Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.1986, Qupperneq 8

8
DV. LAUGARDAGUR 25. JANÚAR1986.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÖNAS HARALDSSON og ÖSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111, SÍMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLT111
Prentun: ÁRVAKU R H F. - Áskriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Hvíldarhæli ráðherra
Til skamms tíma var ris á bönkum og öðrum lána-
stofnunum í landinu. Efnisleg og siðræn vinnubrögð
voru í hægfara sókn, en flokkapólitíkin á undanhaldi.
Sem dæmi má nefna, að bankaráð Búnaðarbankans
hafnaði í tvígang þreyttum þingmönnum Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokks sem bankastjórum og valdi at-
vinnumenn.
Að vísu gekk siðvæðingin ekki svo langt, að efnisatriði-
ein fengju að ráða. Bankamennirnir, sem hlutu hnossið,
voru ráðnir sem umboðsmenn flokkanna, sem telja sig
eiga bankakerfið í landinu. Bankamenn gátu ekki orðið
stjórar nema á vegum einhvers stóru flokkanna.
Minnkun spillingarinnar fólst í, að bankaráðsmenn
héldu áfram að viðurkenna tilkall stjórnmálaflokka til
ákveðinna bankastjórasæta, en töldu rétt að velja í þau
reynda bankamenn fremur en kvígildi af Alþingi. Þetta
var auðvitað umtalsverð endurbót, þótt raunar sé eðli-
legt, að flokkapólitík komi ekki til greina.
Að vísu byggðist siðbótin að nokkru leyti á, að flokk-
arnir tveir, sem ekki „áttu“ sætið, gerðu með sér sam-
blástur um að hafna þingmanni sætiseignarflokksins
og að velja í hans stað bankamann úr sama flokki.
Siðbótin var ekki reist á alveg hjartahreinum grunni.
Auðvitað datt engum í hug að velja til bankastjórnar
menn, sem höfðu náð árangri í atvinnu- og viðskiptalíf-
inu. Slíkt tíðkast þó mjög í útlöndum og þykir veita
ferskum anda í staðnaða banka. Dæmi eru um þetta í
einkabönkunum, en alls ekki í ríkisbönkunum.
Landsbankinn og Útvegsbankinn hafa ekki verið eins
heppnir og Búnaðarbankinn á undanförnum árum.
Stjórnmálamenn af Alþingi og efnahagsstofnunum rík-
isins hafa átt greiðan aðgang að stjórasætum bankanna
tveggja, enda eru þeir afar illa reknir.
Útvegsbankinn hefur í vetur orðið ræmdur af Haf-
skipsmálinu og ábyrgðarlausum auglýsingum eftir
sparifé. Landsbankinn er ræmdur fyrir að skulda Seðla-
bankanum hálfan milljarð króna í því, sem úti í bæ
kallast vanskil. Af hluta þessarar upphæðar greiðir
Landsbankinn upp undir 100% í refsivexti.
Síðustu daga hefur frægðarljóminn beinzt að Fisk-
veiðasjóði, sem undanfarinn áratug hefur staðið undir
offjárfestingu í fiskiskipum. Þar hafa stjórnmálamenn
af Alþingi og úr ríkisbönkunum að undanförnu verið
að baka sjóðnum tjón með pólitísku bvggðabraski.
Verst er, hve grátt flokk apólitíkin leikur Seðla-
bankann, sem ætti eðlis síns vegna að gnæfa yfír við-
skiptabankana. Þar ættu eingöngu að veljast til starfa
bankastjórar með óvenjulega traustan grunn í fjármál-
um, hagfræðum og utanríkisviðskiptum. En nú er hlaðið
þar inn hverjum stjórnmálamanninum á fætur öðrum.
Ekki er hægt að sjá, að Tómas Árnason hafi átt nokk-
urt erindi í sess bankastjóra Seðlabankans. Og nú hefur
Geir Hallgrímsson verið sendur þangað. Hann er að
vísu frambærilegur maður, sem til dæmis er hægt að
sýna útlendingum. En hann kemur ekki af sviðum, sem
eru réttur bakgrunnur seðlabankastjóra.
Ein afleiðing þess, að Framsóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn misnota Seðlabankann sem hvíldar-
hæli fyrrverandi ráðherra, er, að traust bankans ryrnar.
Enda færist í vöxt, að litið sé á bankann sem málpípu
þeirrar ríkisstjórnar, sem er við völd hverju sinni.
Hina pólitísku öfugþróun bankamála á síðustu árum
þarf að stöðva - og snúa aftur á braut hægfara siðbótar.
.TAnac Fristjánsson
Kemur bráðum
betri tíð
Það er mál glöggra manna, ég nefni
til dæmis Alvin Toffler og bók hans
„The Third Wave“, að við sem
erum á fótum í dag séum mestu
tímamótamenn frá því að sögur
hófust. Við erum ármenn nýrra
samfélagshátta sem tákna róttæk-
ustu umskipti sem orðið hafa á
högum manna frá því að byrjað var
að fikta með eld. Vera má að sú
svartsýni, sem er ríkjandi í dag, sé
að einhverju leyti afurð þessa
ástands: við skynjum að það sem
við höfum fyrir augunum getur
ekki gengið, án þess að koma
nákvæmlega auga á hvað tekur
við.
Ekki er laust við að sumir horfi
með söknuði til þeirra tíma er hægt
var að líta til framtíðarinnar með
fullvissu um að hún yrði endur-
tekning dagsins í dag - í endur-
bættri mynd. Iðnsamfélagið sem nú
hefur runnið skeið sitt á enda heíúr
varað í nærfellt þrjú hundruð ár
og leysti af hólmi akuryrkjusam-
félag sem þá hafði í grundvallarat-
riðum staðið í tíu þúsund ár, enda
náð útbreiðslu um allan hnöttinn
ef undan eru skildir nokkrir ætt-
bálkar í S-Ameríku og Nýju-Gíneu.
Og er enn við lýði víða í svokölluð-
um þróunarlöndum og svo stutt
síðan að það kvaddi hér á íslandi
að okkur finnst það ennþá vera í
sjónmáli.
Að lifa eins og pabbi og
mamma
í hverju fólst landbúnaðar- og
akuryrkjustigið? I grófum dráttum
táknar það að maðurinn hættir að
ráfa um og tína sér í svanginn og
verja öllum stundum til að verða
sér úti um magafylli og halda á sér
hita en tekur þess í stað að brjóta
land til ræktunar, temja skepnur
til undaneldis og öðlast fasta bú-
setu í verkskiptu samfélagi. Þar
þarf allur almenningur enga að-
fengna menntun: allt sem hann
þarf sér til eigin framfærslu lærir
hann eins og ósjálfrátt í uppvextin-
um: ræktun og umgengni við
skepnur, fata- og matargerð. Tak-
markið er að lifa eins og pabbi og
mamma, en ef vel tekst til eins og
afi og amma því heimurinn skánar
ögn við fjarlægð og einhvers staðar
í árdaga var gullöld. Eiginleg
menntun er einvörðungu fyrir yfir-
stéttina og þá iðulega öldungis
ópraktísk á mælikvarða fjóss og
hlöðu. f Grikklandi til forna lærðu
menn söng og hljóðfæraslátt, heim-
speki og mælskulist. Sama er að
segja um Rómaveldi og á hinum
evrópsku miðöldum gat aðallinn
verið ólæs og óuppdreginn. klerkar
sáu um hina bóklegu hlið tilve-
runnar en aðallinn hafði vopna-
burð á sinni könnu.
Það er ekki fyrr en með iðn-
væðingu að uppfræðsla almenn-
Pétur
Gunnarsson
ITALFÆRI
ings kemst á dagskrá. Til þess að
verkamenn gætu lifað í tilbúnu
umhverfi verksmiðju og borgar
þurftu þeir að tileinka sér nokkur
undirstöðuatriði menntunar: lest-
ur, skrift, einföldustu atriði í reikn-
ingi en einkum og sér í lagi hæfi-
leika til hlýðni og vélrænnar undir-
gefni.
Iðnvæðingin laðaði manninn
að
vélinni
Þótt enn sé langt í land að iðn-
byltingin hafi tekið heima í öllum
löndum jarðarkringlunnar, er talið
að iðnsamfélagið hafi náð hápunkti
skömmu eftir lok heimsstyrjaldar-
innar síðari, en upp úr 1955 taki
að hatta fyrir tilurð nýrra sam-
félagshátta sem síðan hafa gengið
fram með ári hverju og með olíu-
kreppunni 1973 má segja að hinar
eiginlegu fæðingarhríðir byrji og
nákvæmlega núna beri að fæðingu
tölvu og upplýsingasamfélagsins.
Spámenn hinna nýju samfélags-
hátta telja að þeir muni að sumu
leyti líkjast meira akuryrkjusam-
félagi en iðnvæddu, en búa samt
yfir framleiðslumaskínu sem breyt-
ir hinu iðnvædda í forngrip og
viðfangsefni safnara. Iðnvæðingin
lagaði manninn að vélinni, laðaði
hann til vinnuafkasta sem voru
vélræn. Tölvan aftur á móti er svo
hraðvirk að maðurinn á ekki
möguleika á að fylgja henni eftir,
hún kúplar honum út sem vinnufé-
laga.
Tölvufræðingar töluðu um millí-
sekúndu fyrir 20 árum eða einn
þúsundasta úr sekúndu. Nú er tal-
að um nanósekúndu eða einn bil-
ljónasta part úr sekúndu - tíman-
um hefur verið þjappað á svo ótrú-
legt bil að við náum því ekki. Sagt
er að hass brey ti tímaskyni ney tan-
dans en tölvan á eftir að ganga hér
til verks með enn gagngerari hætti.
Helgisetningar iðnsamfélagsins:
Sérhæfing og stöðlun munu falla
úr gildi. I stað þess að læsa mann-
inn í vinnulag sitt mun tölvan gera
hann frjálsan, taka af honum
brauðstritið og hann situr uppi með
fangið fullt af tíma sem hann hefur
ævina til að fylla út í. Fram undan
eru e.t.v. timar sem draga dám af
Grikklandi til forna þegar helstu
menntagreinar voru heimspeki,
listir og líkamsrækt nema hvað
samfélag tölvunnar mun ekki
grundvallast á þrælahaldi heldur
sjálfvirkum vélakosti. Meira að
segja hér uppi á Islandi er nú boðað
að öll frystihúsavinna verði innan
skamms sjálfvirk, þjónustustarf-
semin fari sömu Jeið og stórðiðjan
Jíka.
Þetta táknar gagnger umskipti á
öllu lífi fólks, flölskylduháttum,
mannlegum samskiptum og
þroskamöguleikum. Það ætti því
ekki að vera ósmár þáttur í mennt-
un nútíma- manna að máta sig við
þessar yfirvofandi kringumstæður,
átta sig á þeim og búa sig undir
breytingatímabilið.