Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1986, Page 11

DV. LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ 1986.
11
Flokkamir eiga fylgið
Sennilega er það að bera í bakka-
fullan lækinn að íjalla um kosning-
amar meira en orðið er. Þær eru
búnar að vera á dagskrá nógu lengi
að undanfömu og flestir fengið sig
föllsadda. Þó er óhjákvæmilegt að
rýna lítið eitt í úrslitin og velta fyrir
sér orsökum og afleiðingum. Áhuga-
menn um pólitík hljóta að draga
sínar ályktanir af gengi einstakra
flokka og þeim straumum sem
merkjanlegir em.
í þessu sambandi er það dálítið
kostuleg lenska að láta stjómmála-
foringjana og formenn flokkanna
eina um að tjá sig opinberlega um
kosningaúrslit. Þeir em dregnir
fram í sjónvarpssal strax um nótt-
ina, blöðin leita til þeirra þegar
lirslit liggja fyrir og flokksmálgögn-
in leggja síðan út af orðum foringj-
anna eins og um stóra sannleik sé
að ræða. Hverjum finnst sinn fögl
fegurstur og allir sjá björtu hliðam-
ar á tölunum sem koma upp úr
kössunum. Jafavel Framsóknar-
flokkurinn, sem óneitanlega tapaði
fylgi og fjölmörgum sveitarstjómar-
mönnum, telur þetta viðunandi
úrslit fyrir sig, og Steingrímur segir
að Framsóknarflokkurinn sé á upp-
leið!
Áhrifalaus flokksmálgögn
Fyrir það fyrsta vil ég taka undir
með þeim, sem benda á þá stað-
reynd, að áhrif (jölmiðlanna að þvi
er varðar fylgi einstakra flokka virð-
ast miklum mun minni en menn
hafa haldið. Alþýðuflokkurinn hefur
málgagn í skötulíki. Samt vann Al-
þýðuflokkurinn á, bætti við sig fylgi
í öllum kjördæmum og er sagður
sigurvegari kosninganna.
Dagblaðið Tíminn er ekki lengur
útbreitt blað, að minnsta kosti ekki
í þéttbýlinu hér sunnanlands. En
Framsókn hefúr annað málgagn
norður á Akureyri, Dag, sem heför
að sögn mikla lesningu bæði á Akur-
eyri og nálægum byggðarlögum.
Degi var óspart beitt fyrir vagn
Framsóknar í þessum kosningum.
Samt fór það svo að Framsóknar-
flokkurinn tapaði fylgi, ekki aðeins
á Akureyri heldur einnig á Dalvík
og Ólafsfirði.
Morgunblaðið færðist mjög í auk-
ana fyrir Sjálfstæðisflokkinn eftir
því sem nær dró kosningadegi. Dag-
ana fyrir kosningamar gat vart að
líta annað efni en áróður í þágu
Sjálfstæðisflokksins og frambjóð-
enda hans. Samt tapaði Sjálfstæðis-
flokkurinn nokkru fylgi, ef undan
er skilin Reykjavík, sem ég leyfi mér
að föllyrða að eigi sér fleiri skýring-
ar heldur en atbeina Morgunblaðs-
ins. Það er kannski kaldhæðni
örlaganna að áhrifamesta framlag
Morgunblaðsins í liðveislunni var
myndbirtingin af útifimdi sjálfctæð-
ismanna í Reykjavík. Fámennið, sem
berlega sást á myndinni, rann stuðn-
ingsmönnum D-listans til rifja og
skaut þeim skelk í bringu. Einhvem
tímann hefði það þótt jaðra við guð-
last að birta slíka mynd af útifúndi
daginn fyrir kosningar en kannski
hafa Morgunblaðsmenn áttað sig á
þýðingu þessarar myndbirtingar og
klókindi ráðið að snúa röngunni út
til að fá réttuna fram.
Hvaða ályktanir má draga af þess-
um þversögnum? Sterkt málgagn,
léleg útkoma. Lélegt málgagn, sterk
útkoma? Fyrst og fremst þær að
flokksmálgögn eru tekin með fyrir-
vara af öllum þorra kjósenda. Þau
kunna að hafa áhrif þegar til lengri
tíma er litið, en í kosningabarát-
tunni sjálfri setur fólk sig í vamar-
stellingar og lætur ekki heilaþvo sig.
Mér er til efs að nokkur maður lesi
lofrullur og langlokur sem fylla dálk
eftir dálk.
Sjálfetæðisflokkinn í Reykjavík
vanhagaði hvorki um lof né traust.
Helsta áhyggjuefni flokksins var að
vekja stuðningsmennina til vitundar
um að borgin gæti tapast. Myndin
af auðninni á útiföndinum gerði út-
slagið meir og betur en samanlagt
lofið og dýrðin og geislabaugamir.
Litlu verður vöggur feginn
Fylgi flokkanna hefirr á landsvísu
breyst sem hér segir frá síðustu
sveitastjórnarkosningum: Sjálfstæð-
isflokkurinn tapar rúmum 2,5%,
Framsóknarflokkurinn tapar 3%,
Alþýðuflokkurinn bætir við sig 4%
og Álþýðubandalag eykur fylgið um
2%. Munurinn er enn minni ef mið-
að er við síðustu þingkosningar.
Þetta segja þeir hjá A-flokkunum
að sé sigur fyrir stjómarandstöðuna.
Sumir íjölmiðlanna slá því upp að
einn flokkur hafi beðið ósigur, annar
hafi unnið sinn stærsta sigur eftir
stríð.
Litlu verður vöggur feginn ef þetta
teljast straumhvörf. Frómt írá sagt
þá rúllar þetta áfram nokkum veg-
inn í sama farinu þegar á heildina
er litið. Tiltölulega fámennur hópur
kjósenda kýs eitt í dag en annað á
morgun, en hlutföllin milli flokk-
anna em í stórum dráttum þau sömu
ár eftir ár, kosningar eftir kosning-
ar. 1 besta falli breytast kosningatöl-
ur vegna staðbundinna aðstæðna
eins og Þorsteinn Pálsson hefur bent
á, og þá ekki síst af því hvaða fólk er
í framboði. Flokkamir geta verið
heppnir með frambj óðendur en það
sem er þó öllu vemu þeir geta verið
Ellert B. Schratn
skr'rfar:
óheppnir með frambjóðendur. Það
kom sumum í koll.
Ef einhver telst sigurvegari í þess-
um kosningum þá er það Davíð
Oddsson. Hann var í sviðsljósinu,
að honum veist og til hans böfðað.
Og uppskeran var eins og til var
sáð, jafht af hans eigin flokki sem
andstæðingunum. Fólk kaus og
valdi hvort það vildi Davíð eða ekki
Davíð. Svo einfalt er þetta.
Símastaura í framboð!
Annars er það með hreinum ólík-
indum hversu rótgróið fylgi hvers
flokks reynist. Breytingamar em í
rauninni sáralitlar og það jafnvel
þótt tekið sé mið af tveim til þrem
áratugum. Sjálfctæðisflokkurinn fær
til að mynda nokkum veginn ná-
kvæmlega sömu atkvæðaprósentuna
eins og í síðustu borgarstjómar-
kosningum. Þó bættust við átta
þúsund nýir kjósendur.
Við höldum stundum að nýir fram-
bjóðendur og listar hafi áhrif. Við
stöndum í þeirri trú að málatil-
búnaður og sérstök deilumál, sem
upp koma, hafi áhrif til eða frá. Og
ýmsar breytingar hafa orðið í borg-
inni á þeim fjómm árum frá þvi kosið
var síðast. Samt em kosningatölur
nánast upp á punkt og prik þær
sömu. Frambjóðendur og borgar-
stjórinn sjálíúr geta spurt: Til hvers
allur þessi hamagangur? Hvað hefur
orðið um okkar starf? Allt situr við
það sama í sex hundmð sumur!
Skoðanakannanir hafa mglað
suma í ríminu. Bæði Framsóknar-
flokkur og Alþýðuflokkur halda því
fram að þeir hafi unnið á i kosninga-
baráttunni miðað við niðurstöður
kannana sem teknar vom á kjör-
tímabilinu. Flokkamir er jafnvel
famir að vinna stórsigra í krafti
þessara kannana! Þá er því sleppt
og gleymt að í skoðanakönnunum
tekur nærri því annar hver kjósandi
ekki afetöðu. í kosningunum skilar
hann sér á kjörstað, skilar hann sér
á sinn gamla bás. Eiginlega getur
maður haldið þvi fram af illkvittni
að flokkamir geti stillt upp síma-
staurum og fengið nokkum veginn
sama fylgi engu að síður!
Múr- og naglfast
Hér hefiir einkum verið fjallað um
úrslitin í Reykjavík. Það er skiljan-
legt vegna þess að þar er mestur
fjöldinn, þar mælist þimgavigtin í
pólitíkinni og þar em sveiflumar
marktækastar ef einhverjar em. Það
skal að vísu játað að sveiflan í Hafn-
arfirði og að nokkm leyti í Keflavík
er óvanalega mikil, en samt er afar
vafasamt að hægt sé að túlka hana
sem almenna fylgisaukningu Al-
þýðuflokksins á landsvísu, í ljósi
þess að fylgisaukning Alþýðuflokks-
ins er í engri líkingu annars staðar.
Nú má enginn halda að verið sé að
gera lítið úr þeim árangri sem Al-
þýðuflokkurinn náði í þessum
kosningum. Öllum er ljóst að hann
er að ná sér upp úr lægð síðasta
áratugar. En þetta era engin
straumhvörf, ekki einu sinni fyrir-
heit um straumhvörf.
Ef til vill er það napurlegasta nið-
urstaðan í kosningunum hversu lítið
breytist. Munstrið milli gömlu flokk-
anna, valdahlutföllin og sjálfheldan,
er mosavaxið, múr- og naglfast. Ég
spurði um síðustu helgi hverju það
breytti þótt þessi flokkurinn eða
hinn fengi einum fölltrúanum fleiri
eða færri í aðskiljanlegum sveitar-
stjómum. Og hvað kemur á daginn?
Að loknum kosningum fallast menn
í faðma og allir semja við alla. Sjálf-
stæðisflokkurinn semur við Alþýðu-
flokk á þessum stað, Alþýðubanda-
lag eða Framsókn á öðrum stað og
engu máli virðist skipta hvar flokk-
arnir standa í hinu pólitíska litrófi,
engu varðar hvað sagt var fyrir
kosningar, engu breytir hvort meiri-
hlutaflokkar töpuðu fylgi eða ekki.
Flokkamir telja sig jafavel eiga
fylgið. Stjómmálaforingjamir tala
um að Alþýðuflokksfylgið í Reykja-
vík hafi farið yfir á íhaldið. Þeir
segja að kratafylgið í Firðinum hafi
skilað sér. Okkar fólk, segja oddvitar
flokkanna, okkar fólk fór vfir á hina
i þessum kosningum, rétt eins og
ekkert sé sjálfeagðara. Þeir ganga
út frá því vísu að flokkamir eiga
atkvæðin. Og það sem verra er, úr-
slitin virðast benda til að svo sé.
Skrítin lífsreynsla
Það var gaman að heyra Þórarinn
Eldjám lýsa þessu í útvarpinu um
daginn. Hann lét sig hafa það að
skrifa upp á stuðningsyfirlýsingu
fyrir Davíð fyrir kosningamar. Það
var skrítin lífcreynsla sagði Þórar-
inn. Menn komu hver á fætur öðrum
og sögðu að hann væri að svíkja lit,
ég mætti ekki svíkja flokkinn minn.
Þórarinn sagðist ekki vita til þess
að neinn flokkur ætti sig og þó þóttu
það hálfgerð landráð að hann skyldi
hafa sjálfetæða skoðun á því hvem
hann kysi!
Sumum finnst að Flokkur manns-
ins sé undarlegt fyrirbæri, utanveltu
og út á skjön. Enda þótt flokkurinn
hafi ekki fengið umtalsvert fylgi er
ég alls ekki frá því að framboðið
hafi komið mörgum skemmtilega á
óvart og fleiri heldur en kusu Flokk
mannsins hafi haft gaman af mál-
flutningi Áshildar Jónsdóttur í
sjónvarpinu á dögunum. Hún var
öðmvísi en hinir, ekki kannski vön
eða lífereynd í slikum kappræðum,
en henni tókst að koma til skila
boðskap sínum, sumsé þeim að fjór-
flokkamir væm hver öðrum líkir og
eiginlega alveg eins.
Kosningaþátttaka var minni nú en
nokkm sinni fyrr. Óháð framboð
vom óvenju-mörg. Straumhvörfin í
þessum kosningum hggja ekki í
breytingum á fylgi gömlu flokkanna
frá einum til annars. Þau felast í
sjálfheldunni sem kallar fram minni
áhuga, óháð framboð og pólitíska
þreytu innan flokka, sem þykjast
geta gengið að fylginu vísu. Óg gera
það.
Ellert B. Schram