Dagblaðið Vísir - DV - 11.06.1992, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 11. JÚNÍ 1992.
15
Enn kúvendir Hafró
„Það skiptir engu máli hvaða niður-
stöður Alþjóðahafrannsóknaráðið fær
varðandi stærð íslenska þorskstofnsins
á meðan ótal spurningarmerki eru við
þær aðferðir sem notaðar eru til að ná
1 þær stærðir sem niðurstöðum ráða.“
„Það skortir í dag bæði efnahagsleg og visindaleg rök til þess að taka
upp niðurskurð i veiðum á þorski," segir m.a. í grein Reynis.
Hafrannsóknastofnun hefur enn
einu sinni kúvent í áliti sínu á
stofnstærð einstakra fiskistofna.
Fyrr á árinu skiptu þeir um skoðun
varðandi loðnustofninn sem þeir
höfðu metið í eða við hrun. Nú ber-
ast þau válegu tíðindi frá útlönd-
um, nánar tiltekið frá Alþjóða-
hafrannsóknaráðinu, að þorskur á
íslandsmiðum sé í útrýmingar-
hættu.
Þetta álit útlendinganna byggist
að sjálfsögðu á niðurstöðum rann-
sókna hinnar íslensku Hafró og
ætti því ekki að koma á óvart þar
sem ætla skyldi að vfsindamenn á
Hafró hafi greint blikur á lofti áður
en skelfingin dundi endanlega yfir.
Reyndar læðist að manni sá grunur
aö klókindi ráði því að leitað er
umsagnar þessara aðila og þeir
látnir reikna dæmi þar sem niður-
stöðumar hljóta að verða í sam-
ræmi við þær upplýsingar sem
lagðar era til grundvallar útreikn-
ingum.
Togararallið
vegur þungt í matinu
Það er ástæða til að fara yfir þá
þætti sem ráða mati Hafró á stofn-
stærð þorsks. Svokallað togararall
vegur þungt í þessu mati, það fer
þannig fram að ákveðinn fjöldi tog-
ara fer á fyrirfram ákveðnar tog-
slóðir á sama tíma árlega. Mikil
gagnrýni hefur réttilega komið
fram á þessa aðferð við stofnmæl-
ingar. í togararaliinu er gengið út
frá því sem vísu að þorskurinn fylgi
ár eftir ár nákvæmlega sama ferli.
Enginn sveigjanleiki er í þessari
aðferð, alltaf er borið niður á ná-
kvæmlega sömu stöðunum, ekki er
tekið tillit til breytilegs hita sjávar,
veðurfars, ætis eða annarra þátta
sem spila inn á atferh þorsksins.
Allir sjómenn þekkja það að ekki
er á vísan að róa þegar leitað er
fisks. Það sem af er þessu ári hefur
þorskur t.d. í sáralitlum mæh
veiðst á djúpslóð, aftur á móti mok-
fiskuðu netabátar á grunnslóð. Ef
KjaHaiinn
Reynir Traustason
stýrimaður á b/v Sléttanesi ÍS
aflabrögð og sókn þeirra yrðu lögð
til grundvallar stofnstærðinni
fengist trúlega aUt önnur og betri
útkoma hvort sem útreikningar
færu fram heima eða á reiknistof-
um erlendis.
Hafró byggir einnig á afla á tog-
tíma hjá úrtaki togara sem reglu-
lega skila inn veiðiskýrslum. Sú
aðferð er öllu skynsamlegri en þó
gleymist að taka tiUit tU þátta sem
áhrif hafa á sóknargetu og árangur
skipanna við veiðamar. Ef síðasti
vetur er tekinn sem dæmi var tog-
araflotinn á Vestfjarðamiðum
meira og minna frá veiðum vegna
fádæma ótíðar, brælan setti svo
mark sitt á sóknina þannig að ár-
angur varð minni en efni stóðu til.
Hafró vekur geðshræringu
Enn einn þáttur í stofnmati er
seiðarannsóknirnar. Þar er ástæða
til að spyrja hvort möguleiki sé tíl
þess að mæUngar á þessari uppvax-
andi kynslóö þorska geti brugðist.
Vitað er að a.m.k. einu sinm týndu
þeir öUum seiðunum og gáfu út
„svarta skýrslu" af því tUefni.
Seinna fundust svo seiðin norður í
hafi og jafnvægi komst á þjóðarsál-
ina.
Það er nauðsynlegt að fara vand-
lega ofan í þá aðferðafræði sem
Hafró notar við stofnmælingar.
Kjarni málsins er nefnUega sá að
forsendumar verða að vera réttar.
Það skiptir engu máU hvaða niður-
stöður Alþjóðahafrannsóknaráðið
fær varðandi stærð íslenska þorsk-
stofnsins á meðan ótal spumingar-
merki em við þær aðferðir sem
notaðar em til að ná í þær stærðir
sem niðurstöðum ráða. Hafró hefur
áður vakið með þjóðinni ótrúlega
geðshræringu með Utt ígmnduðum
tiUögum.
Hafró virðist því miður hafa tam-
ið sér siði stráksins sem kaUaði sí-
feUt „úlfur, úlfur“. Sá siður er sér-
staklega slæmur í ljósi þess hve
gífurleg áhrif stofnunin hefur á
kjör fólks með tiUögum sínum. Það
er orðið tímabært að menn þar á
bæ taki upp nákvæma naflaskoð-
un, þeir mættu gjaman hafa það
að leiðarljósi að sameina reynslu
veiðimanna visku sinni.
Það skortir í dag bæði efnahags-
leg og vísindaleg rök tU þess að
taka upp niðurskurð í veiðum á
þorski. Það er ekki þar með sagt
að þorskstofninn sé ekki í lægð en
þorskurinn er ekki torfufiskur eins
og sUd og loðna. Verði samdráttur
í þorskstofninum gerist það sjálf-
krafa að veiði dregst saman.
Málið er aUs ekki svo einfalt að
menn elti uppi síðasta þorskinn og
drepi eins og margir vilja vera láta.
Efnahagslega er hvorki fólk né fyr-
irtæki undir það búið að taka við
þeirri skerðingu sem miklum sam-
drætti í þorskveiðum fylgja. Því er
ástæða tíl að rasa ekki um ráð
fram.
Reynir Traustason
Því ekki styrki til
námsmanna?
Nýlega er afstaðinn mikiU styr
um ný lög um Lánasjóð íslenskra
námsmanna. Sjóður þessi hefir
reynst ríkissjóði þungur baggi sem
löggjafinn hefir jafnvel ekki treyst
sér að horfast í augu við og er laga-
breytingu þessari ætlað að létta
þennan bagga. - Lagabreyting þessi
hefir verið gagnrýnd fyrir það að
með henni verði efnalitlu náms-
fólki eða þeim, sem ekki eiga efn-
aða að, torveldað að stunda há-
skólanám.
Hvað sem því Uður hlýtur það að
vera hlutverk löggjafans að ákveða
hvað þjóðfélagið sé fært um að
leggja mikla flármuni til stuðnings
námsmönnum. Jafnframt hlýtur
löggjafinn að leggja áherslu á það
aö þeir fjármunir komi að sem
mestum notum.
Með frumvarpinu um lánasjóð-
inn var birt fylgiskjal með upplýs-
ingum um það hvemig þessum
málum sé háttað annars staðar á
Norðurlöndunum. Þar kemur í ljós
að þó nokkur munur sé á þessum
málum frá einu landi tíl annars er
kerfið þar í aðalatriðum eins en
töluvert frábmgðið okkar kerfi,
sem innleitt var með lögum um
Lánasjóð stúdenta 1952, sem breytt
var í Lánasjóð íslenskra náms-
manna 1961, en lánasjóðurinn var
KjaJIaiinn
Ólafur Stefánsson
viðskiptafræðingur
Samkvæmt kerfinu annars stað-
ar á Norðurlöndunum er alls stað-
ar gert ráð fyrir styrkjum tíl náms-
manna. Lán til námsmanna eru
aUs staðar með nokkrum vöxtum á
námstíma nema í Noregi og 8,30%-
11,50% vöxtum á endurgreiðslu-
tíma lánanna. Á móti kemur aö
lánin em óverðtryggð.
Refsing fyrir dugnað
íslensk löggjöf er einatt sniðin
eftir löggjöf á hinum Norðurlönd-
unum en af einhverjum ástæðum
virðist það ekki gUda um lög um
stuðning við námsmenn og er ekki
að sjá að hin nýju lög um lánsjóð-
inn breyti þar miklu. Það sem
menn hafa mest sett fyrir sig í hin-
um nýju lögum er ákvæði 1. mgr.
6 gr. þess efnis að námslán skuh
skólasókn og námsárangur.
Búast má við því að þetta ákvæði
verði sumum námsmönnum að
ásteytingarsteiili þótt ekkert sé upp
á þá að ldaga hvað námsárangur
varðar. Ákvæði þessu mun ætlað
að stuðla að aukinni ástundun í
námi og auk þess að koma í veg
fyrir að námsmenn, sem vinna með
-námi eða í námsleyfum, geti fengið
hærra námslán en þeir eiga rétt á
með því að áætla tekjur sínar lægri
en þær reynast í raun.
Væm vextir hækkaðir á náms-
lánum myndu námsmenn síður
sækjast eftir því að taka hærri
námslán en þeir gætu komist af
með svo þetta vandamál myndi
væntanlega leysast af sjálfu sér.
Auk þess er langsótt að refsa fólki
fyrir dugnað við að vinna fyrir sér.
Hærri vexti af námslánum mætti
svo bæta upp með styrkjum til
þeirra námsmanna sem teldust
sýna fullnægjandi ástundun og ár-
angur í námi.
Þannig yrði í lagi að veita náms-
mönnum lán þó þeir hefðu ekki
skilað tilskildu vottorði, þótt þeir
fengju ekki styrk fyrr en þeir hefðu
lagt það fram.
Breytt í styrki?
Eitt af því sem er sérstakt fyrir
Lánasjóð íslenskra námsmanna er
það hve hann ívilnar bamafólki
mikið. Shk ívilnun virðist ekki
vera fyrir hendi í Danmörku og
Svíþjóð en hins vegar vera nokkur
í Noregi og Finnlandi.
Þó íslenska kerfinu yrði breytt til
samræmis við stuðningskerfi
hinna Norðurlandaþjóðanna við
námsmenn þyrfti það ekki að hafa
teljandi áhrif á heildarstuðning
hins opinbera við námsmenn né á
útgjöld ríkisins til þessa mála-
fiokks. - Útfærslan skiptir öllu
máh.
Hins vegar hlýtur þaö að vera
umhugsunarefni af hverju við höf-
um ekki fylgt fordæmi hinna Norð-
urlandaþjóðanna í þessum efnum.
Það má því varpa fram þeirri
spumingu hvort ekki sé tímahært
að breyta um stefnu og taka upp
styrki.
Ólafur Stefánsson
„Væru vextir hækkaðir á námslánum
myndu námsmenn síður sækjast eftir
því að taka hærri námslán en þeir
gætu komist af með svo þetta vanda-
mál myndi væntanlega leysast af sjálfu
sér.“
látinn ná tíl íslenskra námsmanna
erlendis.
aldrei veitt fyrr en námsmaður
hefir skilað vottorði um tilskilda