Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1982, Síða 14

14
DV. LAUGARDAGUR 23. OKTOBER1982.
Bókmenntir
Bókmenntir
Bókmenntir
Bókmenntir
Bókmenntir
Vhmmutt féihnorður &
Oddeyri og nið Hring-
brtmtma í Reyhýavíh
Viö höldum áfram aö kynna nýjar bækur. Fyrst
er farið í Laufás viö Eyjafjörö og rætt viö sr. Bolla
Gústavsson. Hann sendir nú frá sér skáldsöguna
„Vorganga í vindhræringi”. Sögusviðið er Oddeyri,
þar sem sr. Bolli er uppalinn í þann mund sem
margir smábændur voru að flytjast á mölina og
reyna aö festa þar rætur. Ennfremur segir sr. Bolli
margt af fyrirrennara sínum á 19. öld, sr. Birni í
Laufási Halldórssyni. Ljóö hans koma út á næsta ári
hjá Almenna bókafélaginu og hefur sr. Bolli búiö
þau til prentunar.
Jónas Guömundsson stýrimaöur skrifaöi fyrir
tuttugu árum litla bók um Guömund Halldór,
sjómann í „Verkó” viö Hringbraut, Reykjavík. Guð-
mundur lést fyrr á þessu ári eftir að hafa stundaö sjó
í 65 ár. Bókin um hann er uppseld fyrir löngu. Jónas,
sem sjálfur er alinn upp í „Verkó”, hefur nú um-
skrifað og aukiö bókina. Hann fékk góöa hjálp frá
syni söguhetjunnar, sem kunnur er undir nafninu
Guðmundur jaki. -ihh.
„Þetta er skáldsaga mundi ég
telja, á mörkum ljóös og sögu, þann-
ig aö hún er ekki meö hefðbundnu
formi,” sagöi sr. Bolli Gústavsson,
þegar ég heimsótti hann í Laufás á
dögunum og Sþuröi um bók hans sem
kemur út hjá Almenna bókafélaginu
á næstu dögum.
Sr. Bolli bauö til stofu og viö rædd-
um nánar um bókina sem er sú
þriöja sem hann sendir frá sér. Þær
fyrri voru Fjögur skáld í för meö
presti og Ymsar veröa ævimar. Nýja
bókin heitir Vorganga í vindhræringi
og undirtitill er. .. á mótum ljóös og
sögu. Þetta ritverk sr. Bolla fékk 2.
verölaun í samkeppni Almenna
bókaf élagsins, sem efnt var til vegna
25 ára afmælis félagsins. Einar Már
Guðmundsson fékk 1. verölaun fyrir
skáldsögu sina Riddarar hringstig-
ans og Isak Haröarson fékk auka-
verðlaun fyrir ljóöabók sína Þriggja
oröa nafn.
Oddeyri
við Eyjafjörð
Ég spuröi sr. Bolla fyrst um sögu-
sviö skáldsögunnar?
„Sögusviöiö er Oddeyri viö Eyja-
f jörö, þar sem ég er fæddur og uppal-
inn,” sagöi sr. Bolli og leit kíminn til
min. Oddeyri er hluti Akureyrar en
áður fyrr skiptist bærinn í tvo hluta,
Akureyri og Oddeyri, en talsvert
óbyggt svæöi var þeirra á milli. Tals-
veröur rígur var milli bæjarhlut-
anna, t.d. var fyrsti bamaskóli á
Akureyri byggöur miöja vegu milli
bæjarhlutanna til að halda friðinn.
En ég spuröi sr. Bolla nánar um Odd-
eyrina á hans sokkabandsárum.
„Oddeyrin haföi sinn sérstaka
svip,” svaraöi Bolli og hann hefur
orðið áfram. „Þá var mikið af sveita-
mönnum á Oddeyri sem höföu flutt á
mölina. Margir þeirra ráku smábú í
hjáverkum. Þess vegna leyndist víöa
f járhúskofi eöa f jós að húsabaki.
Þaö sem vakir fyrir mér er aö gera
grein fyrir fólki á krossgötum; fólki
sem er aö festa rætur í kaupstaö í
upphafi nýrrar aldar sem hófst í lok
seinni heimsstyrjaldar og viö lifum
enn.”
— Ertu aö segja þínar bemsku-
minningar?
„Nei, ekki beint, þetta er skáld-
verk,” segir Bolli. „Þó eru mínar
bemskuslóöir sögusviöið og sagt er
frá því mannlífi sem ég ólst upp við
og á minningar um, án þess aö ég sé
aörekjamínasögu.
Þá nota ég nöfn, jafnvel persónur
sem voru til. Eg lýsi þeim eins og ég
sé þær nú úr fjarska. En flestir at-
buröir em hreinn tilbúningur. Þetta
er þátíö sem ég hef látiö gerjast í
huga mér, eins og margir hafa gert
— og gera meira af en þeir vilja vera
láta.”
Sr. Bolli skrifar bókina „á mótum
ljóös og sögu”, eins og segir í undir-
titli bókarinnar. Hann segir söguna
ýmist í ljóöi eða í hefðbundnum
sagnastíl. Ég spurði hann nánar um
þetta atriði.
„Já, þessi bók færir mig nær ljóö-
inu,” sagöi sr. Bolli. ,JÉg hef ekki
Sr. Bolli Gústavsson iglugga baðstofunnar igamla bænum i Laufási.
„Sögusviðiö
er Oddegri99
— litið inn í Laufási hjá sr. Bolla Gústavssyni
sent frá mér mikið af ljóöum en ég
hef alla tíð veriö ljóðelskur og ég veit
aö ljóðagerð gerir strangar kröfur til
höfundarins. Hvort sem þaö hefur
tekist eöa ekki þá er ætlun mín meö
þessu formi aö sameina ljóöið og
prósann.
Ég er meö annað verk í smíöum
þar sem ég held áfram meö sarna
stíl. Eg ætla að gefa mér góöan tíma
viö þá sögu, sem er hreinn skáld-
skapur, og enn fjær raunveruleikan-
um en sú saga sem nú er að koma
út.”
Sr. Björn
í Laufási
Nú gengum viö sr. Bolli úr stofu
hans í prestssetrinu út í gamla bæinn
í Laufási sem var mikil bygging á
sínum tíma. Bænum er vel við haldið
og er hann í umsjá Þjóðminjasafns.
Þar hafa búiö miklir andans menn en
þekktastur þeirra er sr. Björn Hall-
dórsson. Sonur hans var sr. Þórhall-
ur fyrrum biskup. Hann byggöi sér
hús í Reykjavík, sem hann nefndi
Laufás, og síöar var gata sú sem hús-
ið stendur viö nefnd Laufásvegur. Á
leiðinni út í gamla bæinn ræddi sr.
Bolliumsr. Bjöm.
„Eg er búinn aö vera 16 ár hér í
Laufási og staðurinn hefur haft djúp-
stæö áhrif á mig, sérstaklega þó sr.
Björn Halldórsson sem var mikið
skáld og listamaöur, og sat staðinn
lengi og vel. Án þess að ég sé að
halda því fram aö ég sé dulrænn þá
hefur þessi listamaöur, þessi per-
sóna, Björn Halldórsson, haft mikil
áhrif á mig. Eg finn sterkt til hans
hér sem hefur oröiö til þess aö ég hef
lagt áherslu á ritstörf og skáldskap.
Sr. Björn var mjög fjölhæft skáld
en ljóö hans hafa aldrei verið gefin
út. Mér finnst ég eiga sr. Birni skuld
aö gjalda. Þess vegna hef ég unnið aö
því aö ljóö hans komi út og nú hefur
Almenna bókafélagiö ákveöið að þaö
geristánæsta ári.
Fjölhæft skáld
Sr. Björn er fyrst og fremst þekkt-
ur fyrir afburöa sálma í sálmabók-
inni en hann var ekki síður liötækur á
öörum sviðum skáldskaparins. Þeg-
ar ég fór að safna ljóöum hans
kenndi þar ýmissa grasa. Þar er aö
finna bráösnjöll skopkvæöi og bein-
skeyttar ádeilur en því miöur liggur
lítiö eftir hann af þýöingum, en á því
sviöi var hann einnig vel liötækur.
Fyrir stuttu átti ég því láni aö
fagna að hitta Tómas Guömundsson
skáld. Viö vöröum okkar stuttu sam-
verustund til aö ræöa um skáldið
Björn Halldórsson. Þaö kom fram
hjá Tómasi, aö hann telur Bjöm meö
merkustu skáldum 19. aldar, ekki
síst f yrir sín pólitísku 1 jóö. ”
Nú vorum viö sr. Bolli komnir inn í
bæjargöngin. Birtu var tekiö að
bregða, þannig aö ég sá ekki handa
minna skil í göngunum sem virtust
óendanlega löng. Jókst skilningur
minn á hrollvekjandi draugasögum
til muna en í þeim sögum eru bæjar-
göng bústaöa forfeðra okkar ósjald-
an sögusviðiö. En þar sem ég var í
för meö presti þá taldi ég mig hólp-
inn.
„Gættu þín hér því gólfið er svolítiö
óslétt,” sagði sr. BolU og gaf mér
greinargóða leiöariýsingu sem aö
lokum skilaði okkur inn í bjart eld-
hús. Þaöan fórum viö upp á svefn-
loftið og þaðan inn í hjónahúsiö og
loks inn á „kontór” sr. Björns. Þaö
fer ekki á milU mála aö þetta Utla
herbergi er sr. BoUa þaö kærasta í
gamla bænum. Þarna vann sr. Bjöm
aö sínum andans verkum. Þama
skrifaöi hann m.a. öll sendibréfin til
vinar síns, Páls Olafssonar. í einu
þeirra kemur fram vísan land-
fleyga:
Mér er um og ó um L jót,
ég ætla’ann bæöi dreng og þrjót;
þaö er í honum gull og grjót,
hann getur unniö tjón og bót.
Þessi vísa hefur löngum veriö eign-
uð Páli Olafssyni en sr. BoUi leiðir tU
þess rök í bók sinni, Ýmsar veröa
ævimar, aö vísan sé eftir sr. Bjöm.
Vísan kemur fram í bréfi sr. Björns
tilPáls.
Sr. Bjöm HaUdórsson í Laufási sat
viö skriftir á „kontór” sínum síðla á
jólaföstunni 1882 þegar hann varö
bráökvaddur, aöeins 59 ára aö aldri.
Þá orti sr. Matthías:
„Til kirkjunnar heyröi ég
klukknahljóm,
sem kveddu þær mannval best,
einn landsins snilling og
listablóm
og lj óssins og andans prest;
og hryggðarskarann ég horföi á,
er harmandi sneri gröfinni frá,
þá heyröi ég héraðsbrest.”
Ekki snúið
til baka
Þaö væri hægt aö skrifa langt mál
um sr. Björn í Laufási en hér verður
staðar numið. Viö sr. BolU yfirgáfum
„kontór” hans en þaðan er hægt aö
komast út án þess aö þurfa til baka
um göngin. Þegar ég kvaddi sr. BoUa
á hlaðinu í Laufási spuröi ég hann
hvort hann væri hættur aö teikna?
„Nei, ég er ekki hættur að teikna
en ég Ut þaö ekki eins alvarlegum
augum. Ritstörfin og skáldverkiö
sækja á mig. Þaö verður ekki snúiö
tU baka, hverjar svo sem viðtökum-
ar verða. Ég hef aUtaf haft gaman af
aö „studera” fólk, og geri þaö enn.
Nú hef ég hins vegar meira gaman af
aö lýsa því sem ég sé meö orðum,
sem ég geröi meö blýanti áöur,”
sagöi sr. BolU Gústavsson um leiö og
viökvöddumst.
-GS/Akureyri.