Dagblaðið Vísir - DV - 05.07.1988, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚLÍ 1988.
15
„Beztu hugmyndimar kvikna
út frá þessu bulli"
„Skyldi álit hinna útlenzku áheyrenda hafa vaxið á Kvennalistanum og
íslenzku þjóðinni við þetta?“ spyr greinarhöfundur. - Þórhildur Þorleifs-
dóttir, þingflokksformaður Kvennalistans.
Margt var athyglisvert í sambandi
viö nýlegar forsetakosningar ann-
aö en úrslitin, sem lágu fyrir löngu
áöur en kosið var. Einkar athyglis-
verö var frásögn Páls Líndal, þá-
verandi formanns kjörstjómar í
Reykjavík, um atburðina við taln-
ingu á kosninganóttina þegar
Kristján Eldjám sigraöi Gunnar
Thoroddsen meö miklum yfirburö-
um. Til þess aö hlífa kjósendum í
Reykjavík við „sjokkinu“ tók kjör-
stjómin þá ákvörðun aö segja ekki
frá nema hluta þeirra atkvæöa sem
talin þöfðu veriö.
Af þessu má sjá hversu stór-
hættulegt lýðræðið getur verið sál-
arheill manna og færi sjálfsagt bet-
ur ef kjörstjómir gættu í framtíð-
inni ennþá betur aö sálgæzluhlut-
verki sínu og létu t.d. sálusorgara
um aö flytja mönnum vondar kosn-
ingafréttir áður en fariö er að peðra
þeim í útvarpið. Svo er þaö auðvit-
aö sjálfsögð nærgætni, ef tíðindin
eru þeim mun verri, að geyma sér
dulítinn slatta af atkvæðum fram
yfir kosningahelgina eða jafnvel
fram á sumar svo menn geti verið
betur undir þaö búnir aö taka á
móti tíðindunum.
Mesta nærgætnin er fólgin í því
að þeir sem kjósa séu barasta alls
ekkert að standa í því að greiða
þannig atkvæði að það hvekki
menn. Þá list kunna þeir í Rúss-
landi en þar fá allir frambjóðendur
ávallt og undantekningalaust mjög
góða kosningu. Ríkir þar enda hið
líöilegasta jafnvægi á milli fram-
boðs og eftirspurnar.
Ótrúlegur þekkingarskortur
Umræöumar um forsetaembætt-
ið endurvöktu hjá mér hugsanir
sem ég hef áður ætlað aö festa á
pappír en aldrei orðið af. Mér hefur
nefnilega oft orðið að umhugsunar-
efni hversu botnlausa fáfræði mað-
ur rekur sig oft á varðandi alger
frumatriði í stjórnkerfi og gerð
hins íslenzka samfélags og stofn-
ana þess.
Eðhsgreint og vel menntað fólk
KjaUarinn
Sighvatur Björgvinsson
alþingismaöur
er oft svo fáfrótt um grundvallar-
þætti í stjómkerfmu að mann rek-
ur í rogastanz. Hvað eftir annað
hefur það t.d. hent mig að fjölmiðla-
menn hafa spurt þannig að auðs-
ætt er aö þekking þeirra á einfóld-
ustu viðfangsefnum íslenzkrar
stjórnsýslu er langt fyrir neðan
frostmark.
Hvernig þessir ágætu ungu karl-
ar og konur ætla síðan að miðla til
almennings einþverju af viti úr sín-
um galtómu tunnum er ofvaxið
mínum skilningi, enda verða frá-
sagnirnar oft þannig að maður
hlustar gapandi á. Er ekki viö góðu
að búast fyrst þannig getur veriö
ástatt um fólk sem hefur þó með
höndum það viðfangsefni að vera
milliliðir milli fólksins og stofnana,
milh íjöldans og kerfisins. Löngu
er oröið tímabært að gera tilteknar
lágmarkskröfur um alhhða þekk-
ingu til þeirra sem taka að sér að
flytja fólkinu fréttir og skýra þær.
Á meðan ekki hefur verið komið á
fót námi í fjölmiðlafræðum við
Háskóla íslands væri e.t.v. ekki úr
vegi að t.d. Alþingi og e.t.v. aðrar
stjómsýslustofnanir efndu til nám-
skeiða fyrir þá fréttamenn sem
hefðu hug á að fjalla um stjómkerf-
ið og stofnanir þess. Gæti þar vel
gagnast yfirgripsmikil þekking
hinna reyndu þingfréttamanna
sem bæði em kunnugir stjómkerf-
inu og fjölmiðlum.
Það ætti að vera metnaðarmál
hvers fjölmiðiis að þeir fréttamenn,
sem fahð er það viðfangsefni að
upplýsa og skýra afgreiðslu mála í
löggjafarstofnuninni, hafi yfir að
ráða þekkingu á einfóldustu gmnd-
vaharatriðum. Það hafa þeir frétta-
menn ekki sem t.d. hafa ekki hug-
mynd um mun á lagafrumvarpi og
þingsályktunartillögu, kunna eng-
in skil á deildaskiptingu Alþingis
eða starfsháttum þess yfirhöfuð aö
tala og hafa aðeins óljósar hug-
myndir um ólík viöfangsefni ráð-
herra og alþingismanna - en það
er síður en svo dæmafátt að þannig
sé ástatt um þekkinguna eða öllu
heldur þekkingarleysið hjá sumum
þeim fjölmiðlamönnum sem hafa
þann starfa að elta uppi stjóm-
málamenn í fréttaleit.
Umræða á lágu plani
Það er ekki hvað sízt út af þessum
þekkingarskorti sem umræðan um
íslenzka stjórnkerfið getur verið á
svo ákaflega lágu plani. Vegna ein-
bers þekkingarskorts og þess
skorts á gagnrýnni umfjöllun sem
af þekkingarskortinum stafar geta
fjölmiðlar fjallað eins og af fuhri
afvöru sé um áht eða tillögur um
beitingu valds í stjórnkerfinu sem
er algerlega fráleitt og í hróplegu
ósamræmi við það stjórnkerfi sem
við íslendingar höfum.
Þaö virðist næstum því vera hægt
að bera á borð hvaöa firru sem er
án þess að fjölmiðlarnir sýni
minnstu merki um að gera sér ljóst
hvernig í pottinn er búið. Stundum
er þetta gert af því að sá sem á
borð ber veit sjálfur ekki betur.
Stundum vita menn betur en virö-
ast vera að draga fjölmiöla og þjóð-
ina á asnaeyrunum sér til skemmt-
unar.
Það var t.d. fróölegt að lesa frá-
sögn Ólafs G. Einarssonar alþm.
af ræðu, sem þingflokksformaöur
Kvennalistans, Þórhildur Þorleifs-
dóttir, hélt nýlega á kvennaráö-
stefnu í Kanada, en frásögnina birti
Ólafur í 5. tbl. af blaðinu VOGAR
frá þvi í júní 1988. Að sögn Ólafs
sagði Þórhildur m.a. orðrétt í þess-
ari ræðu og var þar að lýsa störfum
Kvennalistans á Alþingi íslend-
inga:
„Viö erum eina stjórnmálahreyf-
ingin í heiminum, sem stefnir að
því að hennar verði ekki lengur
þörf. Við höfum skemmt okkur
konunglega og við erum að þessu
skemmtunarinnar vegna. Ef þetta
væri ekki gaman, þá værum við
ekki að þessu. Það er hlegið og grín-
ast á fundum okkar. Beztu hug-
myndirnar kvikna út frá þessu
buhi.“
Svo mörg voru þau orð. Hér talar
fulltrúi þeirrar stjórnmálahrevf-
ingar sem okkur er sagt að njóti
mests fylgist meðal kjósenda á ís-
landi. Sá sem þannig lýsir yinsæl-
ustu stjórnmálahreyfingu íslend-
inga á fundi með útlenzkum -
hvaða lýsingu er sá hinn sami að
gefa af landsmönnum sjálfum og
því á hvaða plani stjórnmálaum-
fjöllunin er í þessu landi?
Mörgum er þannig farið - enda
algengt meðal þegna smáþjóða - að
láta sig mestu skipta raunverulegt
eða ímyndað áht útlendinga á því
sem íslenzkt er. „Upphefð vor kem-
ur aö utan“. Er enda ekki laust viö
að afstaða margra landsmanna til
innlendra viðfangsefna, bæði á
stjórnmálasviði og á öörum svið-
um, ráðist af þvi hvað þeim er talin
trú um að útlendingar áhti.
Fyrir þá sem þannig hugsa gæti
verið góöur kostur að hugleiða þau
orð sem formaður þingflokks
Kvennahstans lét falla um stjórn-
málaþroska íslendinga á ráðstefn-
unni í Kanada og hér hefur verið
vitnað til. Skyldi áht hinna út-
lenzku áheyrenda hafa vaxið á
Kvennalistanum og íslenzku þjóð-
inni viö þetta?
Sighvatur Björgvinsson
„Mörgum er þannig farið - enda al-
gengt meðal þegna smáþjóða - að láta
sig mestu skipta raunverulegt eða
ímyndað álit útlendinga á þvi, sem ís-
lenzkt er.“
Að hlæja saman
„Hér í vesturheimi, þar sem þykir fínt að vera kröfuharður sparifjóreig-
andi, eru enn lifandi, hugsandi einstaklingar," segir i greininni.
Það þarf ekki að kafa mjög djúpt
til að sjá hve ástin og lýðræðið eru
hk hugtök, gera svipaöar kröfur og
lúta oft sömu lögmálum. Nauðsyn-
legur aðbúnaður og nauðsynlegt
viðhald er svo líkt að stundum dett-
ur manni í hug að feha þetta saman
í eitt. Ég nefni þetta hér í upphafi
því það einfaldar oft flókin mál að
hafa góðan samanburð við annað
sem við flest ættum að þekkja.
Nýr flötur
Hannes Hólmsteinn, dr. í stjórn-
málafræði og frjálshyggjupostuh,
virðist ekki trúa á þennan saman-
burö. Hann leggur ekki mikið upp
úr því aö lýðræðið þurfi að rækta
og honum virðist aldrei hafa dottið
í hug að lýðræðið á Vesturlöndum
sé farið að rotna. Að sama skapi
telur hann allt inn úr rotið og illa
lyktandi fyrir austan tjald og vissu-
lega er það rétt að þar er farið að
slá í.
Með hhðsjón af þessari lífsýn
skrifar Hannes tvær greinar hér í
DV sem ljalla um þá sálarbjörg
kúgaðra þegna sameignarríkjanna
(þ.e. kommúnistar) að geta gert
grín að öllu saman „þegar veröldin
er vond“, svo vitnað sé í hann sjálf-
an. Þessar greinar eiga sjálfar að
vera grín en e.t.v. er það á þeim
grundvelh sem best er að svara
Hannesi.
Hannes segir m.a. í seinni grein-
inni: „Þeir hafa hins vegar eitt ráð,
sem yfirvöld geta ekki tekið af
þeim, á meðan þeir eru enn lif-
andi, hugsandi einstakhngar - og
KjaJlaiinn
Einar Þór Gunnlaugsson
gæslumaður
það er aö segja gamansögur, beita
hinni nöpru hæðni, sem kemur upp
um tvískinnunginn í orðum og
gerðum valdhafanna."... þ.e.,
Gorbatsjov og alhr hinir.
Hér, í vesturheimi, þar sem þykir
fínt að vera kröfuharður sparifiár-
eigandi eða eiga íburðarmiklar
umbúðir um sjálfan sig, hér í möt-
unarsamfélaginu „eru enn lifandi,
hugsandi einstakhngar" sem
kunna gamansögur, eins og fyrir
austan.
Erum við þá ekki búin að finna
nýjan flöt á samskiptum þessara
ólíku heima þar sem borgarar aust-
an og vestan að gætu komið saman
(í skjóh perestrojku) í Genf t.d. eða
í Reykjavík, og bara hlegið að öllu
saman, saman?
Og á meðan Hannes Hólmsteinn
segir brandara af Gorbatsjov, Lím-
ítoff, Vladímír og Búsku má heyra
aðrar sögur, í öðrum sal.
Ný saga
Fræg er sú saga þegar þriðji
heimurinn, í krafti samtakamátt-
arins, reyndi að rétta hlut sinn
gagnvart „hinum frjálsa heimi".
Öll helstu kakó- og sykurríki stöðv-
uðu útflutning „sinn“ til V-Evrópu,
Bandaríkjanna og Kanada svo að
uppistöðuhráefni vantaði í allt al-
mennilegt nammi (sweet).
Viðbrögðin létu að sjálfsögðu
ekki á sér standa, harðorðar yfir-
lýsingar gengu á vixl, bankastjórar
alþjóðabankans reknir og sendir til
Síberíu og risagróðurhús byggð í
stórum stíl. „Við framleiðum þetta
bara sjálfir" sögðu talsmenn vest-
rænna ríkisstjóma. En brátt kom
í ljós að launakostnaður og kostn-
aðarsamt viðhald hleypti verðinu
svo upp að aðeins þeir efnameiri
höfðu ráð á þvi að borða almenni-
legt gotterí. Svartamarkaðsbrask
með suðusúkkulaði varð þmigt
áhyggjuefni í hinum frjálsa heimi
og vestrænir fréttaskýrendur
læddust með veggjum. Nú, nú, loks
var svo komið að aðalkosningamál-
ið í forsetakosningunum í Banda-
ríkjunum var súkkulaði og skyldi
engan undra.
Almenningur gerðist órólegur og
fannst sér nóg boðið. Pólitíkusar
sögðu að nú væri af sem áður var,
i bili alla vega. Háværar kröfur af
götunni, úr verkalýðshreyfingum
og frá ýmsum hagsmunahópum
um súkkulaði handa almenningi
gerðust æ óþægilegri fyrir vest-
rænt lýöræði. Kröfugöngur voru
farnar í öllum helstu stórborgum
þar sem sjá mátti slagorð á við „Við
viljum fransbrauð" og „Viltu
nammi, væna.“
Ghstrupar og Le Penistar skutu
upp kollinum eins og loftbólur í
kafi og á íslandi kom fram einstakt
framboð „Nammhsti sælkera". -
Nammlistanum finnst nóg komið,
finnst þessir póhtíkusar alhr eins,
þeir gera aldrei neitt, skilja aldrei
neitt og nammlistinn gefur sko skit
í aht hægri og vinstri. Hótað er for-
setaframboði og ríkisstjórnir faha
þrátt fyrir ítrekaðar ábendingar á
„ytri aðstæður". - Um hvað er svo
kosið?
Og að lokum er spurt: Hver veit,
þegar fiölmennur útifundur
Nammlistans á Austurvelh stend-
ur sem hæst, nema enn sem fyrr
gægist Hannes Hólmsteinn fyrir
Dómkirkjuhornið með konfekt-
mola í munninum?
Einar Þór Gunnlaugsson
„Háværar kröfur af götunni, úr verka-
lýðshreyfmgunni og frá ýmsum hags-
munahópum um súkkulaði handa al-
menningi gerðust æ óþægilegri fyrir
vestrænt lýðræði.“