingi
var helst svo að skilja að sökin
lægi ekki eingöngu hjá kirkj-
unni sjálfri heldur „að sinn þátt
í þessum úrsögnum ættu líka
stjómmálasamtök (?) og ein-
stakur þingmaður, sem hefði
sagt sig úr kirkjunni nánast í
beinni sjórnvarpsútsendingu",
svo vitnað sé beint í orð bisk-
ups, sem ég held að hann hafi
ekki dregið til baka. Afleiðing
er orðin að orsök. í stað þess að
greina vandann og taka á hon-
um er öðrum kennt um, svona
rétt eins og sjálf þjóðkirkjan
sem varin er í bak og fyrir af
stjórnarskrá og fær fé til starf-
semi sinnar úr ríkissjóði (sam-
kvæmt samningi frá 1907) sæti
ofsóknum hkt og píslarvottar
fyrri alda. Haldið er uppi
„áróðri og óhróðri gegn kirkj-
unni“ að sögn biskups þótt
heldur sé óljóst hverjir þar eru
að verki.
í mínum huga er kirkjan
einn af þeim landstólpum okkar
samfélags sem hefur um aldir
haft mikil áhrif á menningu og
siðferðishugmyndir þjóðarinn-
ar. Ilún hefur sinnt sálgæslu,
kennslu og aðstoð við fólk í
sorgum og neyð, jafnframt því
að þjóna á gleðistundum.Jlvort
sem fólk telur sig trúað eða trú-
laust snertir starf kirkjunnar
nánast hvern einasta mann á
einn eða annan hátt og hún er
mörgum kær. Kirkjan er þó
ekki hafin yfir gagnrýni og þeir
sem henni þjóna eru auðvitað
ekkert annað en breyskir
menn.
Prófastar misbuðu
Mörgum hefur sviðið sárt að
horfa upp á erfitt ástand innan
kirkjunnar undanfarin ár og
hafa brugðist við með ýmsu
móti. Undirritaðri var afar mis-
boðið við tilraun prófasta
landsins síðastliðinn vetur til að
hvítþvo biskupinn, sem þýddi
að um leið sakfelldu þeir þær
konur sem töldu sig eiga um
sárt að binda vegna hegðunar
hans. Þar brugðust sálusorgar-
arnir, „kerfið", skyldu sinni með
því að fara í vörn fyrir yfirvald-
ið gegn safnaðarbörnum í við-
kvæmum málum sem sennilega
verða aldrei til lykta leidd og
sekt eða sakleysi aldrei sannað.
í mínum huga kom ekkert ann-
að til greina en úrsögn úr kirkj-
unni, enda fátt sem leikmenn
geta gert til að hafa áhrif á
kirkjuna.
Forsaga
Ástandið innan kirkjunnar á
sér nokkurra ára sögu. Hver
deilan hefur rekið aðra og hef-
ur leit að lausnum verið vægast
sagt vandræðaleg. Fyrst minn-
ist ég erfiðra mála um veitingu
prestsembætta t.d. í Hvera-
gerði. Hegðun presta og réttur
til einkalífs ásamt samspih
þeirra þátta við hlutverk
prestsins komu við sögu í Sel-
tjarnarnesmálinu. Vald og sam-
skipti prests, organista, safnað-
arnefndar og safnaðar ein-
kenndi Langholtsdeiluna.
Stjórnarhættir biskupsembætt-
isins hafa verið til umræðu í
fyrrnefndum málum auk stjórn-
sýslukæru guðfræðings og nú
síðast vegna fjármála og at-
hugasemda Ríkisendurskoðun-
ar. Síðast en ekki síst eru svo
ásakanir á hendur biskupi um
kynferðislega áreitni og jafnvel
tilraun til nauðgunar, sem eru
auðvitað hrikalega alvarleg mál
sem kirkjan hefur því miður
reynst ófær um að taka á.
í tæplega 2000 ára sögu
kristinnar kirkju hafa skipst á
skin og skúrir. í tvígang hafa
orðið slík átök um hugmyndir
og stjórnarhætti að leitt hefur
til meiri háttar klofnings, í síð-
ara skiptið með þeim afleiðing-
um að Evrópa logaði í styrjöld-
um í meira en hundrað ár. Frá
upphafi hafa hópar hvað eftir
annað skilið sig frá móðurkirkj-
unum ýmist vegna einstakra
kenninga eða til að feta í fót-
spor frelsarans með afneitun á
veraldlegum gæðum og til að
ástunda einfalt líf. Slíkir hópar
voru löngum ofsóttir vegna
villutrúar sem þótti ógna veldi
klerkanna, einkum í Rómar-
dýrðinni sem þoldu ekki gagn-
rýni og kunnu því illa að vera
minntir á að erfiðara væri fyrir
ríkan mann að komast inn í
himnaríki en úlfalda í gegnum
nálarauga, hvað þá að- elska
bæri náungann eins og sjálfan
sig. Um , tíma var kaþólska
kirkjan svo undirlögð af spill-
ingu og valdabrölti að ekki gat
leitt til annars en uppreisnar,
klofnings og loks endurmats.
Andleg kreppa
Því rifja ég þetta upp að sú and-
lega og veraldlega kreppa sem
íslenska þjóðkirkjan á í um
þessar mundir á sér bæði hlið-
stæður í fortíð og nútíð. Ýmsar
kirkjudeildir erlendis, ekki síst
kaþólska kirkjan t.d. á írlandi, í
Bretlandi og Bandaríkjunum
eru illa haldnar vegna mála
sem upp hafa
komið m.a.
vegna barneigna
presta, samkyn-
hneigðar og kyn-
ferðislegrar mis-
notkunar á börn-
um. Einn írsku
biskupanna
brást við í fyrra
með því að skrifa
grein þar sem hann lagði til að
kaþólskir prestar fengju að gift-
ast og setti þar með kirkjuna á
annan endann. Þá hefur íhalds-
semi kaþólsku kirkjunnar gagn-
vart konum, takmörkunum
barneigna, fóstureyðingum og
getnaðarvörnum ásamt því að
neita konum um prestsvígslu
leitt til þess að konur hafa sagt
sig úr kirkjunni í svo stórum stíl
að áhyggjum veldur. Fyrir
kvennaráðstefnuna í Kína sá
páfinn ástæðu til að biðja konur
afsökunar á afstöðu kirkju hans
í ýmsum málefn-
um kvenna, en
það dugði þó
ekki til að koma í
veg fyrir enda-
laus mótmæli og
andóf fulltrúa
páfagarðs á Pek-
ingráðstefnunni
þegar verið var
að ganga frá
framkvæmdaáætlun sem ætlað
er að bæta stöðu kvenna um
allan heim.
Tíðarandinn og
hugarfarið
Er samhengi í vandamálum
kirkjudeilda erlendis og þess
ástands sem hér er við að
glíma? Er það tíðarandinn,
hugarfarið og örar þjóðfélags-
breytingar sem leika kirkjurnar
svo grátt? Hafa þær ekki tæki,
skilning og kjark til að bregðast
við? Oneitanlega er ákveðin
samsvörun í því að það mál
sem hefur verið íslensku þjóð-
kirkjunni þyngst í skauti, snert-
ir konur og viðbrögðin sýna
ákveðna afstöðu til kvenna. Það
ætti að vera kirkjunnar mönn-
tim umhugsunarefni.
Hugsanlega er orsakanna
fyrir ástandinu hér að leita í
ólýðræðislegu og stöðnuðu
skipulagi kirkjunnar þar sem
vald safnaðanna er afar tak-
markað, hugsanlega í tregðu
við að breyta áherslum og
starfsháttum í takt við breyttar
þarfir og nýja tíma, hugsanlega
núverandi stjórnarhættir, hugs-
anlega sá gamli sannleikur að
vald spillir og að það þarf sterk
bein til að þola góða daga. Fyrir
leikmenn er afar erfitt að átta
sig á því út á hvað átökin ganga
í raun og veru og þar skulda
biskup og prestar ókkur heiðar-
lega umræðu og skýringar. I
mínum huga er það alveg ljóst
að þau snúast ekki eingöngu
um einn mann og hans gerðir,
heldur hljóta miklu fleiri þættir
að hafa þar áhrif svo sem mis-
munandi hugmyndir og túlkan-
ir á hlutverki kirkjunnar, valdi
presta og safnaða, jafnvel mis-
munandi guðfræði, stjórnunar-
hættir kirkjimnar manna,
skortur á leiðum til að taka á
vandamálum og eflaust fleira.
Allt er í biðstöðu, meðan
ástandið Uggur sem mara á
kirkjunnar fólki. Slík siðferði-
skreppa hefur reyndar slæm
áhrif á allt okkar
samfélag.
Friðarkeðja
Á vegum kirkju-
málaráðuneytis-
ins er verið að
vinna að frum-
varpi til laga um
breytingar á
starfsháttum og
skipulagi kirkj-
unnar. Vonandi verður þar til
farvegur sem dugar kirkjunni í
framtíðinni til að taka á erfið-
um málum, en ég hygg að
menn verði að skyggnast lengra
og dýpra. Af samtölum mínum
við presta sem ég hef hitt á
förnum vegi undanfarna mán-
uði ræð ég að mörgum þeirra
líður afskaplega illa og þeir þrá
ekkert heitar en að friður kom-
ist á. Því friðarferli hljóta prest-
arnir sjálfir að hrinda af stað
opið og af einlægni og það held-
ur fyrr en síðar. Ég efast ekki
um að margir vilja taka í hönd
þeirra og mynda með þeim frið-
arkeðju. Kannski er byrjunin sú
að rifla upp dæmisöguna um
flísina og bjálkann í eigin auga,
halda svo áfram og minnast
þess að það sem þér viljið að
aðrir menn gjöri yður, það skul-
uð þér og þeim gjöra.
Kristín Ástgeirsdóttir.
Hugsanlega er orsakanna fyrir
ástandinu hér að leita í ólýðrœð-
islegu og stöðnuðu skipulagi
kirkjunnar þar sem vald safhað-
anna er afar takmarkað.
í mínum huga er kirkjan einn af
þeim landsstólpum okkar sam-
félags sem hefur um aldir haft
mikil áhrif á menningu og sið-
ferðishugmyndir þjóðarinnar.
Af samtölum mínum við presta
sem ég hef hitt á förnum vegi
undanfarna mánuði rœð ég að
mörgum þeirra líður afskaplega
illa og þeir þrá ekkert heitar en
að friður komist á.