Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1982, Blaðsíða 15

DAGBLAÐIÐ & VISIR. LAUGARDAGUR 5. JUNI1982.
31
Eg ætla aö hef ja þennan þátt á því aö
birta hér vísur eftir Hjört Kristmunds-
son, sem hann kallar „gamlar stökur”.
Ég feri Ijódi fornar slódir,
frœgi gódan vísnarann.
Logar íhlódum, gamlar glóðir
gneista um fródan kvœdamann.
Þá var ríman rökkurskíman
raunatímans höfudból.
Bragaglíman, vísnavíman
veitti Mímis-börnum skjól.
Þótt í kvöld ég strjúki strenginn,
stydji völdin bögunnar,
rímnaöldin gamla ergengin
greypt á spjöldin sögunnar.
Stormur vakir, kaldur kyssir
kvœdaakur, breytast svid.
Gamla stakan máttinn missir,
menntir taka nýjar vid.
Séra HelgiSveinsson kvaö:
Til að hljóta þjódarþögn
þeir, sem adra véla,
gefa bara agnarögn
afþví, sem þeir stela.
Móöurætt Aðalbjörns Benediktsson-
ar frá Aðalbóli í Miðfirði var kennd viö
bæinn Rófu og þótti nokkuð nefstór,
þetta voru sem sagt ættareinkenni.
Aðalbjörn kvað:
Margt erþad, sem manni erhollt,
úr módurkvidi gefid.
Okkar mesta œttarstolt
erþó Itófunefid.
Isleifur Gíslason á Sauöárkróki kvað:
Kærleiksambod upp hann tók,
ástargambri hreyfði,
en hárkambaeyjan klók
engin sambönd leyfði.
Um krata í þorpi úti á landi, sem
gekk allur haltur og skakkur, var þetta
kveðið. Ekki veit ég nafn hans né
höfund vísunnar:
Langtum betur Ijósum orðum
lýsir skrokkurinn,
að hann genginn er úr skorðum
eins og flokkurinn.
Þessi vísa mun hafa verið ort líklega
um 1930. Ekki veit ég höfundinn:
Hleypur þjóð í felur frekt,
fœlist lygasóninn,
þegar Hermann hefur trekkt
Hriflu-grammófóninn.
Eftirfarandi vísu heyrði ég Benedikt
Jónsson frá Aðalbóli í Miðfirði kveöa,
er hann var nokkuð við skál; hann
kvað þetta undir laginu „Efst á Arnar-
vatnshæðum”.:
Ég þekki þessa kalla,
þeir eru fyllisvin.
Ég míg yfir þá alla
og eins gerir kerlingin mín.
Haraldur Hjálmarsson kvað:
Ég er lúinn, það er afþví,
adþung er brúna taskan.
Svona getur sigið í
svartadauðaflaskan.
Stefán Stefánsson frá Móskógum
kvað:
Ástin kyndir elda sína
ásamt girndinni.
Ég hef yndi afþér Stina
eins og syndinni.
Og Stefán kvað einnig þessa:
Afþví hún var gleðigjörn,
girnileg og fögur,
eignaðist hún átta börn
og óteljandi sögur.
Oft glettast skáld okkar hvert við
annað. Þegar Tómas Guðmundsson
skáld varð fimmtugur, kvað Steinn
Steinarr:
Hér situr Tómas skáld með bros á brá,
bjartur og hreinn sem fyrsta morgunsárid.
Ó, hve mig, vinur, tekur sárt að sjá,
ad sálin hefur gránað fyrr en hárið.
Þegar menntaskólamir voru aðeins
tveir, þ.e. í Reykjavík og á Akureyri
voru oft glettur með sunnan- og
norðanstúdentum, þótt aldrei væri
rígur þeirra á milli. Sunnanstúdentar
reyndu að stríöa norðanstúdentum
með því að kalla þá Möðruvallagagn-
fræðinga. Þá orti einn sunnanstúdent-
anna, því miður veit ég ekki, hvaö
hannhéteðaheitir:
Montinn rakki argur enn
eyru sperrir, skottid hringar.
Þykjast ödrum meiri menn
Möðruvallagagnfrœðingar.
Eitt sinn sátu þeir saman ásamt
fleirum, sennilega aö sumbli, Steinn
Steinarr og Ásgeir Jónsson, jám-
smiöur í Reykjavík. Þá kvað Steinn til
Ásgeirs:
Þó að Herrans handaflaustur
hafi ei vandað skapnað þinn,
á þig negldist nógu traustur
nesjamennskusvipurinn.
EnÁsgeir svaraði:
Vel tókst Drottni að gera gripinn,
gleymdist varla nokkur lína,
Dalamennsku sauðasvipinn
sveið hann inn í ásýndþína.
Eg hef ekki heyrt nema eina vísu,
sem eignuö er þessum Ásgeiri. Hann
átti að hafa setið að sumbli með kvænt-
um manni. Sá kveið mjög fyrir að
koma heim til konu sinnar eftir sumbl-
ið, svo að Ásgeir fylgdi honum heim til
þess að taka af mesta „stuöið”. Þegar
heim til þess kvænta kom, fóru hjónin
inn í svefnherbergið og hófst þar hörð
rimma og skammir.
En smám saman hljóðnaði í
svefnherberginu, og að lokum datt á
dúnalogn. Ekki voru svefnherberg-
isdyrnar vel lokaðar, svo að Ás-
geir gat gægzt inn til þess að vita,
hvaö hefði valdið þessum umskiptum.
Er hann leit inn í svefnherbergið blasti
við honum sjón, sem hann lýsti með
þessari vísu:
Harða storma hefur lœgt,
hér er saminn friður.
Yfirsœngin hœgt og hœgt
hreyfist upp og niður.
Eg er viss um, aö margir telja mig
fara rangt með þessa vísu, því svo
margar útgáfur hef ég heyrt af henni.
Fyrir u.þ.b. þrjátíu árum voru þau
skáld, sem ortu óstuðlað, jafnan kölluö
„atómskáld”. Eitt sinn var Stefán
Hörður staddur í „partýi”, þar sem
saman voru komin skáld og „mikil-
menni”. Stúlka var þar utan af landi,
greind vel, en haföi ekki mikið álit á
þeim, er hún kallaði „atómskáld”. Hún
var þekkt í Skemmtanalífinu, ekki sízt
meðal heldri borgara. Hún ávarpaði
Stefán „atómskáld”, en hann svaraði
ekki slíku uppnefni og þagði sem fast-
ast. En er líða tók á samkvæmið og
Stefán hafði ekki látið neitt til sin
heyra, ávarpaði stúlkan hann og
sagði: „Gerðu nú vísu atómskáldið
þitt.” Stefán Hörður svaraði þá án
nokkurrar umhugsunar:
Þóttú signir sóma þinn
og sýnir tign á götu,
dólgar hrygna lþig inn
eins og migna skötu.
Þorsteinn skáld frá Hamri kvaö um
sjálfan sig:
Ráð og vit er rœnuskert,
reynast bitur œvigrið,
ekkert ritað umtalsvert,
enda sit ég kútinn við.
Vísa Káins, sem birtist hér fyrir
skömmu, hefur verið ort upp, líklega á
Austurlandi, og ekki veit ég höfundinn
að breytingunni:
Gamli Bakkus gaf mér smakka
gæðin þekku, öl og vín.
Að ég drakk erþað að þakka,
aðþú ert ekki konan mín.
Takið eftir innríminu í vísunni
breyttri.
I „Helgarvísum” 15. maí birtust
vísur eftir Jóhannes úr Kötlum og
Svein Hannesson frá Elívogum. Prent-
villa var í vísu Sveins, eins og hún birt-
ist. Ég bað blaðamann hjá Dagblaðinu
og Vísi að leiðrétta þetta í blaðinu 22.
maí, en hann brást því loforði.
Vísa Jóhannesar var svona:
Drósir ganga, dreyrinn niðar,
drjúpa skúrir.
Eg sagði, a ö þarna sæjust f jórar ljóð-
linur. Takið fremsta bókstafinn af
hverju orði fyrri partsins, þá kemur
seinni parturinn í ljós.
Hið sama gildir um vísu Sveins og er
hún rétt með farin svona:
Sléttum hróður, teflum taflið,
teygjum þráðinn snúna.
Eg gat þess, aö aðeins ein villa, n-
villa, væri í síðari hluta vísunnar, í
stað „ráðinn” á að vera „ráðin”. En
það er líka einstök snilld við vísu
Sveins, aö hana má lesa afturábak.
Hún er sléttubandaafdráttarháttur.
Nú byrjum við á aösendu efni. I
„Helgarvísum” þann 15. maí birti ég
vísur eftir Margréti Olafsdóttur, ágæt-
ar vísur. Hún sendi eitt vísuerindi og
bað mig að grennslast eftir, hvort
þetta væri sjálfstætt erindi eða hluti af
lengra kvæði. Um höfund spurði hún og
því miður er hann enn ekki fundinn. En
svo vildi til, að áttræð kona, Einara
Jónsdóttir frá Kirkjubæ í Húnavatns-
sýslu, kona Hjartar Kristmundssonar
skólastjóra, kannaðist við kvæðið, sem
erindið var úr, og er kvæðið svona, þótt
höfundur sé því miður enn ekki fund-
inn:
Ef viljirðu svívirða saklausan mann,
þá segðu ’ ekki ákveðnar skammir um hann,
en láttu það svona i veðrinu vaka,
að þú vitir, að hann hafi unnið til saka.
Gakktuþá svona frá manni til manns,
unz mannorð er flúið og virðingin hans
og hann er i lyginnar helgreipar seldur,
hrakinn og vinlaus í ógæfu seldur.
Svo þegar allir hann erta og smá,
með ánægju getur þú dregið þig frá.
Láttuþá svo semþú verja hann riljir,
vitir hans bresti og sökina skiljir.
Mér þætti mikill fengur að, ef
einhver vissi höfund þessara ljóðlína
og gæfi „Helgarvísum” nafn hans upp.
Eg sagöi nýlega í „Helgarvísum”, að
Hjörtur Kristmundsson væri mesta
níðskáld, sem ég hefði kynnzt. En
Hjörtur lætur ekki mikið yfir sér og
svarar þessum ummælum mínum
þannig:
Mín var lund i æsku ör,
þótt elliblundinn nú ég kjósi.
Þó níð mér stundum stökkvi af vör,
ég stend ekki undirþínu hrósi.
Það er galli á gjöf Njarðar, að þótt
ég fái vísur sendar í bréfum, skrifa
menn ekki fullt nafn sitt undir og svo er
hitt, að þeir menn, kunningjar mínir,
sem láta mér í té vísur, vilja ekki láta
nafns síns getið. Eg hef orðið dálítið
fyrir barðinu á þessu, því aö sumir
kunningjar minir bera upp á mig,
auðvitað að ósekju, að ég haf i ort þessa
og hina vísuna, sem í „Helgarvísum”
hafa birzt.
Maður, sem nefnir sig t.d. aðeins
„M”, sendir þennan botn:
Þó að oft sé vonin veik,
verður á henni að lifa.
Una skal við önn og leik.
Aldrei seglin rifa.
Nú svo koma auðvitaö kosninga-
vísur, þótt seint sé (ég verð alltaf að
skila handritum í Heigarblaðið með 8
dagafyrirvara).
Alþýðubandalagsmaöur, gamall
kunningi minn, yrkir um krata, en ég
má ekki kalla hann ööru nafni en
Gvend J. En vísan er svona:
Á krata- gengur lélegt -lidid,
leifar: goggur, fóarnlétl.
Fœrþví senn að fullu riðið
fólkið, sem að hugsar rétt.
Og ekki eru sjálfstæðismenn betri að
hitta úti á götu, þegar þeir láta mig fá
vísu eftir sig — eru hræddir við að vera
dregnir í dilka með Geir eða Gunnari
eða koma af stað enn meiri illindum í
flokknum. Sá sem yrkir næstu vísu
sagði, að ég mætti nefna sig S.T. Vísan
ersvona:
Sínum haga seglum kann
sá, er hélt um stjórnvölinn.
Þó að Geir sé glaður, vann
Gunnar stærsta sigurinn.
Gunnar Sigurðsson sendir þessa
vísu:
Ofl er sœlt að sitja í náðum,
er sést á kommagreyjunum.
En œtli þeir verði ekki bráðum
óróir l sætunum.
Og enn einn sjálfstæðismaður, auð-
vitað má ég ekki gefa upp nafn hans,
kveður:
Barðist fólk mcð eld í æðum,
á árangrinum varð ei bið.
Sjálfstæðið á sigurhæðum
sjónum allra blasir við.
Siguröur Jónsson, ekki leynir sér, aö
hann er Gunnarsmaður í Sjálfstæðis-
flokknum, sendir þessa vísu:
Þegar upp dagur þessi rann,
þcyttu allir lúðurinn.
Glæsilega Gunnar vann,
Geir var bara trúðurinn.
„Loki Laufeyjarson” sendir næstu
vísu. (Eg veit að vísu hið rétta nafn
þess, er notar þetta dulnefni, en hann
hótar mér því aö láta mér enga vísu
lengur í té, ef ég komi upp um hann).
En vísa „Loka”ersvona:
Upp við snauðan íhaldsmenn
almúgann sig viðra.
Svona var og erhún enn
,,upplýsingin syðra".
Þaö er auðséö, að „Loki” hefur haft
vísu Jóns á Bægisá í huga:
(>, hvegledur íelandx þjóö
upplýsingin syðra.
Þeirhafa smíðað þessi Ijóð,
þú mátt syngja Viðra.
(Þessa vísu hef ég áður birt, en tík séra
Jónshét Viðra),
Jón Jónsson (hann gaf ekki upp
heimilisfang) sendi þessa vísu:
Framsókn ganíla stóð i slað,
stórum mun það fróa' 'henni.
Skyldi hún hjara, afþví að
ekki taki ’ að lóga ’ ’henni.
„Anonymus” sendir mér þessa vísu,
sem hann segist hafa ort timbraður, en
að gefnu tilefni:
Þögull hugsa ’ég um það einn,
sem aðrir kunna' að hjala,
en þegar kastar steini Steinn,
steinar fara 'að tala.
„Anonymus” segist líka hafa ort
þessa vísu aö gefnu tilefni fyrir all
mörgum árum:
Fyrir hennar þol ogþrótt
þeim varð bættur skaðinn.
Hún átti ’ að verða amma' í nótt,
er svo mamma ’ í staðinn.
Helgi vinur minn Hóseasson, tré-
smiður, hefur nýlega gefið út fjölrit-
aðar frægustu rímur, sem ortar hafa
verið á 20. öld og af einhverjum fræg-
asta Islendingi, sem nú er uppi. Sjálfur
er Helgi ábyrgðarmaður. Helgi sendi
mér þessa frægu rímu, en ég vil hvorki
birta heiti rímunnar né höfundar. Því
get ég hér aöeins birt tvær fyrstu man-
söngsvísurnar, því að hin þriðja ljóstr-
aði strax upp leyndarmálinu. En þess-
ar vísurerusvona:
Út skal hrinda úr óðar vör
yggjar lind að blanda.
Sælir vindar flýti för
fram til yndisstranda.
Burt af stað úr brælu’og reyk
ber oss hraðan gola.
Látum vaða ægis-eyk
eins og graðan fola.
Það er nú reyndar freistandi að birta
þá þriöju, ég get ekki stillt mig um
þaö:
Þegar hallar bylgjan blá
beinhákarls í tröðum, —
megi allir minnast á
mann frá Hallgilsstöðum.
En þeir, sem áhuga hafa á að fá
rímurnar allar, verða að snúa sér til
Helga.
Þar sem enn hafa engir botnar borizt
viö síðustu fyrripörtum, tel ég ekki
þurfa að koma með neina nýja að
sinni. f’að er mér mikill léttir.
En „Helgarvísum” verður að ljúka
með einni snyrtilegri að vanda. Les-
endur mættu gjarnan senda mér
einhverjar snjallar vísur af því tæinu.
En við skulum ljúka þættinum með
þessari:
Ég finn ei ylinn frá henni,
flest mér hylur drósin.
Er nú biluð á henni
undirspiladósin ?
Eg veit ekki höfund þessarar vísu, en
ég held, aö hún hafi verið ort einhvern
timann fyrir 1950.
SKÚLIBEN.
Helgarvísur