Dagblaðið Vísir - DV - 29.08.1991, Síða 15

Dagblaðið Vísir - DV - 29.08.1991, Síða 15
15 l,'IMM'rÚÍÍAóUli 29. ÁCÚST 1991. Gert út á almenning „Blönduvirkjun er reiknuð sem núll-staerð í dæmi Landsvirkjunar.. Það hcfðu cinhvcrn tíma þótt tíð- indi, að cftir fjögurra ára samn- ingaþóf við Atlantal-fyrirtækin kæmi upp á borðið samningur, sem gerir í upphafi ráð fyrir raforku- verði rétt um 10 mill (um 60 aura) á kílóvattstund. Undanfarin ár hef- ur meðalframleiðslukostnaður allrar orku Landsvirkjunar úr gömlum og nýlegum virkjunum veriö tvöfalt hærri, þ.e. legið á bil- inu 20-25 mill samkvæmt ársreikn- ingum fyrirtækisins. Þótt orkuverðið eigi að hækka sem hlutfall af söluverði áls á samningstímanum er útkoman háð gifurlegri óvissu, þannig að annað eins hefur ekki sést í samningum um orkufrekan iðnaö hérlendis til þessa. Ráðherra tók völdin af Landsvirkjun Það liggur nú fyrir að raforku- verðið hefur ekki breyst frá því Jón Sigurðsson kallaði Atlantal-menn til undirskrifta 4. október 1990. Þá þegar hafði ráðherra fallist á fyrir- liggjandi drög að raforkusamningi með þeim tölum, sem nú hafa veriö innsiglaðar öðru sinni. Stjórn Landvirkjunar leist eðlilega ekki á blikuna og reýndi að taka málin í sínar hendur og setti Davíð Odds- son og Pál Pétursson í sérstaka nefnd til að ná fram breytingum. Nú liggur fyrir að þessi neyðar- nefnd fékk engu um þokað varð- andi raforkuverðið, nema ef vera skyldi eitt lítið prik, þ.e. hækkun á viðmiðuninni 16,0 í 16,1% frá árinu 2003 að telja! Sú breyting hrekkur varla fyrir hótelreikningunum úr ferðum þeirra félaga. Þannig gæti Davíð Oddsson nú með fullum rétti endurtekið þau orð sem hann lét falla um samn- ingsdrögin fyrir tæpu ári síðan (Stöð 2,18. september 1990): „Landsvirkjun mun tapa á þess- KjaUariim Hjörleifur Guttormsson alþingismaður um samningi fyrstu 15-20 árin, það er að segja hún stendur verr með því að gera samning um nýjar virkjanir og orkusölu til nýs álvers heldur en hún myndi gera ef eng- inn slíkur samningur kæmi til.“ - Það virðist hins vegar sem annaö hljóð sé komið í strokk hans viö að flytjast af stóli borgarstjóra í sæti forsætisráðherra landsins. Samkeppnisfært orkuverð Iðnaðarráðherra og formaður ís- lensku samninganefndarinnar sögðu í fjölmiðlunrá dögunum að hér sé fengin mjög viðunandi nið- urstaða, þetta sé „samkeppnisfært orkuverð". Ég geri ráð fyrir því að útlendingunum þyki verðið harla gott og hugtakið „samkeppnisfært" geti átt við um þeirra hagsmuni. Fyrir Landsvirkjun og íslenskan almenning er þetta verð hins vegar mjög langt frá því að vera viðun- andi og miklu nær að segja að hér sé um afarkosti að ræða. Þaö sést best á því að í upphafi er raforku- verðið aðeins um helmingur af því sem Landsvirkjun áætlar sem framleiðslukostnaðarverð frá nýj- um virkjunum og er þó Blanda ekki tekin með í reikninginn. Biönduvirkjun er reiknuð sem núll-stærð í dæmi Landvirkjunar og haft er eftir forsætisráðherra að á virkjunina megi líta sem eins konar gulrót, þ.e. beitu fyrir út- lendingana! Forráöamenn Landsvirkjunar hafa nýlega í reynd sýnt fram á hversu fjarstæðukennt það er að ætla fyrirfram aö afskrifa þannig kostnaðinn við Blönduvirkjun. Nýlega geröi fyrirtækið samning við ísal um sölu á allt aö 170 gíga- vattstundum af „afgangsorku" á ári fram til 1994 fyrir um 9 mill kíióvattstundina. ísal ætlar að auka framleiðslu sína og efna til fjárfestingar út á þessa orku. Því er ólíklegt annað en framhald verði á þessum viðskiptum, sem eru ekki síst tilkomin vegna innkomu Blönduvirkjunar. Það er með ólíkindum að ráöa- menn skuli viö kynningu á þessum raforkusamningi tala um virkjun- arkostnað sem nemi 27 milljörðum, þegar nær er að reikna hann á a.m.k. 50 milljarða. Hafa ber einnig í huga þau umhverfisspjöll sem verða vegna virkjunarinnar og sem ekki hafa þá nema að litlu leyti veriö reiknuð til verðs, og mikið af þeirri röskun verður seint metin til fjár. Eftir er m.a. að ákveöa leið- ir fyrir raflínur og nú þegar er ljóst að Landsvirkjun vanmetur þann kostnað sem af lagningu þeirra hlýst. Á enn að láta almenning borga mismuninn? Landsvirkjun er almenningsfyr- irtæki, að helmingi í eigu ríkisins og að hálfu eign sveitarfélaga. Þeir sem unnið hafa að gerð þessa raf- orkusamnings eiga ekkert í húfi fjárhagslega, en gera þess í stað út á pyngju almennings, raforkunot- endurna í landinu. Það er almenningur sem veröur iátinn borga með álbræðslunni í gegnum rafmagnsreikningana næstu áratugi. Enginn veit um hversu háar upphæðir þar verður ■ að ræða, nema stóriöjuviðskiptin veröi aðgreind frá annarri raforku- sölu. Fulltrúi Alþýðubandalagsins í stjórn Landsvirkjunar, Finnbogi Jónsson, hefur þegar kynnt tillögur þaö að lútandi, þ.e. að stofnað verði sérstakt áhættufyrirtæki vegna virkjanaframkvæmda og raforku- sölu til Atlantal-bræðslunnar. Dræmar undirtektir fulltrúa ríkis- stjórnarflokkanna við þá hugmynd sýna ljóslega að þeir treysta sér ekki til að láta reynsluna skera úr um þessi viðskipti. Slík tilhögun myndi þó jafnframt bæta stöðu ís- lendinga til að krefjast endurskoð- unar á raforkuveröinu, sem ella mun reynast örðugt eins og allt er í pottinn búið. Raforkusamningurinn við Atl- antal er mesta fjárglæfraspil sem íslendingum hefur verið ætlað að taka þátt í hingaö til. Sem betur fer er ekki útséð um hvort samningur- inn verður til lykta leiddur og síðan er eftir að sjá hvort Alþingi skrifar upp á þennar óútfyllta víxil. Hjörleifur Guttormsson „Þaö er meö ólíkindum aö ráöamenn skuli við kynningu á þessum raforku- samningi tala um virkjunarkostnaö sem nemi 27 milljörðum, þegar nær er aö reikna hann á a.m.k. 50 milljarða.“ Söngkonurnar Whitney Houston og Madonna. -........það er ekki hægt að segja að Vivaldi sé eðaltónlist en ekki þessar ágætu konur - eða öfugt... “ þessar ágætu konur - eða öfugt - og þess vegna megi ekki setja þau á sama listann: nei, uppbrotið í nútímanum neitar því. Valdiðfrá manneskjunni Afneitun forsjárhyggju, uppbrot tímans, frelsi manneskjunnar kemur vitaskuld við öll svið mann- lífsins: það krefst endurskoðunar á hlutverki ríkisvaldsins því enginn trúir lengur á endanleg sannindi skriffmna; það krefst endurskoð- unar í menningarlegu tilliti, upp- brots á afstöðu til hámenningar og lágmenningar; það krefst uppbrots á afstööu til þess hvað sé róttækni og hvað sé íhaldssemi, afneitunar úreltra hugmynda um hægri og vinstri; það krefst umburðarlyndis í mannlífinu, aukins sveigjanleika í samfélaginu, valds manneskjunn- ar yfir sjálfri sér - því það sem er satt og rétt kemur á okkar tímum beint frá manneskjunni sjálfri og ekki að ofan. En okkar tímar eru líka tímar samstöðunnar um gildi sem við teljum góð og æskileg: við trúum til dæmis meira á lýðræðishefð Vesturlanda en nokkru sinni fyrr, við speglum okkur í andheiminum, hinni gömlu Austur-Evrópu og sjáum öll sömu spegilmyndina, og þessi samstaða um spegilmyndina er augljós grundvöllur okkar, allir eru sammála um það. Þetta eru tímar uppbrots, sem byggir á þess- um gildum, uppbrots á lýðræðis- legum grunni: skoðananmuriur í þjóðfélagi okkar hefur fremur tekið á sig mynd blæbrigðamunar eða áherslumunar um lífsviðhorf, mynd þjóöarsáttar um grundvöll uppbrotsins - á þessum grundvelli náum við víðtækum sveigjanleika í mannlííinu og menningunni, því sem fólki stendur næst. Forsjárhyggju, upphafningu yfir- valda af sérhverjum toga hefur hins vegar verið hafnað. Einar Heimisson Uppbrotið í nútímanum Okkar tímar eru tímar uppbrots. Uppbrots þjóðfélagsins, uppbrots gildanna, uppbrots hugmyndanna, uppbrots hluverkanna. Auðvitað þarf ekki að fjölyrða um það að uppbrotstímarnir tengjast því, að það hafa orðið margar og miklar byltingar í austurvegi, og við sem horfum á kraftinn og kjarkinn í fólkinu þar, við hrífumst og viö forum kannski að hugsa sem svo: það er nú ósköp einfalt að breyta einhverju hjá okkur miðað við það að breyta einhveiju hjá þeim. Forsjárhyggja í tímans rás Valdhyggja, ríkishyggja eða for- sjárhyggja - það er sama hvað við köllum hana - hefur ráðið miklu á íslandi í tímans rás: Það er ekkert sérlega langt síðan það var ríflega skattlagt aö fara til útlanda og kaupa gjaldeyri, bannað að drekka bjór - og áfengi einungis fáanlegt í örfáum verslunum, handlangað yfir ábúðarfull búðarborð. Það voru ábúðarfullir embættismenn sem ákváðu allt þetta, hið vitiborna yfirvald. Ríkisvaldið úrskurðaði hvað fólki væri fyrir bestu og ekki síður: hvað fólki væri ekki fyrir bestu. Kannski voru þetta einhverjar eftirstöðvar af útlendu valdi, leifar af þeirri staðreynd að það réð alltaf einhver yfir íslendingum - um það skal ekki fullyrt. En forsjárhyggjan hefur sem betur fer látið undan síga á íslandi. Menn hætta að hugsa sem svo: ríkisvaldið passar upp á fólkiö því ríkisvaldið á sér vita- skuld önnur viðfangsefni og brýnni en passa upp á fólk. Undirritaöur hefur síðustu vik- umar lýst hér í DV þeim viðfangs- efnum sem ríkisvaldið hefur í þjóð- félagi félagslegrar markaðshyggju: tryggja heilbrigðan markað og hindra fákeppni, tryggja jöfnuð í inenntakerfi og heilsugæslu án telj- andi gjalda og mismununar, tryggja opið þjóðfélag sem byggir á stöðugu lýðræði, svo eitthvað sé nefnt. En ríkið á ekki að hafa vit fyrir þegnum sínum í þjóðfélagi þar sem einstakhngshyggjan er í eðU sínu aílvaki hagvaxtarins og velferðar- innar, kökunnar góðu, hagsmuna heildarinnar, hins félagslega mark- aðskerfis. - Og heimspekin á bak við félagslegt markaðskerfi er þessi: einstaklingarnir sjá um sig sjálfir, ríkið sér ekki um það. ins, ná líka til hennar. Núna er erfitt aö hólfa eitt eða neitt niður því endanleg sannindi eru hvar- vetna horfin, Uka í menningunni. Þegar Vivaldi komst í fjórða sæti á breska vinsældaUstanum um dag- inn var það engin tilviljun - það var tímanna tákn. Straumar eða stefnur í menningu eru í eðli sínu hólfun í anda endan- legra sanninda og eiga ekki við um okkar tíma: ef Vivaldi keppir núna við Whitney Houston eða Madonnu um hylU fólks er það gott og eðU- legt og það er ekki hægt að segja að Vivaldi sé eðaltónUst, en ekki Fámennið og einstaklings- frelsið Á íslandi þurfum við að hugsa sérstaklega mikið um einstaklings- frelsið, því þjóðfélagið er smátt og sveigjanleikinn í mannlífinu stundum ekki mikill. Hér á landi er til dæmis afar lítið um útlend- inga, þeir eru aðeins tæp 2 prósent landsmanna - og ekki er hægt að segja með neinum sanni, að þeir séu áberandi fólk hérlendis. Þjóðfé- lag okkar er einUtt í menningar- legu tiUiti og hættan er þess vegna sú, að þeir sem ekki hafa þennan eina Ut menningar verði utangátta, sveltir úti. Við lifum á tímum uppbrots í heiminum á ýmsum sviðum: menningarlegt uppbrot er eitt þeirra; tímar frelsisins, uppbrots- KjaUarinn Einar Heimisson stundar háskólanám í Freiburg, Þýskalandi „ ... það er ekkert sérlega langt síðan það var ríflega skattlagt að fara til út- landa og kaupa gjaldeyri, bannað að drekka bjór - og áfengi einungis fáan- legt í örfáum verslunum... “

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.