Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.1992, Blaðsíða 15

15
FÖSTUDAGUR 17. JÚLÍ 1992.
Laun heimsins og Kjaradóms
Ég man vel enn þann dag í dag
hvað ég öfundaði Áslák eyma-
prúða af kaupinu sínu þegar Rebbi
rófulangi hafði hengt hann upp á
löppunum úti á akri þar sem hann
átti að iðrast synda sinna en hann
laug því hins vegar að Bjössa breið-
fæti að hann dinglaði þama á veg-
um Rebba rófulausa við að fæla í
burtu fugla sem ætu komið hans
og fengi hann fyrir það krónu á
mínútuna.
Auðvitað plataði Áslákur síðan
Bjössa breiðfót til að koma í sinn
stað og slapp þannig frá óvini sín-
um og iðraðist einskis frekar en
vant var.
Kaupið hans Ásláks þætti ekki
hátt í dag, jafnvel þótt menn gerðu
ekki annað en að dingla einhvers
staðar.
En á dögum Ásláks eymaprúða
og félaga þóttu sextíu krónur um-
talsverð upphæð, að minnsta kosti
hefðum við krakkamir getað keypt
fyrir hana nægju okkar af tíu aura
kúlum og staðið ansi lengi á gos-
drykkjaþambi en þetta tvennt var
hámark sælunnar í þá daga.
Kaupgeta
Þróun lífsins á jörðinni hefur tek-
ið stakkaskiptum síðan guð minn
aimáttugur kom á sex daga vinnu-
viku og þótt ég muni ekki svo langt
aftur í tímann er mér sagt að mann-
skepnan hafi verið að breyta sköp-
unarverkinu alveg frá þeirri
stundu og fæstu til góðs. Þetta á
ekki hvað síst við um kaup og kjör
fólks og Mývatnsöræfi.
Þeir sem hafa lesið söguna muna
kannski eftir því að forðum daga
KjáUarinn
Benedikt Axelsson
kennari
urs konar opinberir starfsmenn
síns tíma sem sáu um búskapinn
meðan húsbændur þeirra vom að
höggva mann og annan og auka
hróður landsins með ljóðagerð og
kvennafari. - Á þessu gekk um
stund.
En þegar fram i sótti var þræla-
hald aflagt og tekinn upp sá kristi-
legi siður að fara aö borga fólki
kaup fyrir vinnu sína og fór það í
fyrstu mjög eftir því hvar menn
vom í mannfélagsstiganum hversu
hátt kaupið var. Embættismenn-
imir og atvinnurekendumir fengu
hæsta kaupið, enda bám þeir
ábyrgðina á því að ekki færi allt til
andskotans, en verkamennimir
fengu voðaiega lágt kaup því að
þeir gátu ekki farið með allt til
„ ... í þjóöfélaginu eru til hópar sem
virðast geta unnið fleiri stundir en þær
tuttugu og Qórar sem eru í sólarhringn-
um og þar að auki verið á fleiri en
tveimur stöðum í einu...“
var þrælahald algengt og fyrstu
mennimir sem komu til íslands
höfðu með sér þræla og ambáttir
og em sum okkar afkomendur
þeirra en sem betur fer ekki nálægt
því allir.
Þetta var óftjálst fólk og því var
ekki borgað kaup, sem sagt nokk-
andskotans þótt þeir hefðu fegnir
viljað. - Og enn leið tíminn.
Breytingar
íslenska þjóðin bjó við bág kjör
alveg fram að því að hún var her-
numin en þá breyttist allt til hins
betra og menn sem höfðu ekkert
Þegar Kjaradómur ætlaði að gera þjóðinni þann greiða að fara að
borga mönnum fyrir vinnuna sína reis hún upp á afturfætuma og mót-
mælti, segir hér m.a.
gert í mörg ár og ekkert fengið
borgað fyrir það fengu sér vinnu
hjá hemum og gerðu ekki nokkum
skapaöan hlut upp frá þvi á alveg
gríðarlega háum launum. Svo
stofnuðu þeir fyrirtæki og urðu
ennþá ríkari.
Oft hefur verið talað um að á
stríðsárumnn hafi íslendingar lært
vinnusvik og lengi vel var talað um
að opinberir starfsmenn gerðu
aldrei neitt. Hvort tveggja er vafa-
laust meira og minna rangt.
Hins vegar kom i Ijós ekki alls
fyrir löngu að í þjóðfélaginu em til
hópar sem virðast geta unnið fleiri
stundir en þær tuttugu og fjórar
sem em í sólarhringnum og þar að
auki verið á fleiri en tveimur stöð-
um í einu sem er auðvitað afrek
út af fyrir sig.
Þessum hópum hefur hingað til
verið borgað fyrir að gera ekki neitt
og kallast það óunnin yfirvinna.
Enginn veit af hveiju þetta er gert.
Dettur mönnum þó helst í hug að
verkefni þessara hópa hafi skropp-
ið svo mjög saman á undanfömum
áram að þeir geti ómögulega látið
þau þrútna út í vepjulegan vinnu-
tíma. En eins og alúr vita er fólki
á íslandi yfirleitt borguð laun í
öfúgu hlutfalli við ábyrgð og lengd
vinnudags.
En þegar Kjaradómur ætlaði að
gera þjóðinni þann greiða að fara
að borga mönnum fyrir vinnuna
sína reis hún upp á afturfætuma
og mótmælti.
Mikið hlýtur að vera komið illa
fyrir þjóð sem heimtar að fá að
borga sínum bestu mönnum fyrir
að gera ekki neitt.
Benedikt Axelsson
Líftóran kreist
úr Slippstöðinni?
Málefni Slippstöðvarinnar á
Akureyri hafa talsvert verið til
umfjöllunar í fjölmiðlum að undan-
fomu. Fram hefur komið að tap er
á rekstri fyrirtækisins og framtíðin
hulin þoku. Verkefnastaða er bág-
borin og nýsmíðar af skomum
skammti. Starfsmönnum hefur
fækkað og með sama áframhaldi
er allt eins víst að fleiri fái uppsagn-
arbréf. Dla er komið fyrir fyrirtæki
sem eitt sinn var máttarstólpi í
eyfirsku atvinnuiífi.
Verkefni hafa horfið
úr landinu
Líklega er það einkenni íslenskra
stjómmálamanna að hugsa fyrst
og fremst mn daginn í dag því þeir
mega vart til þess hugsa að skipu-
leggja næstu ár - hvað þá næstu
áratugi. Lánastofnanir hafa ekki
látið sitt eftir hggja og krefia menn
gjaman um endurgreiðslur löngu
áður en rekstraráætlanir gerðu ráð
fyrir að hagnaður liti dagsins ljós.
Framsýni hefur sjaldan verið ís-
lenskum ráðamönnum fjötur um
fót.
Verkefni íslenskra skipasmíðá-
stöðva hafa horfið úr landinu og
þá ekki síst til frænda okkar í Nor-
egi. Þeir em þeirrar skoðunar að
það sé skynsamlegra að viðhalda
þekkingu í skipasmíðaiðnaði en að
greiða fuUfrisku fólki atvinnuleys-
isbætur. Þeir virðast líka hafa
komist að þeirri niðurstöðu að fé-
lagsleg vandamál, sem fylgja at-
vinnuleysi, séu ekki þess virði að
bjóða þau velkomin. Síðast en ekki
síst getur norskur iönaður selt
margs konar tæki og tól mn borð
í skipin, fólk hefur atvinnu og hægt
er aö vinna bráðnauðsynlegt þró-
unarstarf.
KjaUaiinn
Áskell Þórisson
blaðamaður
Fiskveiðiþjóð sem ekki kann
að smíða skip!
Nú má margt finna að styrkja-
kerfi og niðurgreiðslum. Sam-
keppnisstaða verður óeðlileg og
verðmyndun á stundum út í hött.
En því verður vart á móti mælt að
hverfi heil iðngrein út í sortann
myndast slík vandamál að það tek-
ur ár eða áratugi að bæta fyrir
skaðann. Auk þess væri makalaust
ef ein helsta fiskveiðiþjóð veraldar
kynni ekki að smíða skip. Hug-
myndafræði ungu mannanna með
Boss bindin og svörtu stresstösk-
umar, sem gengur út á það eitt að
framleiða hlutinn þar sem hann er
ódýrastur, á ekki alitaf við.
Ef fram heldur sem horfir verður
Slippstöðin að lítffli smiðju sem
aðeins getur sinnt minniháttar við-
gerðarverkefnmn. Þetta er ekki
glæsileg framtíðarsýn en starfs-
menn fyrirtækisins - og lands-
menn - eiga annað og betra skilið.
Það kostar umtalsvert fjármagn
að koma Slippstöðinni á rétt ról,
það sem skammsýnir menn kalla
fjáraustur. Starfsmenn Shppstöðv-
arinnar hafa leitað með logandi
fjósi að verkefnum og telja sig eygja
land í því efni. Víða um heim horfa
menn til íslands um aðstoð við þró-
un fiskveiða og tækni í sjávarút-
vegi. Útlendingar hafa komiö fil
íslands og haft á orði að hefja við-
skipti og er í því efni skemmst að
minnast heimsóknar fulltrúa
arabaríkis fyrr á þessu ári. Þeir
vora ánægðir með það sem fyrir
augu bar og með mikilli vinnu ætti
að vera hægt að fá þá og til dæmis
rússnesk skip í Barentshafi th að
hefja viðskipti við Shppstöðina.
Fitna menn af álvers-
draumum?
Hverfi nýsmíðar til annarra
landa hverfur jafnframt gífurleg
þekking og reynsla - og þá líklega
út fyrir landsteinana. Stór hluti
starfsmanna fer þó ekki lengra en
á næstu atvinnuleysisskrifstofu.
Þetta fólk fær ekki vinnu í hveffl.
Nýjungar 1 atvinnustarfsemi á ís-
landi láta nefnilega standa á sér -
samanber drauma um álver og
fleira.
Án nýsmíða er ekki hægt að
stunda nauðsynlega þróunarstarf-
semi og Shppstöðin yrði htið fyrir-
tæki sem aðeins gæti sinnt minni-
háttar viðgerðum. Það er stað-
reynd að Shppstöðin hefur þróað
góiða hluti í krafti verkkunnáttu
starfsmanna. Það ættu ráðamenn
að festa sér í minni. Líklega verða
nýjungamar að finna í Noregi og á
öðrum stöðum sem hafa borið gæfu
til að fleyta skipasmíðaiðnaðinum
yfir mestu erfiðleikana - m.ö.o. til
landa sem hafa séð sér hag í að búa
svo mn hnúta að heimamenn skipti
við innlend fyrirtæki. Það skyldi
enginn halda að norsk stjómvöld
aðstoði skipasmíðaiðnaðinn að
gamni sínu. Þegar upp er staðið
hagnast þjóðarbúið.
Á mnhðnum árum hefur Shpp-
stöðin menntað fjölmarga jámiðn-
aðarmenn. Margir þeirra hafa
stoftiað eigin fyrirtæki og lagt
þannig sitt af mörkum til þjóðar-
búsins. í mörgum tilvikum byggist
framtíð fyrirtækja þeirra á því að
skipasmíðaiðnaðurinn haldi stöðu
sinni og sæki fram.
Það er út af fyrir sig gott og bless-
að að leita stöðugt þangað sem
ódýrast er hverju sinni. En að hafa
það sem meginmarkmið er ótrúleg
skammsýni.
Áskeil Þórisson