Dagblaðið Vísir - DV - 26.08.1983, Síða 10

10
Útlönd
Útlönd
DV. FÖSTUDAGUR 26. ÁGUST1983.
Utlönd
Utlönd
Filippseyjar:
Benigno Aquino
— myrtur st jórnarandstæðingur
Benigno Aquino, leiötogi stjórnar-
andstööunnar á Filippseyjum, sem
myrtur var á sunnudag þegar hann
sneri heim úr útlegö, var harðasti
gagnrýnandi Marcosar forseta
Filippseyja þrátt fyrir fangelsun og
líflátshótanir. Hann barðist staöfast-
lega fyrir endurreisn lýðræðis og
brotthvarfi frá herlögunum sem sett
voru 1972 og hann var almennt álit-
inn vera sá maöur sem helst gæti
komið í staö Marcosar.
Þegar Aquino lýsti því yfir aö
hann ætlaði að snúa aftur heim,
neitaði ríkisstjórnin á Filippseyjum
aö gefa út fyrir hann vegabréf og
honum var tilkynnt að lif hans kynni
að vera í hættu ef hann sneri aftur.
Aquino sagði þessar viðvaranir
fáránlegar og sagðist ætla að snúa
heim og stjóma herferð ofbeldis-
lausra mótmæla gegn stjórn
Marcosar.
Á löngum ferli sínum í stjórnmál-
um varð Aquino yngsti borgarstjóri,
fylkisstjóri og öldungadeildarþing-
maður í sögu Filippseyja. Hann
fæddist 1932 og gerðist ungur blaöa-
maður. Hann varö frægur sem
stríösfréttaritari 17 ára gamall þeg-
ar hann skrifaöi stríösfréttir frá
Kóreu í dagblaðið Manila Times.
Hann var einnig fyrsti fréttaritarinn
til þess að ná viðtali við leiðtoga
hinnar kommúnísku skæruliöa-
hreyfingar á Filippseyjum á þeim
tíma.
Hann sneri sér síöan aö stjórn-
málum og varö fyrst borgarstjóri og
síðan fylkisstjóri í Tarlac, heimahér-
aöi sínu sem er á norðurhluta Luzon-
eyjar sem er stærsta eyja Filipps-
eyjaklasans. Hann varð snemma
aöalritari Frjálslynda flokksins og
einn flokksbræðra hans þar var
Marcos sem síðar gekk í Þjóðernis-
sinnaflokkinn. Fyrst varð vart á-
greinings milli þeirra tveggja á fyrsta
kjörtímabili Marcosar i forseta-
embætti á miöjum sjötta áratugnum.
Og þegar Aquino var kjörinn til
öldungadeildar þingsins var hann
nokkrum dögum of ungur, en aldurs-
lágmark er 35 ár. Stjórn Marcosar
reyndi þá án árangurs að fá dóm-
stóla til þess að dæma sætið af
Aquino.
Aquino var talinn líklegasti fram-
bjóðandi frjálslyndra til forseta-
embættisins en setning herlaga 1972
gerði þær vonir að engu en hann var
þá handtekinn og kærður fyrir morö,
undirróðursstarfsemi og ólöglega
skotvopnaeign. Hann var í fangelsi í
meir en sjö ár en neitaði allan þann
tíma að ganga að samkomulagi við
Marcos sem heföi getað leitt til þess
að hann yröi leystur úr haldi. Árið
1977 komst herdómstóll aö þeirri
niöurstööu að hann væri sekur af
þeim glæpum sem hann var ákærður
fyrir. Marcos skipaði þá dómstóln-
um að endurskoða máliö.
I maí 1980 var hann „timabundiö”
leystur úr haldi svo að hann mætti
leita sér lækninga viö hjarta-
sjúkdómi í Bandaríkjunum. Þar bjó
hann síöan í rúmlega tvö ár, en
blaðaviðtöl við hann og yfirlýsingar
um ástand mála á Filippseyjum
kostuðu stjómvöld þar mikil vand-
ræði. Fyrr í þessum mánuöi til-
kynnti hann síðan aö hann hygðist
snúa heim og reyna að fá Marcos til
þess að endurreisa að minnsta kosti
hluta þeirra lýöræðislegu stofnana
sem til voru á Filippseyjum fyrir
setningu herlaganna. I viðtali við
bandarísk blöö sagöi Aquino: „Einu
morðingjamir sem ég óttast era af-
tökusveitir Marcosar. Ég sný heim-
leiöis vitandi það að ég gæti lent
frammi fyrir aftökusveit.”
Argentína:
ISABELLA
SNÝR AFTUR
— og veldur mörgum f lokksbræðrum sínum áhyggjum
Isabella Peron varð siðar forseti Argentínu við dauða manns síns og átti
í sinni valdatíð við mikla erfiðleika að striða, efnahagslega sem
pólitíska. Hór ávarpar hún hóp perónista.
Búist er við að María Estela
Martinez de Peron, fyrrum forseti
Argentínu, snúi aftur heim úr útlegð
einhvem tímann á næstu tveim vik-
um og taki við leiðtogastöðu stærsta
stjórnmálaflokks landsins, Perón-
istaflokksins. Þó margir áhrifamenn
innan flokksins gagnrýni frammi-
stöðu hennar í forsetaembætti frá
1974 til 1976 þyrði enginn þeirra að
ganga fram fyrir skjöldu og draga í
efa rétt hennar til þess að leiða flokk-
inn sem stofnaður var af eiginmanni
hennar, Juan heitnum Peron.
Enn hefur ekki verið opinberlega
staðfest aö hún muni snúa heim úr
útlegð sinni á Spáni en talsmenn
perónista telja víst að hún muni snúa
heim og veröa viðstödd flokksþingiö
sem fram á að fara í Buenos Aires
dagana 3.-4. september. Á
flokksþinginu skal kjósa forseta-
frambjóðanda perónista fyrir
kosningamar 30. október en þá mun
lýðræði veröa endurreist í Argentínu
eftir tæplega átta ára herforingja-
stjórn. Og í kosningunum munu per-
ónistar sem hafa 3,2 milljónir félaga
innan sinna vébanda takast á við
Róttæka flokkinn undir stjóm Raul
Alfonsin um völdin í hinni nýju borg-
aralegu stjórn.
Isabella, eins og hún er kölluö, er
ekki talin munu reyna að hljóta út-
nefningu flokksins til forsetafram-
boðs en talið er að enginn frambjóð-
endanna geti gert sér vonir um að
hreppa hnossið án stuðnings hennar.
Flestir búast við aö hin 53 ára gamla
ekkja muni aðeins verða leiðtogi
flokksins að nafninu til en muni láta
aðra flokksleiðtoga um að móta
stefnu flokksins. Þá er ekki búist við
aö hún geri langan stans í
Argentínu, heldur muni hún snúa
aftur til Spánar skömmu fyrir
kosningar.
En allt eru þetta vangaveltur, því
að staðreyndin er að enginn veit
hverjar fyrirætlanir Isabellu Peron
eru. Enginn veit hvenær hún kemur
til Argentínu og enginn veit hvaða
pólitíska afstööu hún mun taka þegar
þangað er komið. Forsetinn fyrrver-
andi hefur ekki haft afskipti af
stjómmálum frá því henni var velt
úr sessi í byltingu herforingjanna
1976. Hún sat í stofufangelsi í fimm
ár en var látin laus og hefur lifað
einangruðu lífi í útlegð á Spáni síðan.
Hún hefur ekkert látiö frá sér fara
um argentínsk stjórnmál og hleypir
blaðamönnum ekki nærri sér. Þar til
fyrr á þessu ári héldu margir
Argentínumenn að hún hefði dregið
sig í hlé frá stjómmálum.
Isabella Peron varð ekki forseti
fyrir pólitískan metnað sinn, heldur
vegna þess að hún var eiginkona
Juan Peron. Juan Peron kynntist
dansmeynni sem síðar varð kona
hans í Panama skömmu eftir að hon-
um var velt úr stóli 1955. Sex árum
síðar giftust þau. Þegar síðan Peron
sneri heim úr útlegð 1973 og var
kjörinn forseti var það kona hans
sem hann valdi sem varaforseta-
frambjóðanda. Þetta gerði hann til
þess að valda ekki erfiöleikum innan
flokks síns en innan hans ríkti mikil
ágreiningur. Þá var fyrir þessu gott
fordæmi, þar sem önnur eiginkona
hans, Evita, hafði einnig verið vara-
forseti og verið gífurlega vinsæl
meðal almennings í Argentínu þar til
hún dó úr krabbameini 1952.
Isabella var ólík Evitu að því
leyti að hún hafði sig lítið í frammi
meðan eiginmaður hennar var á lífi.
En þegar hann lést 1974 varð hún að
taka við völdunum. A valdatíma sín-
um reiddi hún sig mjög á hægri-
sinnaða ráðgjafa og stjómartíð
hennar einkenndist af sívaxandi of-
beldisverkum vinstrisinnaðra
skæmliðahópa og síversnandi efna-
hagsörðugleikum. Þarkomaðlokum
að hershöfðingjarnir tóku völdin
1976.
Margir Argentínumenn mega ekki
til þess hugsa aö Isabella hljóti að
nýju þau persónulegu völd sem hún
naut áður. Almennt er talið að hún sé
mjög undir áhrifum hóps hægri-
sinnaðra vina sinna í Madrid. Þekkt-
astur þeirra er Milo Vogetich sem er
helsti lífvöröur Isabellu. Hann
baröist með Ustachi-skæruliðum í
Júgóslavíu í seinni heims-.
styrjöldinni, en sú hreyfing varð
hvað frægust fyrir samstarf við
nasista. Vogetich hefur verið
milligöngumaður milli Isabellu og
hóps perónista í Argentínu. Meðal
þeirra er Lorenzo Miguel, leiðtogi
hins valdamikla stéttarfélags málm-
smiða.
En einnig er að finna h'tinn hóp
perónista sem heimta aö Isabella
taki full völd innan perónistahreyf-
ingarinnar. Leiðtogi þessa hóps er
Juan Labake, fyrrum þingmaður.
En talsmenn flestra annarra hópa
innan flokks perónista viðurkenna aö
vísu rétt Isabellu til leiötogastöðunn-
ar en vilja ekki að henni verði afhent
nein raunvemleg völd. Kosningar
innan flokksins fyrr í þessunrx mán-
uöi staöfestu sterka stöðu
hefðbundinna leiðtoga flokksins, sér-
lega verkalýðsleiðtoga og yfirmanna
einstakra flokksdeilda, en mið-
stýring í flokki perónista er lítil. En
þessi flókna valddreifing, ásamt
óvissu um hvað gerast kann eftir að
Isabella snýr aftur, hefur valdið því
aö þeir sem hafa boðið sig fram til
þess að hljóta tilnefningu flokksins
til forsetaframboðs vita htiö um það
hvemigþeirstanda.
Helstu frambjóðendurnir eru Italo
Luder, fyrrum forseti öldungadeild-
ar argentínska þingsins, og Antonio
Cafiero, fyrrum efnahagsmála-
ráðherra. Þeir hafa báðir sagt að,
þeir muni draga framboð sitt til
baka hljóti það ekki stuðning
Isabellu.
Eitt vafaatriði gæti skyggt á
endurkomu Isabellu til Argentínu.
Þegar hún var fangi herforingjanna
var hún kærð og dæmd fyrir að hafa
dregið sér almannafé. I dómnum
segir að hún megi ekki gegna
pólitísku embætti framar í
Argentínu. Perónistar heimta að
þessu banni verði aflétt á þeirri for-
sendu aö dómurinn hafi veriö
póhtískur en ekki lagalegur. Svo
virðist sem ríkisstjómin sé klofin í
afstöðu sinni til þessa máls. Þannig
sagði Carlos Cerda aðstoöarinnan-
ríkisráöherra aö bannið næði ekki til
embætta innan stjómmálaflokka,
heldur aðeins opinberra embætta.
En dómsmálaráðherrann, Jaime
Lucas Lennon, hefur hins vegar sagt
að bannið gildi einnig hvað varði
embætti innan stjómmálaf lokka.