Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1982, Qupperneq 10

10
DAGBLAÐIÐ & VlSIR. MÁNUDAGUR10. MAl 1982.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Peking að kafna
i sóti og mengun
Fuglarnir hurfu fyrir tuttugu og
finun árum. Svo véku grænu reitirn-
ir, þegar gras og runnar hurfu.
Astæður þessa voru engum skiljan-
legar nema í Kina á þeim tima.
Fuglamir höfðu þótt plága. Þeir
höfðu étið sáökorn bænda. Því var
þeim útrýmt skipulega. Spörfuglar
og söngfuglar í milljónavís hnigu
dauðir, hreiniega úrvinda, örmagn-
aöir. Aðferöin var sú, að íbúar
Peking lömdu potta og dósir og
sprengdu púðurkeUingar, svo að
fuglunum gæfist engin hvUd á grein-
umtrjánna.
Þá urðu skordýrín plága, en þau
þrifust í gróðrinum. Þvi þurfti að
uppræta gróðurinn. Að þvi var
gengið meö hinni alkunnu kínversku
samvizkusemi. Þessi plága var orðin
hættuleg heilsu manna. — Hún hafði
blossað upp, þegar ekki voru lengur
f uglamir tU þess að éta Ufrurnar.
Nú er það með því fyrsta, sem
ferðalangar taka eftir, þegar þeir
koma til Peking, hve aUt er þar eitt-
hvað nakið og vetrarlegt og hvergi
fugl sjáanlegur á lofti. Höfuðborg
Kína er orðirtáknfyrirhrikalegaraf-
leiðingar truflunar á náttúrunnar
rás með f rammígripum mannanna.
Þessi borg, sem staöið hefur af sér
styrjaldir öldum saman, erlent her-
nám og póUtískar byltingar er að
kafna í fúlu lofti og rykmekki,
þoma upp i alvarlegum þurrkum,
enda vatniö mengaö úrgangsefnum
mannanna.
Þannig skrifar Michael Weisskopf
hjá Wasington Post frá Peking núna
á dögunum í átakanlegri lýsingu á
einhverju róttækasta dæmi, sem um
getur um eyðUeggingaráhrif manns-
ins í sambýU við umhverfi sitt.
Framhald lýsingar hans er á þessa
leið:
Þessi umhverfisspjöU auka til
muna á eymd þeirra niu miUjóna
manna, sem í Peking búa. Hjólreiöa-
fólk hefur sótthreinsandi grímur fyr-
ir vitum sínum, eða nælonslæður tU
þess aö fyUa ekki lungun af kola-
rykinu á ferðum sínum um borgina.
Enginn leggur sér vatnið til munns
öðruvísi en sjóða þaö áöur. Það er
leitun að grænum bletti, sem unnt er
aö set ja ungviðið út á aö leika sér.
Sérfræðingar á vegum umhverfis-
vemdarráðs Bandarikjanna lögöu
leið sína til Peking fyrir tveimur ár-
um og unnu að ýmsum mælingum og
athugunum. Meðal annars rannsök-
uðu þeir sýni úr andrúmsloftinu.
Þeir fundu, aö mengunin var sex
sinnum meiri en ráöið telur óhætt
heilsu manna i eftirliti sínu heima i
Bandaríkjunum.
Samkvæmt kinverskum skýrslum
er um 1,6 milljónum smálesta af
affalli og úrgangsefnum frá mönnum
og iðnaði þeirra daglega hellt í ár og
læki borgarinnar. Þaö spillir vatninu
Guðmundur
Pétursson
augu embættismanna kommúnista,
sem i kappi sínu til iönvæöingar haf a
látið félagsmálin meira sitja á
hakanum, og hreint þá ekki gefið
gaum spjöllum á umhverfinu. Sinna-
skiptin eru orðin slík, að þeir geta
heitið meöal áköfustu umhverfis-
vemdarsinna.
Borgaryfirvöld hafa nú lagt blátt
bann viö uppbyggingu frekari stór-
iðju. Þeir, sem mestan hlut eiga í
menguninni, eru nú skyidaöir til þess
að hreinsa afföll sin, hvort sem það
er út í loftiö eöa úrgangur sem renn-
ur í ræsin. Tekin hefur verið upp
vatnsskömmtun viö sumar verk-
smiðjumar. Pekingbúar, sem áður
ofsóttu fugla loftsins og reyttu upp
hvert grænt blað, er sást, eru nú
hvattir ósnart til gróðursetningar.
Þrengslin eru slík í Peking, aft þar ern til jafnaðar 1,35 fermetri á
hvern íbúa. Leitun er að grænum blettum til þess að setja börnin út á
til leikja.
neðanjarðar. Mælist vera í því ókjör
af kvikasilfri, cíaníði,k6balti og fleiri
eiturverkandi efnum. Ekki bætti úr
skák, þegar einn versti þurrkur, sem
komiö hefur i heila öld, sótti að í
fyrra. Hann þurrkaði upp þriöjung
vatnsbóla borgarinnar og lækkaði
yfirborð vatnsins um 2,73 metra. Við
það raskaðist aftur hlutfall aðskota-
efna í vatninu. Jókst til muna hlutur
saltpéturssýruí drykkjarvatninu.
Þetta hefur oröiö til þess að opna
1 heimildarleysi reisir margur
timburhjalla í framlengingu við
hús sín, og þá gjarnan út í öng-
strætið, svo að teppist umferðin.
En hvað sem liöur öllum góðum
ásetningi þess opinbera, eru flestir
sérfræðingar (hvortheldurkinversk-
ir eða útlenzkir) þeirrar skoðunar,
aö jafn erfitt muni reynast aö bæta
fyrir áhif niðumíöslunnar eins og að
lokka söngfuglana aftur til baka. A
siðustu tvö hundruð árum hefur
Peking breytzt úr þvi að vera borg
samansett af konungbornum ibúum,
aöalsfólki og mandarinum, sem
bjuggu rýmilega með sina skraut-
garöa, i steinkaldan iðnaðarrisa fjöl-
býlis og þrengsla, þar sem áherzlan
hefur veriö lögð á, að borgin fram-
leiddi i það minnsta 80% af neyzlu
sinnisjálf.
Þetta er ekkert bundið við Peking
eina. Þaö þekkist úr flestum eldri
stórborgum á Vesturlöndum, aö þær
hafa byggzt upp, án þess að gaumur
væri gefinn heilbrigöi og þörfum
mannanna. Ibúafjöldi Peking hefur
sexfaldazt frá þvi 1949. Heilu íbúöar-
hverfin þutu upp, án skipulagningar
á holræsakerfi.götum eöa vatnslögn-
um.
Þverrandi
vatnslindir
Menn geta gert sér í hugarlund
þrengslin í borg, þar sem er 1,35 fer-
metri á hvem íbúa. Það eykur enn á
áhrif umhverfisspjallanna. Þaö
ætlar allt undan að springa. Margir
Pekingbúar hafa enda gripið til þess
aö stækka hús sín meö timbur — eöa
múrsteinsafleggjara, eins og eitt eða
- tvö herbergi til viðbótar. Þar sem

Ibúafjöldinn í Peking hefur sexfaldazt frá því 1949 og heilu íbúðar hverfin þotið upp án nokkurs gatna-, holræsa- efta vatnslagnaskipu-
lags.
hús stendur viö hús, er ekki unnt að
teygja sig í aðra átt en út í öngstræti
þau, sem eiga aö heita samgönguæö-
ar borgarinnar. Þetta er auövitað
heimildarlaustog alveg utan þess litla
skipulags, sem haft hefur verið á
hlutunum. Sumstaðar þrengir þetta
svo fyrir umferöinni, aö öskubílar
komast ekki um strætin til þess að
f jarlægja rusliö.
Hið opinbera hefur gripið tU
neyöarúrræða tU þess að spara
dvinandi vatnsUndir borgarinnar.
Auk þess aö skammta vatnsfrekasta
iðnaðinum, hefur vatnsmælum verið
komið fyrir í skrifstofum, skólum,
opinberum stofnunum og i herskál-
um tU þess aö draga úr notkuninni.
Um leið og vatniö fer þverrandi
eykst eins og áður sagöi hlutur að-
skotaefna í þvi og eitrunaráhrifin
vaxa hrikalega. HeUbrigöistiöindin,
rit gefið út af þvi opinbera, birti
langan Usta yfir aðskotaefni í
drykkjarvatninu. Þar kom fram að
kvikasilfur i fiski, sem veiöist þarna
sumstaöar, var komið 40% fram úr
viöurkenndum hættunörkum.
En á meðan unnt er aö sjóöa vatn
og mat, sem dregur úr eitrunarhætt-
unni, verður því auövitaö ekki viö-
komiö varðandi loftiö, sem menn
draga aö sér í Peking. Mesta
loftmengunin stafar frá kolaofnum,
sem notaðir eru tU húshitunar og
matseldar. Samkvæmt Peking-síð-
degisblaöinu dæla þessir ofnar svo
miklu sóti út i loftið ár hvert, aö
nægja mundi til þess að fýUa í það
minnsta sex þúsund jámbrautar-
vagna.
Kolaryki í smálestataU er spúö út í
andrúmsloftið og veldur sjúkdómi,
sem úUendir ibúar í Peking kalla
„Peking-lungu”, en það er krónískur
bronkítis. Bandarísku umhverfis-
vemdarsérfræöíngur, sem rann-
sökuðu loftiö, sögðu, að sótið væri úr
mjög smáum ögnum, sem heföu
eyðUegg jandi áhrif á lungun.
Flesta daga liggur sUk móöa yfir
borginni að ekki sést tU fjalla sem
borgin stendur viö rætumar á. Kola-
sótið, sem kínverskir sérfræðingar
segja blandað i miklum mæU brenn-
steinsdioxiöi, kohnónoxiði og salt-
pétursoxiði, gerir mönnum næstum
erfitt viö aö ná andanum. Verst er
þetta á vorin, þegar staövindar blása
sandryki úr eyðimörkum MongóUu í
átt til borgarinnar. Enda em ekki
trén tU þess aö mynda skjólbelti, svo
að rykið á greiöa leið inn um glugg-
arifur, nasir og ofan i lungun.
Stundum veröa menn að hafa ryk-
gleraugu til þess að geta séð eitthvað
fram fyrir tærnar á sér.
Eftir því sem samskipti Kinverja
viö Vesturlönd hafa aukizt hafa þeir
fengiö greiðari aðgang að reynslu
manna annars staðar i heiminum af
umhverfismengun, og af miklum
ákafa hafa þeir nú snúiö sér aö
vandamálum Peking. I febrúar í vet-
ur hratt vfsindaakademían af stað
meirUiáttar athugun, sem miðar að
því, að Peking verði gerð að lífvæn-
legri stað. Var því lýst sem mjög
brýnuverkefni.