Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1990, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 >27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Glerþak á Laugavegi
Einkaaðilar munu í sumar byrja að reisa glerþak
yfir stutta kafla Laugavegar. Það er félag, sem heitir
Gamli miðbærinn, er borgar þetta og hyggst ná pening-
unum til baka með auglýsingum. í félaginu eru einkum
miðbæjarkaupmenn, sem reyna að verjast Kringlunni.
Hér í leiðurum DV hefur árum saman verið hvatt
til, að Laugavegurinn yrði yfirbyggður, svo að fólk geti
rekið erindi sín og verzlað án tillits til skapferlis veður-
guðanna. Nú er loksins hafin tilraun til að framkvæma
þetta sjálfsagða framfaramál í borgarskipulaginu.
Athyglisvert er, að það er ekki borgin sjálf, sem hefur
frumkvæði í málinu. Það er líka athyglisvert, að það
er ekki heldur neitt baráttumál þeirra, sem vilja mynda
nýjan meirihluta í borgarstjórn. Það eru aðilar utan
stjórnmála, sem taka af skarið og fjármagna dæmið.
Aðstandendur glerþakanna segja, að þeir geti yfir-
byggt allan Laugaveginn á þremur árum, ef tilraunin
tekst næsta vetur og vel gengur að ná peningum. Þeir
vilja þó af eðlilegum ástæðum, að borgin taki við verk-
efninu, þegar þeir hafa hrundið því á flot.
í borgarskipulagi og byggðaskipulagi á íslandi hefur
aldrei verið tekið tillit til erfiðs og breytilegs veðurfars.
Samt er auðvelt að sjá, að íslendingar kjósa að þurfa
ekki að fara út undir bert loft, ef eitthvað er að veðri.
Þetta sýnir velgengni Kringlunnar meðal annars.
Þar hefur verið búin til göngugata á tveimur hæðum.
Þar getur fólk rölt um í rólegheitum án þess að þurfa
að vefja sig flíkum, setja undir sig höfuðið og leggja út
í rokið og rigninguna. Þar hefur verið búið til mið-
bæjarandrúmsloft eins og sjá má í útlöndum.
íslendingar vilja eiga innangengt úr húsi sínu í bíl-
geymsluna. Þeir vilja geta ekið einkabíl sínum í bíl-
geymslu vinnustaðar eða í bílgeymsluhús, þaðan sem
innangengt er á vinnustað eða í verzlun og þjónustu,
sem þeir þurfa að nota. Þetta er einföld krafa.
ísland er raunar þannig í sveit sett, að heppilegast
er, að verzlun og þjónusta sé sem þéttast saman undir
þaki. Það hindrar ekki, að fólk geti haft vítt á milli heim-
ila sinna, svo framarlega sem gangstéttir og götur eru
upphitaðar, svo sem nú er víða farið að prófa.
Ef fólk notar strætisvagna, sem það ger-ir aðeins, ef
það hefur ekki bílpróf, til dæmis vegna aldurs, vill það
hafa stór og góð biðskýli, sem eru upphituð. Það vill
fara úr vögnunum undir þaki og geta síðan komizt leið-
ar sinnar, án þess að klífa snjódyngjur og svellbunka.
Svæðið umhverfis Laugaveg og nágrannagötur hans
á að skipuleggja þannig, að fólk geti annað hvort komið
á einkabílum eftir breikkuðu Sætúni og ekið upp í bíla-
geymslur rétt neðan við Laugaveginn eða komið í stræt-
isvögnum beint inn á Laugaveg á nokkrum stöðum.
Markmiðið er, að fólk geti undir þaki gengið úr bíl
sínum eða strætisvagni að Laugaveginum og að það
geti gengið Laugaveg og Austurstræti undir glerþaki
alla leið frá Hlemmi til Aðalstrætis. Þetta er framkvæm-
anlegt og endurreisir borgarlíf í gamla miðbænum.
Komið hefur í ljós, að Kringlan var það, sem fólk
vildi. Þá reynslu má nýta til að endurreisa blómlegan
og líflegan miðbæ í Reykjavík. Það gerist bezt með næg-
um bílageymslum undir þaki við Laugaveg og Austur-
stræti og með glerþaki yfir Laugaveg og Austurstræti.
Einkennilegt er, að borgarmálafólk í valdastólum og
utan þeirra skuh ekki fjalla meira um þetta grundvallar-
atriði i borgarskipulagi á 64. gráðu norðlægrar breiddar.
Jónas Kristjánsson
Húsbréfakerfið:
Efnamenn fá
aukna aðstoð
Nú opnast húsbréfakerfiö þeim
sem mestan hag munu hafa af því.
Kerfið er andstætt efnalitlu fólki
en hagstætt þeim efnaöri. Fjárhæð
lána hækkar í hlutfalli við tekjur
og eignir. Fjölskylda sem á 3,0
milljónir króna fær 3,6 milljónum
hærra lán en önnur eignalaus þó
báðar hafi sömu tekjur.
í húsbréfakerfinu vex opinber
húsnæðisaðstoð með vaxandi eign.
Fjölskylda sem á 5,0 milljónir getur
á 18 árum fengið 1,0 milljón króna
meiri opinbera aðstoð en önnur
með sömu tekjur sem á einungis
0,5 milljónir.
Húsbréfakerfi í hálft ár
Ásókn í húsbréfalán hefur verið
dræm það sem af er. Húsnæðis-
kaupendur eru tortryggnir og kjósa
frekar að bíöa í gamla kerfinu en
taka húsbréfalán. Þeir sem eru
skráðir í biðröð gamla kerfisins
hafa átt forgang að húsbréfakerf-
inu. Innan við 5% þeirra hafa þó
notfært sér það. Talsmönnum kerf-
isins hefur ekki enn tekist að vinna
húsbréfunum traust.
Fólk sem á lánsrétt í gamla kerf-
inu kýs frekar að bíða en taka hús-
bréfalán. Reynslan bendir til að
káupendur vilji frekar bíða eftir
hagstæðum lánum en taka önnur
óhagstæöari þó þau fáist með
skemmri fyrirvara. í hópi þeirra
sem áttu forgang að húsbréfum eru
flestir þeirra sem keypt hafa sína
fyrstu eign undanfarna mánuði.
Það hefur verið talinn kostur við
húsbréfakerfið að biðtími eftir láni
hverfi. Margir töldu að sökum þess
mundi ungt fólk strax taka það
fram yfir eldra kerfið. Það hefur
ekki gerst. Lánin í gamla kerfmu
eru hagkvæmari en húsbréfalánin.
Vextir eru lægri og lánstimi lengri.
Greiðslubyrði húsbréfalána er tug-
um prósenta þyngri en hinna
gömlu.
Hærri lán til eignamanna
Nú er að þvi komið að kerfið verði
opnað fyrir almennum umsóknum.
Þá munu kostir þess koma í ljós
fyrir fasteignakaupendur sem eiga
skuldlitlar eignir og vilja stækka
við sig. í áratugi hafa fjölskyldur
sem eru að kaupa í fyrsta sinn not-
ið forgangs í húsnæðislánakerfinu.
Þær hafa beðiö skemur og fengið
hærri fjárhæðir að láni. í húsbréfa-
kerfinu er forgangur þeirra felldur
niður. Við þaö aukast möguleikar
hinna sem eiga húsnæði fyrir og
hafa þegar notiö forgangs.
Fjölskyldum sem eiga skuldlaust
húsnæði skapast þægilegir mögu-
leikar á að stækka við sig. í hús-
bréfakerfinu er fjárhæö lána í réttu
Kjallarinn
ir þeim mun dýrara húsnæði er
talið að þeir geti keypt. Af þeim
sökum fá hinir efnameiri hærri lán
en þeir efnaminni. Til dæmis má
lesa úr leiðbeiningum Húsnæðis-
stofnunar frá nóvembermánuöi aö
fjölskylda sem á 3,0 milljónir króna
fái 3,6 milljónum hærra húsbréfa-
lán en önnur eignalaus. Jafnvel þó
báðar hafi sömu tekjur.
Vaxtabætur til efnamanna
Með húsbréfakerfinu hættir nið-
urgreiðsla vaxta. Opinber aöstoð
felst í svonefndum vaxtabótum
sem kaupendum eru greiddar úr
ríkissjóði. Bæturnar eru reiknaðar
eftir allflókinni reglu: Frá greidd-
um vöxtum eru dregin 6% af
brúttótekjum kaupenda. Mismun-
urinn er vaxtabætur. Þær eru enn
lækkaðar ef kaupandi telur fram
yfir 4,0 milljónir króna í skuldlausa
eign.
Fyrir hverjar 100 þúsund krónur
sem eignin fer umfram það skerð-
ast bætumar um 3%. Hjón fá þó
ekki hærra en 170 þúsund á ári.
Skerðingarákvæðum er ætlað að
hindra að eignamenn njóti vaxta-
bóta. Hönnuðir kerfisins hafa of-
metið áhrif ákvæðanna. Útreikn-
ingar sem birst hafa sýna að viö
gerð kerfisins hafi þeir reiknað
með að skerðingin reiknist frá
raunverulegri skuldlausri eign.
Þær forsendur eru rangar og nið-
bóta á samkvæmt lögum að miðast
við eign eins og hún er skráð á
skattaskýrslur. Á þeim er skuld-
laus húsnæðiseign vanmetin. Það
hefur ótrúlega mikil áhrif. Til
dæmis má taka fjölskyldu með 200
þúsund krónur í mánaðarlaun sem
á skuldlausar 7,0.milljónir. Hún
fær á 10 árum greiddar 1,2 milljón-
ir króna í vaxtabætur ef hún kaup-
ir einbýlishús fyrir 15,0 milljónir.
Samkvæmt hugmyndum hönnuða
ætti hún hins vegar aðeins að fá
36 þúsund.
Heppilegt að eiga 3,0 millj-
Til að sýna hvaða áhrif eignir hafa
á fjárhæð vaxtabóta má taka fjöl-
skyldur sem hafa sömu tekjur en
eiga misjafnlega mikið. Reikna má
út hversu mikilla vaxtabóta þær
njóti meðan á húsnæöiskaupum
stendur. Reikna þarf samanlagöar
væctabætur í 25 ár.
í ljós kemur að þeir efnaðri fá
hærri lán og greiða hærri vexti.
Vaxtabætumar hækka jafnframt.
Hámark vaxtabóta er þó almennt
við 3,0 til 3,5 milljóna króna skuld-
lausa eign. Þegar eignin er hærri
fara vaxtabætumar minnkandi
eins og myndin með greininni sýn-
ir. Til nánari skýringar má taka
dæmi af þremur fjölskyldum sem
hafa 200 þúsund króna mánaðar-
tekjur en em misjafnlega efnaðar.
Ein á 0,5 milljónir króna, önnur 3,0
milljónir og sú þriðja 5,0 milljónir.
Efnaðasta íjölskyldan fær í hús-
bréfakerfinu aöstoð við að kaupa
einbýlishús fyrir 13,0 milljónir
króna Hún nýtur vaxtabóta í 18 ár
og fær samtals 2,1 milljón. Fjöl-
skyldan sem á 3,0 milljónir fær lán
til að kaupa raðhús fyrir 11,0 millj-
ónir króna. í vaxtabætur fengi hún
alls 2,5 milljónir næstu 20 ár. Fá-
tækasta fjölskyldan fær fyrir-
greiðslu í húsbréfakerfinu til að
kaupa blokkaríbúð fyrir 6,5 millj-
ónir króna. Hún nýtur bóta í 15 ár
og fær einungis 1,1 milljón króna.
Stefán Ingólfsson
hlutfalli við tekjur og eignir. Því urstöður reikninganna því afar
meiri eign sem kaupendur eiga fyr- óáreiðanlegar. Útreikningur vaxta-
Vaxtabætur SAMANLAGÐAR BÍTUR í 25 ÁR
(Milj. kr)
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
ónir skuldlausar
Vaxtabætumar renna ekki til
þeirra fátækustu. Gaumgæfileg
könnun á vaxtabótakerfinu leiðir í
ljós að þeir njóta lítils stuðnings.
„Til dæmis má lesa úr leiðbeiningum
Húsnæðisstofnunar frá nóvembermán-
uði að fjölskylda sem á 3,0 milljónir
króna fái 3,6 milljónum hærra hús-
bréfalán en önnur eignalaus.“
Verðbætur eftir efnahag. Samanlagðar vaxtabætur fjölskyldna með 200 þús/mán. i laun en misjafnlega mikla
eign. - Smanlagðar bætur í 25 ár.