Dagblaðið Vísir - DV - 12.04.1991, Page 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSONog INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SÍMI (91)27022-FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Bullandi seðlaprentun
Seðlaprentun er í algleymingi um þessar mundir.
Ríkisstjórnin hefur gefið forskrift um, að þjóðin skuli
lifa fyrir líðandi stund. Skuldadagarnir komi síðar -
eftir kosningarnar. Kosningaárið ætlar að verða okkur
dýrt spaug. Allt aðhald er fokið út í veður og vind.
Ríkisstjórnin hefur með lánsfjárlögunum samþykkt
kosningavíxil fyrir hönd þjóðarinnar en að henni for-
spurðri. Tilgagurinn hefur verið að auka fylgi ráðherra
í ýmsum kjördæmum, þar sem ráðizt skal í framkvæmd-
ir. Sérfræðingarnir vara við, en ráðherra gidir það einu.
Þeir þykjast vita, að kjósendur veiti þessu litla athygli
fyrr en seinna. Menn muni í bili trúa, að ekkert sé að
við njótum svonefndrar þjóðarsáttar og verðbólgan sé
lítil um þessar mundir. Forsætisráðherra segist vera
vinur litla mannsins, sem sé skuldum vafinn. Því stend-
ur ríkisstjórnin ekki að hækkun vaxta, fyrr en eftir
kosningar, þegar áhrifa lánsfjárlaganna fer fremur að
gæta. Sérfræðingar benda á meðan á, að vextir muni
hækka. Vextir á verðbréfamarkaði hafa þegar hækkað,
nema hvað vextir á ríkispappírunum hækka ekki fyrr
en eftir kosningar.
Sumir skýrustu menn eru farnir að tala um, að grípa
verði til mjög harðra efnahagsaðgerða eftir kosningar,
eigi ekki að hljótast varanlegt tjón af. Sérfræðingar
benda á, hversu mikilvægt er, að menn nái tökum á
halla ríkissjóðs, sem veldur vandræðunum, og haldi
aftur af auknum lántökum og útgjaldaáformum ríkis-
sjóðs. Þessa þörf munu menn sjá betur eftir kosnipg-
arnar, hver sem ríkisstjórnin verður. Það mun reynast
tiltölulega auðvelt næstu ríkisstjórn að viðurkenna eftir
kosningar, að harðra aðgerða sé þörf, aðgerða sem at-
ferli síðustu mánaða kallar á.
Skuldasöfnun ríkisins í Seðlabankanum jókst um níu
milljarða króna fyrstu þrjá mánuði ársins en á sama
tíma í fyrra um þrjá milljarða. Við höfum þá reynslu
nú, að rétt væri að banna ríkissjóði að ganga með þess-
um hætti í Seðlabankann til að ná sér í peninga,' eins
og Guðmundur Magnússon, prófessor í hagfræði, sagði
í DV í gær. Guðmundur nefndi, að það þekktist erlend-
is, að ríkissjóðum sé þetta hreinlega bannað. Engin
ástæða sé til svona vinnubragða, þegar kominn sé upp
þróaður peningamarkaður. Ríkissjóður eigi auðvitað að
fara út á markaðinn, ef hárþörf hans eykst. En það verð-
ur ekki fyrr en eftir kosningarnar, að vextir verða hækk-
aðir á ríkispappírunum, svo að þeir seljist betur.
Stefnan í ríkisfjármálum stofnar markmiðum í verð-
lagsmálum í hættu. Þjóðarsáttin getur verið í uppnámi,
ef afleiðingin verður mjög aukin verðbólga til viðbótar
mikilli hækkun vaxta. Merki þenslu eru víða. Gjaldeyr-
isstaðan hefur hríðversnað, og aukin spenna er á vinnu-
markaði. Ríkissjóður ber sökina af þenslunni í efnahags-
lífinu um þessar mundir. Það er sú þensla, sem ætlar
að keyra úr hófi fram og skapa hættu í efnahagnum í
heild sinni. Hæð kosningavíxilsins má marka af því, að
ríkið tekur í ár til sin 65 prósent af öllum nýjum sparn-
aði í landinu samanborið við 50 prósent í fyrra, sem þó
þótti ærið nóg.
Athæfi valdhafanna á kosningaárinu 1991 mun koll-
varpa því, sem áunnizt hefur í efnahagsmálum nema
til komi að loknum kosningum harðar aðhaldsaðgerðir.
Hættumerkin eru því hvarvetna um þessar mundir.
En skammt er til kosninga, og viðnámið bíður. Það vita
áróðursmeistararnir svo ofurvel.
Haukur Helgason
FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 1991.
Nýtt vígbúnað-
arkapphlaup
Ein af afleiöingum stríðsins við ír-
ak er stóraukin eftirspurn á heims-
markaði eftir hergögnum, einkum
í Miðausturlöndum. írak verður þó
ekki meðal kaupenda, Sameinuðu
þjóðimar banna alla vopnasölu
þangað. Hin ríkin, sem sigruðu í
stríðinu, þurfa nú að endurnýja
vopnabúr sín og birgja sig upp af
nýjum vopnum sem reyndust vel í
tilraunum gegn írak. Vopn hafa
verið seld á heimsmarkaði fyrir um
50 milljarða dollara á ári undanfar-
in ár, en af þeim hafa ríkin í Mið-
austurlöndum keypt helminginn.
Mestur hluti þeirra vopna hefur
verið keyptur beint og óbeint fyrir
fé frá olíuríkjum við Persaílóa, sem
hafa gefið og lánað öðrum araba-
ríkjum fé til vopnakaupa.
Það er nú viötekinn vísdómur að
ástæða stríðsins við íraka haíl ver-
ið skefjalaus vígbúnaður þeirra
sem hafi ógnað nágrannaríkjun-
um. Því fer þó fjarri að írakar hafi
verið hinir einu sem voru vel vopn-
um búnir. Sýrlendingar, Tyrkir og
Egyptar eiga hverjir um sig álíka
marga skriðdreka og öflug Natoríki
á borð við Þýskaland, Frakkland
eða Bretland. - Sýrlendingar og
Egyptar eiga hvorir um sig áhka
margar herflugvélar og Bretar eða
Þjóðverjar. írakar voru á sama
stigi.
Bush fjálglegur
Um það þarf ekki að fjölyrða að
allur umheimurinn tók þátt í að
búa íraka hergögnum vegna stríðs-
ins við íran, einfaldlega vegna þess
að umheimurinn studdi þá málstað
íraks. En fjöldi vopnaframleiðenda
studdi báða aðila, írakar og íranir
fengu sömu vopnin frá sömu aðil-
um. Báðir fengu til dæmis Scud-
flaugar frá Sovétríkjunum og
skriðdreka frá Kína. Nú er talað
um að stööva þetta vígbúnaðar-
kapphlaup til að koma í veg fyrir
tleiri stríð.
Enginn hefur talað íjálglegar í þá
átt en Bush Bandaríkjaforseti, en
raunveruleikinn talar ööru máli.
Bush hefur ákveðið að selja banda-
mönnum sínum við Persaílóa,
Saudi-Arabíu, Kúvæt, Quatar og
Sameinuðu furstadæmunum, her-
gögn fyrir um 20 milljarða dollara.
Önnur ríki, svo sem Egyptaland og
Tyrkland að ekki sé minnst á ísra-
el, eru á höttunum eftir nýjum,
bandarískum hátæknivopnum.
Uppistaðan í vopnabúri flestra
ríkja Miðausturlanda er sovésk
vopn. Sovétmenn eru mestu vopna-
útfíytjendur veraldar, næst á und-
an Bandaríkjamönnum. Síöan
koma Frakkar, þá Bretar og loks
Kínverjar. Fleiri ríki stunda
vopnaútflutning í stórum stíl,
þeirra á meöal Noröur-Kórea, Suð-
ur-Afríka, Brasilía og israel enda
þótt ísraelsk vopn séu augljóslega
ekki seld í Miðausturlöndum.
En hvað veldur þessum vígbún-
aði í Miðausturlöndum? Banda-
ríkjamenn eru að búa til ýmsar
skýringar á því svo sem forn fjand-
skapur arabaríkjanna innbyrðis og
metingur um hver sé voldugastur.
Og sjálfsagt er sitthvað til í því. En
það er eitt atriði sem Bandaríkja-
menn og aðrir sem eru að leita
skýringa á vígbúnaðarkapphlaup-
inu forðast eins og heitan eldinn
að gera aö aðalatriöi, og sem er ein-
mitt kjarni málsins. - Mesta her-
veldið á þessu svæði var aldrei ír-
ak, né heldur neitt af hinum araba-
ríkjunum, langöflugasta ríkið á
þessum slóðum er ísrael og það er
Israel sem er undirrótin að öllu
vígbúnaðarkapphlaupinu.
Varnarlaust smáríki?
Sú tíð er hðin að ísrael sé varnar-
laust smáríki inni í hafsjó af fjand-
samlegum ríkjum eins og þeir hafa
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
lengi lýst sjálfum sér. ísraelski her-
inn er búinn flestum þeim sömu
hátæknivopnum sem Bandaríkja-
menn eiga sjálfir og hernaöarað-
stoð Bandaríkjanna við ísrael hef-
ur veriö því sem næst takmarka-
og skilyrðislaus. Ekkert arabaríki
ógnar tilveru ísraels lengur, jafn-
vel þau öll saman ættu ekki mögu-
leika á að sigra ísrael. ísraelski
herinn, sem getur orðið allt aö
milljón manns með varaliði, er
einn sá öflugasti í heimi og getur
treyst á ótakmarkaða birgðaflutn-
inga frá Bandaríkjunum eins og
gerðist í stríðinu 1973.
Kjarni málsins er sá að hin araba-
ríkin óttast ísrael, vígbúnaðar-
kapphlaup þeirra er svar við þeirri
ógnun sem þau telja sér stafa af
ísrael, ekki öfugt. Að auki er ísrael
eina ríkið á þessu svæði og eina
ríkið að stórveldunum frátöldum
sem ræður yfir kjarnavopnum.
ísraelsmenn hafa heldur ekki farið
leynt með hernaöarmátt sinn hin
síðari ár, þau hafa beitt honum í
Líbanon 1982 og í loftárásum á
ílóttamannabúöir nær vikulega
síðasta áratug.
Aðalatriðið er að ísraelsmenn
hafa hvaö eftir annað auömýkt
arabaríkin í hernaöi, allt frá 1948,
til 1956, til 1967 til 1973. Þessi auð-
mýking kyndir undir hatri á ísra-
el, ótta við útþenslustefnu núver-
andi stjórnar og áframhaldandi
vígbúnaðarkapphlaup. Þetta hefur
líka önnur áhrif. Sá arabaleiðtogi
sem á öflugasta herinn er mesti
fjandmaður ísraels og mesta hetja
almennings. í þessu liggur hluti
skýringarinnar á vígbúnaði íraka.
Saddam Hussein var í kapphlaupi
viö keppinaut sinn og erkióvin,
Hafez-Assad í Sýrlandi, um forystu
í Baathhreyfingunni sem er virk
um öll arabalönd en hvergi viö
völd nema í Sýrlandi og írak. Nú
er það Assad sem tekur við af Sadd-
am, hann á nú öflugasta herinn.
Assad á hka efnavopn og jafnvel
sýklavopn og miklu fullkomnari
flugskeyti en Saddam en hann er
ekki á svörtum lista hjá Sameinuðu
þjóðunum. Nú á dögunum var
hann að kaupa sér ný kínversk
flugskeyti frá Norður-Kóreu.
Ný og betri vopn
Niðurstaðan er sú að það er óger-
legt að stöðva vígbúnaðarkapp-
hlaupið í Miðausturlöndum vegna
þess að í því fæhst viðurkenning á
varanlegum hernaðaryfirburðum
ísraels. Það geta hin ríkin ekki
samþykkt, þess vegna er nú í kjöl-
far stríðsins, sem skildi eftir sig
mikiö skarö, þar sem var írak, að
hefjast nýtt vígbúnaðarkapphlaup.
Öll ríkin eru að leita eftir nýjum
og betri vopnum og þau sem börð-
ust með Bandaríkjamönnum telja
sig eiga rétt á þeim.
Olíuríkin eru fyrir sitt leyti tilbú-
in til að fjármagna vopnakaupin
og leggja þannig sitt af mörkum í
baráttunni gegn ísrael. Þessu verð-
ur aðeins breytt með friðarsamn-
ingum ísraels og arabaríkjanna,
sem eru háðir lausn Palestínumáls-
ins, og þeir friðarsamningar eru
hvergi í sjónmáli. - Stríðiö við írak
leysti hvorki þann vanda né neinn
annan.
Gunnar Eyþórsson
Hafez-Assad, forseti Sýrlands. - „Nú er það Assad sem tekur við af
Saddam, hann á nú öflugasta herinn.“
„Sá arabaleiðtogi sem á öflugasta her-
inn er mesti fjandmaður ísraels og
mesta hetja almennings. í þessu liggur
hluti skýringarinnar á vígbúnaði Ir-
aka.“