Dagblaðið Vísir - DV - 13.08.1990, Síða 14

14
MÁNUDAGUR 13. ÁGÚST 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Rýr uppskera
íslendingar geta meö sanni sagt aö áhugi útlendinga
aukist á ferðalögum hingaö til lands ár frá ári. Þaö sem
af er þessu ári hefur verið sett nýtt met í ferðamanna-
fjölda og enn er aðalárstíð ferðalaganna ekki lokið. Þetta
er ánægjuleg þróun, enda mörg rök sem hníga að því
að ísland geti verið eftirsótt ferðamannaland. íslensk
fyrirtæki, ferðaskrifstofur og flugfélög hafa lagt aukna
áherslu á kynningu lands og þjóðar í Mið-Evrópu sem
virðist vera að bera árangur. Fjölgun erlendra ferða-
manna er fyrst og fremst fólgin í straumi Þjóðverja,
Svisslendinga, ítala og annarra Evrópubúa utan Norð-
urlanda.
En einn galli er þó á gjöf Njarðar. íslendingar njóta
ekki mikils afraksturs af komu þessa fólks til landsins.
Nú er orðið æ algengara að útlendingar flytji með sér
mat, bíla og önnur aðföng og ferðist hér á eigin vegum
án þess að þurfa að greiða krónu í þjónustu eða inn-
kaup. Einkum er þetta sláandi með matinn.
Eins og fram hefur komið í fréttum DV og Erna
Hauksdóttir, framkvæmdastjóri Sambands veitinga- og
gistihúsa, tekur fram í blaðagrein fyrir nokkru mega
útlendingar flytja með sér matvæh að hámarki tíu kíló
að þyngd. Hins vegar hafa hópar ferðamanna „komist
upp með það að pakka matnum sameiginlega og koma
með hann þannig í gegnum tollskoðun, án þess að nokk-
uð sé við því amast eða nánar á það litið“, eins og
Erna segir. Og hún heldur áfram: „Þýsk ferðaskrifstofa,
sem skipuleggur ferð um ísland fyrir 50 manna hóp,
getur því keypt hálft tonn af mat, pakkað honum í kist-
ur og flutt hann til landsins með hópnum.“
Þetta dæmi Ernu er ekki tekið af handahófi. Þetta
er viðtekin venja þýskra ferðalanga sem hingað ferðast
í hópum. Svo virðist sem tollgæslumönnum hafi verið
uppálagt að láta þessa matarflutninga óáreitta þótt þeir
brjóti bersýnilega í bága við reglugerð um tollfrjálsan
farangur ferðamanna.
íslendingar hafa gert sér grein fyrir mikilvægi ferða-
þjónustunnar. Hún er vaxandi atvinnugrein hér á landi.
I öðrum löndum eru tekjur af ferðamannaiðnaði stór
hluti af þjóðartekjum. Hann gæti einnig orðið stór hér
hjá okkur ef rétt er staðið að málum. Við höfum verið
að fikra okkur inn á rétta braut og útlendingar eru
smám saman að uppgötva kosti íslands og aðdráttarafl.
En hvers virði er vaxandi ferðamannastraumur meðan
ferðamennirnir skilja ekki krónu eftir sig í landinu og
hafa ýmist ekki efni á að matast eða þurfa þess ekki
vegna þess að þeir flytja allan sinn varning með sér til
landsins?
Það má svo bæta því við að mikill fjöldi þessa ferða-
fólks kemur, eins og fyrr segir, á sinum eigin bílum, fer
sínu fram í óbyggðunum og virðir ekki umgengnisreglur
eða viðkvæma náttúru frekar en því hentar. Það er von
að fólk leggi leið sína til íslands þegar það hefur land
fyrir sig, mat fyrir sig og leiðsögn fyrir sig, án þess að
gjalda nokkuð til innfæddra.
Hér þurfum við að staldra við. Ferðalög til íslands
eiga ekki að vera eftirsótt af því að þau séu ókeypis.
Ferðalög til íslands eiga heldur ekki að vera dýr, en
eitthvað má á milli vera. Þjóðverjar og aðrir ferðalang-
ar verða að hlíta þeim reglum sem gilda og það er
ástæðulaus kurteisi að afgreiða matarflutninga þeirra
óáreitta í gegnum toll. Hitt er svo annað mál að matur
mætti vera ódýrari fyrir bæði innlenda sem erlenda, en
það er önnur saga og önnur Ella.
Ellert B. Schram
Vanhugsuð
bráðabirgðalög
Bráöabirgöalögin, sem sett voru
31. júlí sl., marka spor í þjóðmála-
baráttunni hérlendis og eiga eftir
að verða umdeild lengi. Ástæðan
er ekki sú að lagasetningin sem
slík sé merkileg heldur miklu frem-
ur aðdragandi hennar og þau við-
horf sem fram voru borin og tahn
voru réttlæta þetta skref.
Lögin eiga eftir að koma fyrir
Aiþingi til staðfestingar. Ekki er
ástæða tii að ætla annað en þar
verði mikill meirihluti með sam-
þykkt þeirra. í stuöningsflokkum
ríkisstjómarinnar mæltu aðeins
tveir þingmenn, Geir Gunnarsson
og sá sem þetta ritar, gegn setningu
bráðabirgðalaganna. Stuðningur
Sjálfstæðisflokksins við lagasetn-
inguna hefur ekki farið leynt og
aðeins einn þingflokkur, Kvenna-
hstinn, hefur í heild lýst andstöðu
við bráðabirgðalögin. Það ætti
þannig að veröa létt verk fyrir rík-
isstjómina að fá þennan gjörning
sinn stimplaðan af komandi AI-
þingi.
Málið er hins vegar ekki svo ein-
falt. Bakgrunnur setningar bráða-
birgðalaganna var mjög sérstæður
og rökin fyrir þeim langt frá því
að vera einhlít. Fjölmargar spurn-
ingar um grundvallaratriði og leik-
reglur í samfélaginu hljóta að
vakna þegar litið er á málavexti.
Niðurstaðan í skoðanakönnun DV
í aðdraganda lagasetningarinnar,
þar sem svörin voru nánast 50:50,
bendir th þess aö efasemdir um
réttmæti lagasetningarinnar hafi
verið langtum meiri meðal al-
mennings en látið var í veðri vaka.
Snýst ekki um hlutaskiptin
í áróðrinum fyrir lagasetningu
var spilað ótæpilega á þá strengi
að háskólamenntaðir ríkisstarfs-
menn væm nógu vel haldnir fyrir
og ekki væri verjandi að hleypa
þeim fram úr öðmm með sérstakar
hækkanir. Um þetta mætti margt
segja. Auövelt er að sýna fram á
að launamunur í þjóðfélaginu er
óhæfilega mikill og þeir sem
minnst bera úr býtum eru á ósæmi-
lega lágum kjöram. En um það
snýst ekki þetta mál, nema menn
telji rétt að taka upp þá stefnu að
kveða á um kaup og kjör í landinu
með lagasetningu í stað frjáls
samningsréttar.
Einnig er rétt að hafa í huga að
launamunurinn er ekki fyrst og
fremst milli fólks í einstökum
heildarsamtökum, hvort sem þau
heita ASÍ, BSRB eða BHMR, heldur
innbyrðis innan þeirra og byggist
á mismunandi umsömdum launa-
flokkum og ólíkum launakerfum. í
öhum þessum samtökum er að
finna láglaunafólk og aðra sem era
langtum betur settir.
Dehan um setningu bráðabirgða-
laga nú varðar hins vegar grund-
vallarhagsmuni allra þessara sam-
taka, þ.e. spurninguna um frjálsan
samningsrétt og hvort þau eigi að
fahast á réttmæti þess að ríkisvald-
iö ógildi gerða samninga. Þótt tals-
menn ASÍ og BSRB telji sig kannski
hafa allt á þurru nú að því er varð-
ar sína samninga kemst fólk í þess-
um samtökum ekki hjá því aö
íhuga hvert fordæmisgildi slík inn-
grip hafi.
Talsmenn Vinnuveitendasam-
bandsins mæla fagurlega þessa
stundina að orð skuli standa gagn-
vart ASÍ en ætli þeim þyki nokkuð
lakara að eiga hlut að því að knýja
fram bráðabirgðalög í kjaramálum
sem rökstudd eru með vísan í efna-
hagsleg markmið ríkisstjómar.
Það er ekki langt í næstu ríkis-
stjóm og ætli sú hin sama telji sig
ekki eiga eitthvað ógert í baráttu
við verðbólgu og við að tryggja
efnahagslegan stööugleika.
Valdhroki hefnir sín
Ríkisstjórnin missteig sig alvar-
lega í samskiptum sínum við
KiaHarinn
Hjörleifur Guttormsson
alþingismaður
Bandalag háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna. í fyrsta lagi stóð hún
að samningi viö BHMR sem fól í
sér ákvæði um „að verði almennar
breytingar á launakjöram annarra
launþega... geta aðilar krafist
breytingar á launaliðnum sem því
nemur“. í öðra lagi hafðist hún
ekki að þegar ASÍ og VSÍ gerðu sinn
„þjóðarsáttar“samning í vetur leið.
í þriðja lagi tilkynntu ráðherrar
einhliða 12. júní sl. að þeir ætluðu
ekki að standa við ákvæði samn-
ings síns við BHMR að því er varð-
aði 5. grein hans varðandi launa-
breytingar 1. júlí. í framhaldi af
málshöfðun kom síðan samhljóma
dómsorð Félagsdóms 23. júlí sl. svo-
hljóöandi.
„Af orðalagi 6. mgr. 5 gr. er ljóst
að ákvæðið mælir fyrir um greiðsl-
ur ef framkvæmd kjarasaman-
burðarins dregst fram yfir 1. júlí
1990. Verða hin tilvitnuðu ákvæði
ekki skýrð á annan veg en þann að
stefnda beri að greiða félagsmönn-
um stefnanda upp í hækkun sem
þeir kunna að eiga rétt á sam-
kvæmt kjarasamanburðinum þar
sem honum var ekki lokið hinn 1.
júlí 1990.“
Af viðbrögðum ríkisstjómarinn-
ar og einstakra ráðherra við þess-
um dómi mátti ætla að þeir hefðu
misskilið ótvíræð ákvæði eigin
samnings eða þá að ekki hafi verið
ætlunin að standa við hann.
Bráðabirgðalög ofan í dóm
Það er ofan í þessi samskipti og
dómsorð sem ríkisstjómin nú setur
bráðabirgðalög. Hún hefur tapað
máli fyrir dómi en taldi sig ekki
geta unað því, m.a. með vísun til
yfirlýsingar atvinnurekenda um
hliðstæða hækkun til sinna við-
semjenda og verðhækkanir og
gengislækkun í kjölfarið.
Samningaumleitanir, sem fram
fóru milli BHMR og fjármálaráð-
herra í nokkra daga, leiddu í ljós
að forastumenn BHMR vora reiðu-
búnir að taka ákvæði 15. greinar
kjarasamnings síns um víxlhækk-
anir, byggðar á samningum ann-
arra samtaka, til endurskoðunar
en töldu sig ekki hafa umboð til að
falla frá launahækkun frá 1. júlí
samkvæmt gildandi samningi.
Samningaumleitanir fóru fram í
skugga umræðu innanríkisstjóm-
arinnar um bráðabirgðalög og við
þær aðstæður voru hverfandi líkur
á að tækist að leysa máhð með sam-
komulagi.
Innan ríkisstjórnar voru uppi
mjög harðar kröfur frá samstarfs-
aðilum Alþýðubandalagsins um
lagasetningu. Fyrsta tillaga forsæt-
isráðherra gerði ráð fyrir að binda
allt í hólf og gólf á vinnumarkaði
með lögum fram á haust 1991, einn-
ig þá sem nú hafa lausa samninga.
Niðurstaðan er mildari á pappírn-
um en leiðir að sama marki.
Brýnt að endurvekja traust
Ljóst er að mikill trúnaðarbrest-
ur er orðinn milli háskólamennt-
aðra starfsmanna í þjónustu ríkis-
ins og áður viðsemjenda þeirra.
Forysta BHMR hefur boðað hörö
viðbrögð gegn bráðabirgðalögun-
um og einnig samtök kennara.
Samskipti þessara aöila við við-
semjanda sinn, ríkið, hafa verið
erfið um árabil og deilur leitt til
verulegs tjóns, ekki síst í starfi
skólanna. Þannig hafa þeir sem síst
skyldi, börn og nemendur, orðið
fyrir barðinu á langvarandi erjum
ríkisins við starfsmenn sína.
Þetta er óviðunandi ástand og
löngu hætt að vera einkamál ein-
stakra hagsmunasamtaka. Það
skiptir t.d. foreldra og nemendur
afar miklu að góður starfsandi og
samfella sé í skólastarfi. Þróun at-
vinnulífs hér sem annars staðar
byggist í vaxandi mæh á rannsókn-
um sem að hluta th fara fram í rík-
isstofnunum.
Það er því brýnt að skaplegt and-
rúmsloft og bærilegt traust skapist
milli handhafa ríkisvaldsins og
starfsmanna í ríkisþjónustu, einnig
þeirra sem aflað hafa sér háskóla-
menntunar. Ekki er ástæða til að
ætla að háskólamenntað fólk sé að
jafnaði óvægnara sem viðsemjend-
ur um kaup og kjör en ýmsir aðrir
hópar í þjóðfélaginu. Átökin að
undanfornu og einhliða rifting rík-
isins á gerðum samningum er hins
vegar ekki til þess fallin að efla
traust og ýta undir sanngimi.
Verkefni Alþingis á að mínu mati
ekki að vera að blanda sér í þegar
gerða samninga á vinnumarkaði.
Löggjafinn hefur önnu'r ráð th að
jafna kjör í landinu ef vilji er fyrir
hendi.
Hjörleifur Guttormsson
„Forysta BHMR hefur boöað hörð viðbrögð gegn bráðabirgðalögunum
og einnig samtök kennara," segir greinarhöfundur. - Frá mótmælafundi
BHMR við Stjórnarráðið fyrr í sumar.
,, Samningaumleitanir fóru fram í
skugga umræðu ríkisstjórnarinnar um
bráðabirgðalög og við þær aðstæður
voru hverfandi líkur á að tækist að
leysa málið með samkomulagi.“