Dagblaðið Vísir - DV - 23.06.1984, Qupperneq 8

8
DV. LAUGARDAGUR 23. JUNI1984.
Frjálst, óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjórí: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
'Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
;27022.
:Afgreiðsla,áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverðá mánuði 275 kr. Verð í lausasölu 25 kr.
Helgarblað28kr.
Bandalag umboöslausra
Utan Vestur-Evrópu og Norður-Ameríku er sjaldgæft,
að ríkjum ráði menn, sem hafa til þess umboð. Sumir
fengu á sínum tíma umboð þjóða sinna, en hafa síðan
framlengt umboðið sjálfir í skjóli fenginna valda. Aðrir
hafa hrifsað til sín völdin í hallarbyltingum og öðrum
byltingum.
Sameiginlegt áhugamál allra þessara umboðslausu
ráðamanna er að halda völdum. Þjóðum sínum halda
þeir niðri með lögreglu og her. I stað lýðræðis ríkir kval-
ræði og morðæði. 1 flestum tilvikum ríkir einnig þjófræði,
því að hinir umboðslausu ræna þjóðir sínar og rupla.
Á alþjóðavettvangi ríkir laustengt bandalag ýmissa
tegunda umboðslausra ráðamanna. I einum hópi banda-
lagsins eru Sovétríkin og fylgiríki þeirra, í öðrum Araba-
ríkin og hinum þriðja hin svonefndu hlutlausu ríki þriðja
heimsins. Þessir hópar og aðrir blandast á ýmsa vegu.
Vesturlönd eiga lítinn þátt í þessu ástandi, en eru samt
ekki saklaus með öllu. Bandaríkjastjórnir hafa til dæmis
oft stutt glæpamenn í Suður- og Mið-Ameríku gegn
lýðræðisöflum álfunnar. Þær studdu til dæmis Batista á
Kúbu, Duvalier á Haiti og Somoza í Nicaragua.
Bandarískir bankar jusu fé í umboðslausa herforingja
Argentínu, sem sóuðu peningunum í arðlausa fjárfest-
ingu eða stálu þeim hreinlega. Þegar lýðræðislega kjörin
stjórn kemst svo til valda í Argentínu, kippa þessir
bankar að sér hendinni, heimta endurgreiðslur og hafa
uppi hótanir.
Vesturlönd hafa þó einkum reynt að leggja lóð sitt
á hina vogarskálina. Hæst ber þar vestræna upplýsinga-
miðlun. Fréttamenn frá fjöhniðlum Vesturlanda leggja
sig í mikla hættu við að komast að hinu raunverulega
ástandi í ríkjum hinna umboðslausu ráðamanna og að
skýra frá því.
Hin vestræna fjölmiðlun er að vísu ekkert haldreipi, en
þó tvinnaþráður milli kúgaðs almennings í þriðja
heiminum og þess hluta heimsins, þar sem mannréttinda-
skrá Sameinuðu þjóðanna er í heiðri höfð. Þessi tvinna-
þráður fer ákaflega mikið í taugar umboðslausra ráða-
manna. , ,,
Þeir hafa búið sér til kennmgu um, að lyðræði a vest-
ræna vísu henti ekki í sínum heimshlutum, þar á meðal
henti ekki upplýsingafrelsi. Þeir segja, að fjölmiðlar eigi
ekki að segja vondar fréttir, heldur stuðla að þjóðarein-
ingu, uppbyggingu, friði og vináttu.
Sérstaklega er þeim illa við vondar fréttir á borð við
þær, að eymd íbúanna hafi aukizt á valdatíma hinna um-
boðslausu ráðamanna, að fjölgað hafi pyndingum og
morðum af hálfu þeirra og að fjársöfnun þeirra á banka-
reikninga í Sviss sé meiri en nokkru sinni fyrr.
Þeir segja, að þessar upplýsingar feli í sér nýlendu-
stefnu af hálfu vestrænna þjóða. 1 krafti auðs síns troöi
þær sinni fjölmiðlun upp á þjóðir, sem fátæktar sinnar
vegna eigi menningarlega í vök að verjast. Þannig snúa
hinir umboðslausu sannleikanum upp í þverstæðu sína.
Höfuðstöðvar bandalags hinna umboðslausu eru í
Menntastofnun Sameinuðu þjóðanna, Unesco. Þar hafa
þeir komið upp forstjóra og embættismannaliði, sem
vinnur að því að hafa hemil á flæði upplýsinga um hið
hörmulega ástand í kvalræðis-, morðræðis- og þjóf-
ræðisríkjunum.
Vesturlandabúar þurfa að gera skarpan greinarmun á
hinum umboðslausu ráðamönnum og fulltrúum þeirra á
alþjóðavettvangi annars vegar og hins vegar hinum sárt
leiknu þjóðum, sem bera þennan lýð. Hagsmunir þriðja
iyimsins eru allt aðrir en hagsmunir hinna umboðslausu
raftamánna hans. J ónasl^risi; jánsson.
ÞJÓÐHÁTÍÐIN í JÓMSVÍK
NOKKUR ÖLVUN,
EN STAÐBUNDIN
Frá Artaxerxes Pálssyni, fréttarit-
ara DV á Jómsvík:
Sautjánda júní hátíðarhöldin fóru
vel fram hér á Jómsvík og fjöl-
menntu bæjarbúar á göngugötunni í
Skor í blíðskaparveöri til aö heyra
lúðrablástur, söng og ljóðalestur,
ásamt ávörpum fyrirmanna í pláss-
inu. Er það mál elstu manna í Jóms-
vík að ekki hafi sést þar svo mikill
mannfjöldi samankominn frá því
sólskinsdaginn, sumarið 1948, en þá
var Skorin ekki enn orðin að göngu-
götu, og auk þess fjöldi erlendra
ferðamanna hér af skemmtiferða-
skipi, sem hafði lent í hafvillum.
Eins og áður sagði var hér í Jóms-
vík blíðskaparveöur á þjóðhátiðar-
daginn, að vísu ekki mikið sólskin
(það var reyndar alskýjað) en ágæt-
asta veður að öðru leyti, sérstaklega
eftir að stytti upp. Voriö hefur
reyndar verið með eindæmum gott
hér á Jómsvík og man ég ekki eftir
svo litlum snjó í Nábjörgum, hér
ofan við byggðarlagið, fyrr, enda
varla hægt að stunda skíði þar lengur
að gagni. Og vegurinn úr byggðinni,
sem liggur um Heljarbrekkur, og við
köllum stundum Heljarslóð, þegar sá
gállinn er á okkur, hefur verið fær
síðan í síöustu viku. Og ég má til að
nota tækifærið hér og þakka þing-
manninum okkar fyrir fjárveiting-
una sem fékkst til þess að breikka
veginn í sumar. Það var ósköp þreyt-
andi stundum, þegar maður var
kominn tæplega hálfa leið til
Knarrarvíkur, aö þurfa að bakka
allaleiðtilbaka.
Hátíðarhöldin hófust á því að
lúörasveitin gekk í takt eftir Skorinni
um stund, en settist svo niður og lék
öxar við ána. Þeir reyndu svo að
ganga i takt og spila þennan ágæta
.................................
Úr ritvélinni
Ólafur B. Guðnason
mars samtímis, en þaö tókst miður,
enda höföu þeir haft htinn tíma til
æfinga. Bæjarbúar kunnu vel aö
meta framlag lúðrasveitarmanna og
gáfu þeim gott klapp, sérstaklega
fyrirspilið.
Þá kom að því að karlakór Jóms-
víkur söng ættjarðarlög, en sá hluti
dagskrárinnar fór því miður að
nokkru leyti úr skoröum. Tenórinn i
kómum frelsaðist fyrir skömmu og
neitar hann nú að syngja nema með
kirkjukórnum, og án tenórs er erfitt
að syngja þjóðsönginn. En karlakór-
inn hefur hefðbundinn rétt á að
syngja á útiskemmtuninni á
þjóðhátíöardaginn og var ákveðið að
falla ekki frá því, þrátt fyrir það aö
kórinn treysti sér ekki til þess að
syngjaþjóösönginn.
Kórmenn ætluðu að syngja þrjú
lög, sem stjórnandinn, Franticek
Kokabolowski, hafði transpónérað í
flýti (hafði ekki tíma nema til að
lækka þau um 3und) en í því sem
stjómandinn sló kórinn inn í Yfir
voru ættarlandi, fóru nokkrir strák-
ar að spila fótbolta undir söngpöllun-
um. Franticek sagði eitthvað við þá
á serbó-króatísku og einn þeirra
reiddist og sparkaöi í eina stoöina, á
leiðinni undan pöllunum, meö þeim
afleiöingum að pallamir hmndu.
Það þurfti að flytja alla þrjá
söngvarana í öðrumtenór til læknis í
Knarrarvík og eftir að hafa þurft að
bakka heim aö Jómsvík tvisvar
komust þeir alla leið óhindraðir í
þriðjutilraun.
Þetta setti óneitanlega dálitið
leiðinlegan svip á hátíðarhöldin í
fyrstu, og sérlega vom viðbrögð
félaga í kirkjukórnum óviðeigandi,
en Medúsa Þórðardóttir, oddviti
hreppsnefndar, tók formann kirkju-
kórsins afsíðis og mælti við hann
nokkur vel valin orð og sá til þess að
hann heföi hemil á söngvurum
sínum.
Þá var komið að ávarpi hrepp-
stjórans, Anaxímanders Ofeigssonar,
og að venju brást hann ekki því
trausti sem honum er ævinlega sýnt
á tyllidögum og hélt snilldargóða
ræðu. Hann minnti Jómsvíkurbúa á
það að ekkert annað en djörfung og
vinnusemi hefur haldið Jómsvík í
byggð í aldanna rás, því landkostir
væru rýrir og hafnaraðstaða engin
frá náttúrunnar hendi. „Það hlýtur
að vera okkur Jómsvíkingum á
tuttugustu öld hulin ráðgáta, hvað
það var sem fékk forfeður okkar til
þess að setjast hér að, þegar ekkert
stálþil var komið og skuldbreyt-
ingar óþekkt fyrirbæri,” sagði
Anaxímander og vék síðan að vanda-
málum útgeröarinnar. „Án útgerðar
væri Jómsvik ekki til,” sagði Anaxí-
mander, sem er helsti útgerðar-
maðurinn í plássinu og rekur togar-
ann sem liggur nú við bryggju. „Það
er því erfið ákvörðun að þurfa að
leggja togaranum, sem við bundum
svo miklar vonir við. En nú, þegar
rekstrargrundvellinum hefur verið
kippt undan útgerðinni, eins og
teppisbleðli, er hún óðfluga að
sökkva í skuldasúpunni sem fer
síhækkandi. Þess vegna er vert að
menn taki sér stuttan tíma nú, á
þessum hátíðisdegi, leggi gleðina til
hliðar stundarkorn og íhugi
framtíðarhorfumar; kæru sveitar-
félagar, er Jómsvík hugsanleg án
rekstrargrundvallar? Þeirri
spumingu skuluð þið reyna að s vara
áður en þið snúið ykkur að gleð-
skapnum!”
Þaö sló nokkuð á gleði manna í
Skorinni við þessa alvöruþrungnu
ræðu og sumir urðu hugsi á svip. En
þá gekk upp að ræöupúltinu Fjall-
konan sjálf, og aö þessu sinni var þaö
Xanthippa Heraklesdóttir í Gröf,
sem fór meö hlutverk fósturlands-
ímyndarinnar og las skörulega, en
nokkuö hratt, hið ástsæla ljóð Jónas-
ar, Island farsældar frón. Þeirsem
best fylgdust meö sögðu henni hafa
farist verkið vel úr munni, utan hvað
ljóðelskir menn könnuðust ekki við
línumar: „ástkæra ylhýra málið/
blánar af berjum hvert ár/ bömum
og hetjum að leik...” Enginn kærði
sig þó um að vera með smásmyglis-
legar aðfinnslur á þjóðhátíðardag-
inn, og víst er að Xanthippa tók sig
vel út í þjóðbúningnum, og ókunnug-
um kynni að þykja það undarlegt að
svo glæsileg kona er ógift, komin á
fertugsaldurinn.
Að kvöldi var svo slegið upp dans-
leik, í sundlauginni. Það hefur
dregist úr hömlu að byggja hér í
Jómsvík félagsheimiU, og þegar ljóst
var að hvergi væri pláss fyrir fjöl-
mennan dansleik brá sveitarstjóm-
in á það ráð að láta tæma sundlaug-
ina og reyndist sundlaugarbotninn
hið besta dansgólf. Það var hljóm-
sveitin Ælupest úr Reykjavík sem
lék fyrir dansi og lék hún tónUst við
allra hæfi. Talsvert var um ölvun á
dansleiknum, en lítið bar á því ann-
ars staðar í bænum, því hinir ölvuðu
áttu í miklum erfiðleikum með að
komast upp úr sundlauginni. Þá kom
í ljós daginn eftir að fljótlegt og
fyrirhafnarlítið var að hreinsa dans-
gólfið, þrátt fyrir talsverðan sóða-
skap dansleikjargesta.
Þaö má því segja að þrátt fyrir
ófyrirsjáanlega erfiöleika og á
margan hátt erfiöar aðstæöur, hafi
þjóöhátíðarhöldin á Jómsvík tekist
ákaflega vel og verið skipuleggjend-
um og byggðarlaginu tU sóma.