Dagblaðið Vísir - DV - 13.02.1982, Síða 13

12
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1982.
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1982.
13
Kei..ur lit virka daga kl 11 írdeKis, 25 blöð (að minsta koeti) til martloka.
nema laujjardaga kl. 6 siðd. Eintakið kostar 3 au.
Afgreiðsla i Pósthússtræti 14.
Opin allan daginn.
Sunnud. 26. febr. 1911.
Sól i hádegisstaö kl. 12,40*
Háflóö kl. 3,53 árd. og kl. 4,13* síðd.
Háfjara kl. 10.5* árd. og 10,25* síðd.
Póstar.
E s Ceres frá útlöndum.
Afmœll.
Ekkja Kristin Ásgeirsdóttir Blöndal, 74
ára.
Björn Krlstjánsson bankastjóri, 53 ára.
Jóna8 H. Jónsson, trjesmiður, 36 ára.
Lcikhúsiö i kveld.
AlþýÖufræÖ8la kl. 5.
Veðrátta í dag.
Reykjavík 746,4 - 2,8 A 2 Skýjað
ísafj. 753,4 - 7.2 NA 7 Skýjað
Bl.ós 751,0- 7,3 SS 4 Halfsk.
Akurcyri 751,8 7,0. NA 1 Alsk.
Orirnsst. 716,5 li,5l N 1 Skýjað
Sevðisfj. 750,7 6,6, NA 5 Hríð
Þorshöfn 743,8 - 1,3; NNV 5 Alsk.
Skýrlngar:
N = norð- eða noröan, A = aust- eða
austan, S = suð- eða sunnan, V = vest-
eða vcstan.
Vindhæð er talin í stigum þannig:
0 = logn, 1 = andvari, 2 = kul, 3 =
go!a, 4 = kaldi, 5 = stinningsgola, 6=
stinningskaldi, 7 = snarpur vindur, 8 =
hvassviöri, 9 = stormur, 10 = rok, 11 =
ofsaveður, 12 = fárviðri.
Næsta blað á þriðjud.
Frá alþingi.
Ráöherra-málið.
III.
f undur neðri deildar um van- !
traustið, seni hófst á liádegi. föstud.
stóð fram undir kl. 2 árd. í gaer. 1
Ur meiri lilutanum töluöij rnóti ráð- j
herra: B. Sv. Skúli Th. ög Jón á '
hvanná einu sinni liver, samtals í
tæpa 2 tíma. Af miiini hlutanum 1
töluðu Jón í Múla fulla 2 tínia og j
Jóhannes sýsltun. litla stund. Ráó- í
Ráðherra Ijet í Ijósi að óvíst
vœri að hann segði af sjer.-
Við atkvæðagreiðslu voru þessir
nióti vanlrauslsyfirlýsingunni:
Björn Þorláksson
Björn Kristjánsson
Björn Sigfússon
Hálfdán Ouðjónsson
Magnús Blöndahl
Ólafur Briem
Sigurður Clunnarsson
og Þorleifur Jónsson
Dr. Jón Þorkelsson greiddi ekki
atkvæði pg var þv talinn nieð meiri-
hlutanum. Var því vantraustsyfirlýs-
íngin samþykt með 16 atkv. móti
8 [þegar Hannes Hafstein fjell voru
atkvæðin 15:9j.
Viðaukatillaga um að ráðherra
segði þegar af*sjer var samþykt með
17:7 (þeir greiddu ekki atkvæði dr.
Jón og sr. Hálfdán).
Ráðherra símaði til konungs
þegar í gœrmorgun og belddist
lausnar.
Frh. ræðu B. Sv. næst.
Jxí úUöndum.
Þráðlaus eldhús
er hún kölluð, nýasta uppfundning
hins hugvitsama landa vors C. H.
Thordarsonar í Chic?go, en með
lieimi má sjóða mat meö þráðlaus-
um rafurmagnsstraumum.
Þessa uppfundning sína gerði
lianu kumia nýlega á rafmagnssýn-
ingu þar í borginni og þótti hún
þegar hið mesta furðuverk. Eitt
Chicagoblaðiö getur hennar með
þessum orðum.
Frá íslandi liefur komið F.dison
sýnigarinnarí persónti C. H.Thordar-
sonar, og hefurliatm breytt hinu þráð-
lausa niasi í samfasta ræöu og heilla-
vænlegra þarfa fyrir eldabuskuná.
í hinu þráðlausa eldhtísi liefur galdra-
maðurinn enga eldavjel, kol eða gas.
Á marmarahellu eða pappírsblað sctur
þessi undramaður aluminiumplötu.
Á hana hellir hann svo innihaldinu
úr hænueggi og meðan þú stendur
undrandi yfir, hver fwemillinn úr
þessu ætlar að verða steikist eggið,
sent á sjóðandi pönnu.
Undrandi hvernig þetta hafi mátt
verða bregður þú fingrinum varlega
á marmarahelluna, hún er ísköld
sem áður, og þú verður því engu
nær hvernig eggin hafi verið steikL
Þessu næst tekur Th. postulíns-
I skál og lætur ofau í hana fjögur
| örsmá alumíníumhjól, án þess að
j nokkur annar útbúnaður sje viðhafð-
I ur. Pessu næst brýtur hann sex
j egg og Hellir innihaldinu í skáíina*
Strax fara hjólin að hreyfast og
Talsími 212 Talsíml 212
Matarverzlunin í Bankastr. 10
hefur ávalt á boöstóluni alskonar .nýmeti, svo sem nýtt Nauta-
kjct. Pylsur allskonar. Hanglkjöt. Kæfu i lausavigt
og( dósum, ulskonar nlðursoöin mat, O S T A a ðHum
fatfitrwliun Marvaylna «« tmt C — i i: _ — — —-----*
Sunnudaginn 26. fébrúar 1911 gat að lesa þessa frótt í dagbiaomu »»..
íbókasafni Hjartar.
Sagt f rá íslenzkum hugvitsmanni í Vesturheimi!
— í þráðlausu eldhúsi fyrir 70 árum
„Þráðlaus eldhús” er hún kölluð,
nýjasta uppfinning hins hugvitssama
landa vor, C.H. Thordarsonar, i
Chicago, en með henni má sjóða mat
með þráðlausum rafmagnsstraumi.
Þessa uppfmningu sína gerði hann
kunna nýlega á rafmagnssýningu þar í
borginni og þótti hún þegar hið mesta
furðuverk. Eitt Chicagoblaðið getur
hennar með þessum orðum:
„Frá íslandi hefur komið Edison
sýningarinnar í persónu C.H. Thordar-
sonar og hefur hann breytt hinu þráð-
lausa masi í samfasta ræðu til heilla-
vænlegra þarfa fyrir eldabuskuna. — í
hinu þráðlausa eldhúsi hefur galdra-
maðurinn enga eldavél, kol eða gas. Á
marmarahellu eða pappírsblað setur
þessi undramaður aluminiumplötu. Á
hana hellir hann svo innihaldinu úr
hænueggi og meðan þú stendur undr-
andi yfir, hver þremillinn úr þessu
ætlar að verða, steikist eggið sem á
sjóðandi pönnu.
Undrandi hvernig þetta hafi mátt
verða bregður þú fingrinum varlega á
marmarahelluna, — hún er ísköld sem
áður, og þú verður því engu nær um
hvernig eggin hafi verið steikt.
Þessu næst tekur Th. postuiínsskál
og lætur ofan i hana fjögur örsmá
aluminiumhjól, án þess að nokkur ann-
ar útbúnaður sé viðhafður. Þessu næst
brýtur hann sex egg og hellir innihald-
inu í skálina. Strax fara hjólin að hreyf-
ast og þeyta eggin eins og Kvenna-
fræðarinn kallar það. Sjálfur kemur
Th. hvergi nærri. Það eru þráðlausir
rafmagnsstraumar, sem gera það, segir
hann og brosir í kampinn. Þessu næst
kemur Th. með bökunarofn. Hann er
fet á dýpt og tvö fet á breidd og gerður
úr flögugrjóti með aluminiumplötu í
botninum. Við skoðum ofninn grand-
gæfilega, allt er ískalt. Aðstoðarmaður
hans kemur þá með deig í kökur og kex
sem er látið í ofninn. Th. tekur úrið
upp úr vasanum og horfir á um stund,
opnar svo ofninn og tekur út fullbak-
aðar kökur, bæði ilmandi óg heitar, og
býður okkur að bragða og geðjast okk-
ur ágætlega að þeim.
,,En ekki er allt hér með búið. Næst
er stórt ísstykki fært fram á sjónarsvið-
ið og látið á marmarahelluna og galda-
maðurinn lætur pönnu sína ofan á það
og steikir eggin viðstöðulaust, hitar
vatn og þeytir egg og isinn bráðnar ekki
nema á þeim stað sem pannan stóð.
Einn af sjónarvottunum lýsir van-
trúnaði sínum á þessu og telur það mis-
sýningar einar. Thordarson brosir og
býður honum að borða með sér eitt af
eggjunum sem hann hefur steikt. Hinn
gerir það, en brennir sig í tunguna þvi
að eggið er brennandi heitt, þó það sé
steiktá isstykki.
Þegar hér er komið gefur Thordar-
son skýringu á öllum galdrinum. Hann
segir:
„Vel þekktir eiginleikar rafmagnsins
eru hafðir til að framkvæma þessi
undur. Ég tek 110 volta víxlstraum frá
leiðara hér í hyggingunni og leiði
strauminn undir bekkinn sem bökunar-
ofninn minn stendur í og tengi hann við
segul sem ég hef undir marmarahell-
unni. Rafmagnið er það sem kölluð er
„sextug hringrás” og er víxlað 120
sinnum á sekúndu. Hin snögga skipting
skautanna í segulstálinu gerir galdur-
inn.
Kona ein, sem verið hafði sjónar-
vottur að öllum þessum undrum
Thordarsonar, gekk til hans að útskýr-
ingunni lokinni og spurði hann hvort
hann gæti gert slikt hið sama í eld-
húsinu hennar.
Auðvitað, kæra frú, sagði
íslendingurinn og hneigði sig. Hvar
sem víxlstraumar eru notaðir, get ég
innleitt þráðlaus eldhús.
(Heimskringla)
Af borgfirzkum œttum
Þetta minnir eiginlega á örbylgju-
ofna. Og það eru rúm 70 ár umliðin,
siðan þetta galdraverk var sýnt í
Chicago. Hver var þessi Thordarson?
Nánari eftirgrennslan leiddi í ljós að til
er ævisaga þess manns á íslandi og
heitir „Hugvitsmaðurinn Hjörtur
Þórðarson” eftir Steingrím Jónsson,
útg. 1978. Þar var leitað fróðleiks um
uppfinningamanninn.
Hann reyndist vera af borgfirzkum
ættum; foreldrar hans báðir úr Hvítár-
síðunni. Þau bjuggu á Bjarnastöðum í
12 ár en fluttust síðan árið 1861 að Stað
í Hrútafirði og þar fæddist Hjörtur
árið 1867. Fjölskyldan flutti síðan
vestur um haf árið 1870, sigldu þau frá
Reykjavík og til Wisconsinríkis, og
settust að í Milwaukee. Þórður faðir
Hjartar lézt skömmu síðar og flutti
Guðrún, móðir hans, þá upp í sveit og
naut aðstoðar norskra landnema.
Hjörtur ólst upp á sveitabæ við furu-
skógarjaðar, undi við læki og skógar-
rjóður.
Bláa bókin
Ekki fara miklar sögur af skóla-
göngu Hjartar, en vitað er að 13 ára
gamall sat hann löngum við að lesa
Bláu bókina svonefndu, eðlisfræðibók
eftir Fischer, sem móðurbróðir hans
hafði íslenzkað og líklega sent systur
sinni. Hjörtur stautaði sig fram úr bók-
inni, hafði hana jafnan með í yfirsetur
og hætti ekki fyrr en hann kunni hana
spjaldanna á milli.
Er skemmst frá því að segja að árið
1885 kemur Hjörtur til Chicago borgar
og sezt að hjá systur sinni, fer í skóla og
varð þá að byrja í neðsta bekk. Tók
hann barnaskólanámið og gagnfræða-
nám á 2 árum og stóð þá á tvítugu.
Byrjar þá í vinnu hjá manni, sem fékkst
við smíðar á raftækjum ýmiss konar.
Þá varð ekki aftur snúið, raftæknin
og listfræði hennar áttu hug hans allan
það sem eftir var.
Las allt upp til agna
Hjörtur Þórðarson, C.C. Thordar-
son, var að mestu leyti sjálfmenntaður í
sínu fagi. Hann byrjaði sem viðgerðar-
maður, opnaði eigin verkstæði, en
sakir hugsvitssemi sinnar aflaði hann
sér fljótt virðingar og starfa, ekki sízt
hjá háskólanum í Chicago. Rafvæðing
var þá í algleymingi og nýjungar
Thordarsons komu hver af annarri.
Einkaleyfin sem hann fékk munu vera
um 150. Verkstæðið varð að stórfyrir-
tæki, árið 1930 unnu þar um 1500
manns og veltan var um 5 milljónir
dollara. Starfsemin dróst mikið saman
í kreppunni.
Gullpeningar á sýningum
Of langt mál yrði hér að telja upp
uppgötvanir og afrek Hjartar Þórðar-
sonar, enda fyrir ofan höfuð flestra
leikmanna á sviði rafmagnsfræða. Vert
er þó að geta þátttöku hans í heimssýn-
ingunni í St. Louis árið 1904, en þar
hafði ,,C.H. Thordarson spenni í
starfi, sem hækkar spennuna úr 120
voltum upp í 504.000 volt” og þótti
mikið afrek. Hjörtur fékk gullpening
sýningarinnar.
Á heimssýningunni í San Fransisco
1915 sýndi Hjörtur 1.000.000 volta
spenni og þótti gífurlegt undur þegar
rafmagninu var hleypt á og þræðirnir
gneistuðu. Enn fékk Hjörtur guilpen-
inga.
Mikið bókasafn á
einkaeyju
Hjörtur Þórðarson varð efnaður
maður og bjó ríkulega. Hann keypti sér
eyjuna Klettaey á Washington vatni og
reisti þar hús mörg og margvísleg.
Þangað flutti hann bókasafn sitt, sem
var mikið að vöxtum, taldi um 25.000
bindi og margt fágætra bóka, einkum
enskra. Þeirra á meðal var ensk biblía,
sú fyrsta sem prentuð var á Englandi og
kennd við Coverdale, frá árinu 1535.
Varð bókasafn Hjartar viðfrægt fyrir
fágæti og stærð.
Margt og mikið mætti enn segja af
Hirti Þórðarsyni af Hvitársíöu en við
látum þetta nægja til að svala forvitn-
inni. Hjörtur lézt árið 1945, þá 77 ára
gamall. Ekkja hans var Júlíana Frið-
riksdóttir frá Eyrarbakka. Hún lifði
mann sinn, en Júlíana var 91 árs þegar
hann lézt. Synir þeirra voru Tryggvi (d.
1957) og Dúi (lézt 1978). Barnabarn
Hjartar og Júlíönu er Julie Tryggva-
dóttir.
Bókasafn Hjartar var selt Wisconsin
háskóla að honum látnum og Klettaey
er friðað náttúruverndarsvæði og sigla
þangað skip með ferðamenn. Hjörtur
Þórðarson hlaut heiðursdoktors-
nafnbót frá háskóla íslands árið 1930,
MA-heiðurstitil frá Háskólanum í
Wisconsin 1929 og stórkross fálkaorð-
unnar 1939. Einnig hlaut hann heiðurs-
viðurkenningu frá hermálastjórn
Bandarikjanna árið 1943 fyrir störf i
þágu striðssóknar. Sama ár var hann
gerður að heiðursfélaga i Þjóðræknis-
félagi íslendinga í Vesturheimi.
ÞG/Ms lók saman.
Erum við ekki
sæt og f ín
Plága undir
Fogru skinni
Bylgjupappa-
rúllugluggatjöld
Duran Duran
Hvað gerirðu
í f rístundunum
Knútur?

rrrs