Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.1986, Síða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR14. JANÚAR1986.
13
Lánasjóðinn ber að verja
Oft hafa vinnubrögð róðherra. í
núverandi ríkisstjórn vakið furðu
og hneykslun, en segja má að með
framkomu Sverris Hermannssonar
menntamálaráðherra nú síðustu
dagana hafi keyrt um þverbak. A
það einkum við um skipan hans í
kennarastöðu í Háskólanum og
viðskipti hans við framkvæmda-
stjóra Lánasjóðs íslenskra náms-
manna.
Lítilsvirðing og þröngsýni
Með skipan.í stöðu lektors í ís- •
lenskum bókmenntum gekk
menntamáláráðherra grófléga
gegn vilja dómnefndar og yfirgnæf-
andi meirihluta • deildarfundar
heimspekideilar ög hafði að erigu
þótt bæði dómnefndin og deildar-
fundur mæltu eindregið með Helgu
Kress bókmenntafræðingi og dós-
ent í þessa stöðu.
Rökin, sem menntamálaróðherra
hefur fært fyrir ákvörðun sinni, eru
undarleg og lýsa næsta litlum
kunnugleika á tilhögun starfa
innan Háskólans. Helga Kress
hefur starfað við Háskólann í mörg
ár og sinnt rannsóknarskyldu há-
skólakennara af miklum dugnaði.
Framlag hennar til kvennarann-
sókna er veruleg hvatning til ann-
arra kvenna að láta til sín taka í
akademísku rannsóknarstarfi, og
hér gafst gullið tækifæri til að nýta
rannsóknir hennar í kennslu.
Með þessari stöðuveitingu lítils-
virðir ráðherra ekki aðeins starfs-
reynslu og þekkingu, heldur sýnir
hann ljóslega hug sinn til jafnrétt-
ismóla. Hér sannast það marg-
sagða, að konur þurfa að vinna
tvöfalt á við karlmenn til að sanna
hæfni sína - og dugir þó ekki alltaf
til. Hér sannast einnig, að jafn-
réttislög og yfirlýsingar um afnám
mismununar gagnvart konum eru
einskis virði, þegar valdsmenn
skortir víðsýni og vilja til að fara
eftir þeim.
Frekleg framkoma
Stöðuveitingar að geðþótta ráð-
herra eru þó ekkert einsdæmi, þótt
þeim hafi fækkað ó síðari árum og
nápast einsdæmi, að gengið sé svo
freklega gegn vilja ráðgefandi að-
ilja sem í þessu tilviki. Hins vegar
mun afar fátítt að menn séu sviptir
stöðu sinni nánast fyrirvaralaust,
svo sem raunin er nú orðin með
fyrrverandi framkvæmdastjóra
Lánasjóðs íslenskra námsmanna.
Óþarft er að rekja þá atburðarás,
svo rækileg hefur umfjöllun íjöl-
miðla verið. Hér skal aðeins lýst
vanþóknun Kvennalistans á ger-
ræðislegum vinnubrögðum ráð-
herra, sem lýsa fádæma skorti á
samstarfshæfileikum og vilja til að
leysa vandamál á farsælan hátt
með tilliti til allra aðilja og ekki
síst málefnisins sjálfs.
Með framkomu sinni hefur
menntamálaráðherra magnað
áhyggjur námsmanna, sem enn
mega þola óvissu í stað þess af-
komuöryggis, sem Lánasjóðnum er
ætlað að veita. Ætlun mennta-
málaráðherra sýnist vera að efla
óvild í garð sjóðsins með fjargviðri
út af innanhússvandamálum og
tæknilegum rekstrargöllum til þess
Kristín Halldórsdóttir
þingkona fyrir
Kvennalistann
að eiga hægara með að skera niður
lónin sjálf. Gegn þessu verður að
vinna.
Afleiðing láglaunastefnunnar
Lánasjóður íslenskra náms-
manna tekur vissulega til sín mikið
fé, er jafnvel farinn að nálgast
heilög vegamálin, og á langt í land
með að standa undir sér 90%, eins
og stefnt er að. Sjóðnum hefur
raunar verið gert æ erfiðara að ná
því marki, þar eð of lág bein fram-
lög á undanförnum árum hafa
neytt hann til mikillar lántöku,
sem hefur í för með sér óhóflegan
fjármagnskostnað. Á þessu ári
munu t.d. fara um 200 milljónir í
fjármagnskostnað, meðan inn-
heimtar afborganir eru áætlaðar
um 80 milljónir á órinu.
Ört vaxandi fjárþörf sjóðsins
hefði ekki átt að koma neinum á
óvart. Með síauknum menntun-
arkröfum og uppbyggingu fram-
haldsskóla um allt land hefur láns-
hæfum umsóknum að sjálfsögðu
fiölgað mikið. Það er gleðileg þró-
un, og við eigum að leggja metnað
okkar í að búa þannig að náms-
fólki, að allir fái notið menntunar
og þroskað hæfileika sína óháð
kynferði, búsetu eða efiiahag að-
Standenda.
Því er þó ekki að > leyna, að
páinsmenn njóta lítillar samúðar
"hjá allstórum hópi fólks, sem ber
saman námslán og almenna launa-
taxta og finnst óeðlilegt, að náms-
lánin tryggi betri kjör. Meinið er
þó ekki, að námslánin séu svo há,
heldur að launataxtarnir eru of
lágir. Hér er aðeins á ferðinni enn
ein afleiðingin af láglaunastefnu
ríkisstjórnarinnar, sem hefur
skekkt allar viðmiðanir.
Steinkast úr gierhúsi
Framlag ríkissjóðs til Lánasjóðs-
ins og lántökuheimild hans á þessu
ári nægja engan veginn til fiár-
mögnunar útlána samkvæmt gild-
andi lögum og reglum. Ef ráðstöf-
unarféð verður ekki aukið, þýðir
það einfaldlega 30% lækkun allra
námslána miðað við eðlilega aukn-
ingu lánshæfra umsókna.
Þetta var ljóst og viðurkennt af
fiármálaráðuneyti þegar í þing-
byrjun, en þrátt fyrir stöðuga eftir-
grennslan fengust aldrei upplýs-
ingar um, hvernig brugðist yrði við
þessum vanda, og allar tillögur um
aukið framlag voru felldar.
Öll meðferð ríkisstjórnarinnar á
málefnum Lánasjóðsins einkennist
af óskiljanlegu ábyrgðarleysi og
lítilsvirðingu. Sé tekin ákvörðun
um lækkun nómslána vegna erfið-
leika í ríkisfiórmálum, þarf að gera
það með góðum fyrirvara og hefja
um leið samráð við fulltrúa náms-
manna um breytta tilhögun. Að
láta hálfb árið líða án þess að gera
minnstu 'grein; fyrir tillögum um
þau efni naér vitanlega engri átt.
Um 2/3 námsióna er úthlutað ,á
fyrri helmirigi .ársins og því Ijóst,
að ráðstöfunarfé hans verður
uppurið á miðju ári, ef ekki verður
að gert.
Menntamálaráðherra hefur
brugðið fyrrverandi framkvæmda-
stjóra LÍN um vanrækslu í starfi,
m.a. vegna ónákvæmra áætlana
hans um fiárþörf. Ásakanir ráð-
herra eru steinkast úr glerhúsi.
Vandi Lánasjóðsins er kominn í
eindaga undir hans stjórn.
Kvennapólitískt mál
Aðbúnaður námsfólks er kvenna-
pólitískt mál, enda hefur Kvenna-
listinn frá upphafi látið málefni
Lónasjóðs íslenskra námsmanna til
sín taka og notað hvert tækifæri
til að minna á hlutverk hans og
nauðsyn þess að búa vel að honum.
Fjárfesting í menntun er forgangs-
verkefni að okkar mati.
Lánasjóðinn ber að verja gegn
árásum skammsýnna manna, sem
kunna illa að umgangast fólk.
Kristín Halldórsdóttir
Burt með bílafríðindin
Enn einu sinni hefur fram-
kvæmdavaldið komið í veg fyrir að
vilji Alþingis um að fella úr gildi
bifreiðafríðindi róðherra og emb-
ættismanna nái fram að ganga.
Fyrirmæli alþingis
Alloft hafa bifreiðafríðindi ráð-
herra og embættismanna verið til
umræðu á Alþingi á undanförnum
árum og frumvörp og þingsálykt-
anir fluttar til að fella úr gildi þessi
fríðindi.
Nefnamá:
1. 1978 flutti þáverandi ríkisstjóm
frumvarp um að fella úr gildi
heimild í tollskró um niðurfell-
ingu á aðflutningsgjöldum af
bifreiðum ráðherra. - 1 greinar-
gerð með þvi frumvarpi kom
eftirfarandi fram: „Ríkisstjórnin
telur óeðlilegt að ráðherrar fái
bifreiðar er verði einkaeign
þeirra með öðrum kjörum en
almennt gilda í landinu."
2. 1983 fluttu þingmenn Alþýðu-
flokksins þingsályktunartillögu
sem samþykkt var í maí 1984
þess efnis að felld verði úr gildi
bifreiðahlunnindi yfirmanna
ríkisstofnana, svo sem ríkis-
banka og Framkvæmdastofnun-
ar.
3. Á sl. Alþingi fluttu þingmenn
Alþýðuflokksins frumvarp um
að fella úr gildi ákvæði í tollskrá
um bifreiðafríðindi ráðherra.
Stjómarflokkamir lögðust gegn
samþykkt þessa frumvarps með
þeim rökum að reglugerð væri
í undirbúningi þar sem þegar
í stað yrði tekið fyrir veitingu
slíkrafriðinda.
Fyrirmæli Alþingis til fram-
kvæmdavaldsins eru því skýr í
þessu efni: Burt með bifreiðafríð-
indi róðherra og embættismanna.
Þingflokkar fordæma
bílafríðindin
Upplýsingar fyrri hluta sl. árs um
að bankaráð ríkisbankanna hefðu
samþykkt launaauka til handa
bankastjórum sem ígildi fyrri bíla-
fríðinda urðu tilefni til þess að allir
þingflokkar ályktuðu um málið og
lýstu vanþóknun á þessari ákvörð-
un bankaráðanna.
En furðulegar þversagnir áttu sér
greinilega stað í gjörðum róðherra
á þeim tíma. í sama mánuði og
þingflokkar Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks lýsa vanþóknun
sinni á launaauka bankastjóranna,
sem var ígildi fyrri bílafríðinda, þá
gefur fiármólaráðherra út reglu-
gerð, vafalaust með vitund og vilja
ríkisstjórnarinnar, sem fól í sér að
sentutala og valin er sem árleg
fyrning í nýrri reglu sem nú
gildir um bifreiðafríðindi ráð-
herra. Sjálfsagt eru þessi fríðindi
síðan undanþegin skatti.
Ekki er hægt að draga aðra
ólyktun af þessu en að ríkisstjórnin
gangi í berhögg við vilja Alþingis
í þessu efni, því með annarri aðferð
er nú fundin leið til þess að ráð-
herra geti haldið ígildi þeirra fríð-
inda sem ráðherrar áður fengu í
JÓHANNA
SIGURÐARDOTTIR
ÞINGMAÐUR FYRIR
ALÞÝÐUFLOKKINN
a Þorri allra lagafrumvarpa, sem sam-
^ þykkt eru, er saminn af embættis-
mönnum. Lögin byggjast síðan í æ ríkara
mæli á reglugerðum sem hinir sömu emb-
ættismenn semja.
ráðherrar, ef þeir svo kjósa, gætu
haldið nánast ígildi fyrri bifreiða-
fríðinda.
Valkostir ráðherra nú samkvæmt
nýrri reglugerð eru þessir:
1. Hver róðherra getur fengið til
umróða ríkisbifreið sem ríkis-
sjóður ber allan kostnað af.
2. Ráðherrar eiga þess kost að nýta
eigin bifreið til embættisstarfa
og ber þá ríkissjóður allan
kostnað af rekstri slíkrar bif-
reiðar. Auk þess greiðir ríkis-
sjóður ráðherra fyrningarfé
sem er ár hvert 20% af virði
bifreiðarinnar og skal fyrn-
ingarféð reiknað af endurnýj-
unarverði bifreiðar á hverj-
um tíma.
Önnur aðferð,
en sömufriðindi
Eftirgefm gjöld af bifreiðum ráð-
herra samkvæmt fyrri reglu sem
gilti voru áætluð um 60% af bíl-
verði. Þessa niðurfellingu af gjöld-
um gátu ráðherrar fengið á 3ja ára
fresti. Það svarar til 20% ó ári af
bílverðinu, sem er sama pró-
formi niðurfellingar á aðflutnings-
gjöldum.
Líka bankastjórarnir
Framkvæmdavaldið sá líka til
þess að bankastjórarnir gætu hald-
ið sínum fríðindum - þvert ó vilja
Alþingis.
Lítum nánar á það.
Á Alþingi 22. maí 1984 er sam-
þykkt samhljóða tillaga um að fela
ríkisstjórninni að fella úr gildi þær
reglur sem gilda gagnvart yfir-
mönnum ríkisstofnana, svo sem
ríkisbanka og Framkvæmdastofn-
unar um fríðindi hliðstæð þeim er
ráðherrar hafa notið varðandi bif-
reiðakaup.
Þrátt fyrir þessa samþykkt Al-
þingis beinir viðskiptaráðherra því
til bankaráðanna í ágúst sl. að
hliðsjón verði höfð af nýjum regl-
um um bílafríðindi ráðherra við
ákvörðun bankaráðanna á bílafríð-
indum bankastjóra, þ.e. að í stað
niðurfellingar á gjöldum, sem svar-
aði til 60% af bílverði, geti banka-
róðin nú ákveðið þeim 20% árlegt
fyrningarfé af virði bifreiðar.
Spyrja má: Var þetta gert með vit-
und og vilja þingflokka Framsókn-
arflokks og Sjálfstæðisflokks sem
nokkrum vikum áður höfðu lýst
vanþóknun sinni ó launaauka til
bankastjóra sem ígildi fyrri bíla-
fríðinda. Var ný reglugerð um bif-
reiðafríðindi ráðherra sett með
vitund og vilja þessara flokka.
Hafi svo verið er ekki mark takandi
á þessum flokkum í þessu efni og
siðgæðisvitund þeirra vægast sagt
á heldur lágu plani.
A.m.k. eitt bankaráða ríkis-
bankanna hefur þegar sett reglur
um greiðslur á fyrningarfé til
bankastjóranna en fulltrúi Al-
þýðuflokksins í bankaráðinu
greiddi atkvæði gegn þeirri á-
kvörðun.
Hvert stefnir?
Alþingi verður að svara þeirri
spurningu hvert stefnir þegar
framkvæmdavaldið með svo af-
dráttarlausum hætti hunsar vilja
Alþingis. - Fjölmörg mál mætti hér
nefna sem sýna ljóslega hvernig
framkvæmdavaldið hefur gegnum
árin haft vilja Alþingis að engu. -
Ætla alþingismenn - kjörnir full-
trúar fólksins í landinu - áfram að
lóta framkvæmdavaldið troða á sér
og láta það óáreitt að ákvörðunar-
valdið er smátt og smátt að færast
yfir til framkvæmdavaldsins og
embættismanna. Þorri allra laga-
frumvarpa, sem samþykkt eru, er
saminn af embættismönnum. Lögin
byggjast síðan í æ ríkara mæli á
reglugerðum sem hinir sömu emb-
ættismenn semja. Alþingier í reynd
í vaxandi mæli að verða nokkurs
konar afgreiðslu- og stimpilstofnun
fyrir embættismenn og fram-
kvæmdavaldið. Siðan er það undir
hælinn lagt hvort framkvæmda-
valdið hrindi í framkvæmd þingsá-
lyktunum um ákveðin verkefni sem
Álþingi felur ríkisstjórn að fram-
' kvæma.
Úti að aka
Enn á ný þarf nú að koma til
kasta Alþingis að fialla um bif-
reiðafríðindi bankastjóra og ráð-
herra. Skömmu fyrir þinghlé lagði
undirrituð fram fyrirspurn á Al-
þingi um bifreiðamál ráðherra og
í kjölfar þess þingsályktunartillögu
um að fella úr gildi ákvæðið í nýju
reglugerðinni um bifreiðamál ráð-
herra. Af svörum forsætisráðherra
við þessari fyrirspurn er ljóst að
ekki einasta er brýnt að fella úr
gildi nýjar reglur um bifreiðafríð-
indi ráðherra og bankastjóra, held-
ur og að kanna ítarlega allan
rekstrarkostnað vegna bifreiða
róðherra sem dæmi er um að getur
numið allt að 137 þúsund krónum
á mánuði.
Ríkisstjórnin getur ekki ætlast
til að launafólk taki orð um aðhald
og sparnað alvarlega eða að trú-
verðugt sé að ekki sé hægt að bæta
sultarkjör láglaunafólksins í
landinu á sama tima og ráðherrar
skammta sér óhófleg fríðindi og séu
svo mikið úti að aka að það kosti
ríkissjóð sjöföld mánaðarlaun
verkafólks á hverjum mánuði að
reka einn ráðherrabíl.
Jóhanna Sigurðardóttir.