Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1986, Page 16

Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1986, Page 16
16 DV. LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ 1986. Erlendur Sveinsson kvikmyndagerðarmaður: Saltfiskurinn er stór partur at þjóðarsögunni. DV-mynd KAE Sigurður Sverrir Pálsson kvikmyndagerðarmaður: Vinna við svona heim- íldarmynd er sist minni en við leiknar myndir. Svona f Ijótt verður lífið að sögu — rætt við aðstandendur heimildarmyndarinnar Lífið er saltfiskur „Við fengum í upphafí mjög frjálsar hendur við mótun þessa verks. Það var ákveðið að gera þetta og gera þetta myndarlega," sagði Erlendur Sveinsson kvik- myndagerðarmaður, þegar DV ræddi við hann og félaga hans, Sig- urð Sverri Pálsson, á dögunum. Verkið sem um ræðir er heimild- arkvikmyndin Lífið er saltfiskur sem fyrirtæki þeirra félaga, Lifandi myndir, vann fyrir Sölusamband íslenskra saltfiskframleiðenda. Sjónvarpið hefur ákveðið að taka myndina til sýningar og í tilefni af þvf voru þeir félagar teknir tali. Verður fyrsti hlutinn sýndur í sjón- varpinu á sunnudagskvöldið, en myndin hefur þegar verið sýnd í nokkrum kvikmyndahúsum, auk þess sem hún er til á myndbandi. „Við ákváðum að gera myndina í þremur hlutum. Saltfiskurinn er svo stór partur af þjóðarsögunni og snertir okkur á svo marga vegu að okkur þótti sýnt að ekki væri hægt að gera honum viðunandi skil í einni mynd,“ sagði Erlendur. „Myndimar eru byggðar upp þannig að hver um sig myndar sjálfstætt verk, en saman mynda þær eina heild. Ráðist var í gerð þessarar myndar í tilefni fimmtíu ára aftnælis Sölusambands ís- lenskra saltfiskframleiðenda árið 1982,. en SÍF mun vera elstu sölu- samtökin hér á landi.“ Saltfisknum fylgt á leiðar- enda Fyrsti hluti myndarinnar Lífið er saltfiskur er eins konar þver- skurður saltfiskmálanna eins og þau blöstu við á fimmtugasta starfeári SÍF, en á því ári var öll myndin tekin. Lýst er öllum stigum saltfiskframleiðslunnar og fjallað um neyslu-, sölu- og markaðsmál. Fisknum er sem sagt fylgt eftir frá því hann kemur upp úr sjónum, alla leið á markað í Portúgal og á Spáni og inn í stofu hjá spánskri fjölskyldu. „Þar sést hversu miklu fremri okkur þessar Suður- Evrópuþjóðir eru í matreiðslu á saltfiski. Sumir segja að Spánverj- ar matreiði saltfisk á hundrað vegu, aðrir að þeir matreiði hann á þúsund vegu, allavega eru þeir miklir meistarar í þessu,“ sagði Erlendur Meðan á vinnu við þennan fyrsta hluta stóð kom upp sú hugmynd að gera sér^taka kennslumynd um saltfiskverkun. Því var snarlega hrundið í framkvæmd og gert hlé á vinnu við heimildarmyndina á meðan. Undirbúningur hófet í lok september 1982 og vinnu við hana lauk snemma í j anúar 1983 og hefur myndin verið sýnd víða um land. Saltfiskurinn og þjóðarsag- an Þriðji hlutinn fjallar um fyrir- komulag saltfiskverslunarinnar eftir heimsstyrjöldina fyrri, stofn- un Sölusambands íslenskra salt- fiskframleiðenda árið 1932 og þróunina til okkar dags. í mynd- inni er ennfremur yakin athygli á hvemig barátta Islendinga um markaðina hefur verið mikilvægur þáttur í sjálfetæðisbaráttu þeirra á 20. öldinni. „Þessi þriðji hluti er saga SÍF og um leið þjóðarsaga. Þarna byggjum við mikið á gömlum heimildar- myndum sem við fengum að láni, bæði hér heima og erlendis," sagði Erlendur. Annar hluti myndarinnar, sem ber undirtitilinn Frá örbirgð til bjargálna er enn ófúllgerður. Fyrir liggur grunnur að handriti en ljóst er að fleiri en saltfiskmenn verða að koma inn í fjármögnun á þeim hluta eigi hann að verða að veru- leika. Enda kemur þessi hluti inn á fleira en saltfisk og saltfiskverk- un. í raun er hér um menningar- og atvinnusögu okkar íslendinga að ræða. Þessum hluta er ætlað að fjalla um upphaf saltfiskverkunar á ís- landi og þátt þessarar atvinnu- greinar í sjálfstæðisbaráttunni. Þá er tekið fyrir samspilið milli salt- fiskverkunarinnar, þilskipaútgerð- ar og þéttbýlismyndunar. Þrettán kílómetrar af filmu Vinna við myndina hófst árið 1979 og var gagnasöfhun og öflun myndefnis umfangsmikill þáttur í gerð myndarinnar. Ljósmyndaleit var bæði tímafrek og yfirgripsmik- il, en einnig var varið miklum tíma í blaðaflettingar á Landsbókasafni. Bæði Erlendur og Sigurður Sverrir höfðu þó nokkra reynslu af svona vinnu áður en þeir réðust í þetta verkefni, sem eflaust nýttist þeim vel. Þeir höfðu meðal annars ný- lokið við að gera sögulega mynd fyrir Slysavarnafélag Islands. „Þetta er mjög umfangsmikil mynd og gagnasöfnun og vinna við heimildir tók gífurlegan tíma,“ sagði Erlendur. Og Sigurður Sverr- ir bætti við: „Vinna við svona mynd er ekki minni en við leiknar kvikmyndir, og sennilega meiri. Bæði er heim- ildarkvikmyndin í eðli sínu mjög stutt og samþjappað form og síðan skapar það sérstakan vanda þegar verið er að fást við samtímasögu. Menn hafa einfaldlega mjög oft mismunandi skilning á atburðun- um.“ Alls var kvikmyndað á tæplega áttatíu stöðum og unnið var úr meira en þrettán kílómetrum af filmu. Tökustaðimir voru bæði hér heima og eins í markaðslöndum íslendinga erlendis, einkum í Port- úgal og á Spáni. Eltingarleikur við Suðurland Að sögn þeirra félaga gekk vinna rið myndina yfirleitt vel. Eitt sinn 'entu þeir þó í heilmiklum eltingar- .eik við að ná myndum af flutn- tngaskipinu Suðurlandi. Ætlunin ttar að ná myndum af skipinu þar sem það sigldi undir brú við inn- siglinguna í höfnina í Lissabon. „Við vorum mættir þarna um morguninn þegar von var á skipinu og biðum í viðbragðsstöðu með kvikmyndatökuvélarnar. Loks kom skipið siglandi undir brúna, en rétt áður en skipið kom á stað- inn þar sem átti að mynda það sneri það við eins og það væri feimið við okkur og sigldi undir brúna á öðr- um stað,“ sagði Erlendur. Kvikmyndatakan varð því að miklu leyti misheppnuð. Mjög illa gekk að ná sambandi við Suður- landið. Það hafðist þó fyrir rest og var skipstjórinn fús til að sigla Suðurlandinu aftur undir brúna og gerði það næsta morgun. í allt var þetta sjö klukkutíma eltingarleik- ur, en þess virði, sögðu kvikmynda- gerðarmennimir, því hér var á ferðinni stórt og mikilvægt skot. Lögreglan bannar kvik- myndun Þetta voru ekki einu vandræðin sem kvikmyndatökumennirnir lentu í í Portúgal. Einhverra hluta vegna var háfharlögreglunni í Lissabon mjög uppsigað við kvik- myndatökuvélar og á því fengu menn að kenna þegar til stóð að mynda flutningaskipið Keflavík í Lissabonhöfh. Fyrst var myndað á hafharbakkanum. Lögreglan bannaði það, en fékkst til að horfa framhjá því. En þegar að því kom að fara um borð í Keflavíkina voru kvik- myndatökumennimir stöðvaðir og engu tauti komið við lögregluna. Fékkst engin viðhlítandi skýring á þessu banni, aðeins sagt að sækja þyrfti um formlegt leyfi. Leigubíl- stjóri þeirra félaga skammaðist sín svo mjög fyrir framkomu landa sinna að hann fór sjálfur upp á lögreglustöð til þess að fá leyfi fyr- ir kvikmyndatöku um borð í Keflavíkinni, en allt kom fyrir ekki og urðu kvikmyndatökumennirnir að gefast upp. Nútíminn verður saga „Fyrst og fremst hefur þessi mynd orðið til þess að sýna manni fram á mikilvægi þess að gera heimildar- kvikmyndir, vegna þess hve breyt- ingamar í samtímanum eru örar. Fyrsti hluti þessarar heimildar- myndar umbreyttist úr því að vera nútímamynd um saltfiskverkun í það að vera söguleg heimild um vinnubrögð sem eru nú óðast að hverfa. Þessi fyrsti hluti var allur tekinn árið 1982, á aftnælisári Sölusam- bands íslenskra saltfiskframleið- enda. Á þeim fjórum árum sem liðin eru sfðan þá hafa átt sér stað afar miklar breytingar í saltfiskmálum. Við vorum á síðasta snúningi með að mynda þessa hefðbundnu salt- fiskpakka, sem flestir kannast við. Fimmtíu kílóa strigasekkir, sem notaðir voru sem saltfiskpakkar frá því íslendingar byrjuðu að verka saltfisk, held ég. Nú er búið að brettavæða þetta allt saman. Annað lítið dæmi mætti nefna. Pósthúsið í Pósthússtræti kom að- eins við sögu í myndinni. Nú er búið að gjörbreyta öllu þar. Svona fljótt er lífið að verða að sögu,“ sagði Erlendur. Næsta verkefhi þeirra hjá Lifandi myndum, sem reyndar er þegar byijað að vinna við, er heimildar- mynd um síldarútgerð, saga síldar- útgerðar 1 nútíð og fortíð. -VAJ

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.