Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.1992, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1992.
15
Heimsviskan og vaf inn
„Svo hrundi ríkið og berlínarmúr þess rétt eins og hver önnur spila-
borg og menningin, hún átti sér vitaskuld ekki traustari undirstööu en
spilaborgin sú; hún var hluti a( henni,“ segir höfundur m.a.
Fyrir nokkrum árum var kvik-
myndin Óbærilegur léttleiki tilver-
unnar sýnd í kvikmyndahúsum á
íslandi við einstakar vinsældir rétt
eins og annars staöar. Saga Teresu,
Sabínu og Tómasar var saga um
ofsóknir og manníyrirlitningu, at-
gervisníðslu og cdræðisfiiTu, skrið-
dreka og manndráp. Þessi mynd
var byggð á samnefndri sögu
Milans Kundera, frægasta útlaga-
skálds samtímans; hann neyddist
til að yfirgefa heimaland sitt vegna
alræðis og ofsókna í landi þar sem
hugsaö var fyrir fólkið og þeir sem
ekki vildu una því voru látnir spúla
gluggarúður eða vistaðir á geðhæl-
um.
í þessu landi var ekki hægt að
vera skáld.
Og skáldið fór burt úr þessu um-
hverfi, yfirgaf það, það fann sér
vettvang í hinum fijálsa, vestræna
heimi og hlotnuðust einstakar vin-
sældir. í kvikmyndinni sáu áhorf-
endur hvemig rússneskir skrið-
drekar bruddu beinin og mörðu
vöðva fólksins í Prag árið 1968,
fólksins sem hafði vonast eftir end-
urreisn landsins, vonast til að losna
við skriðdreka og önnur mannvígs-
tól, sem stjómaö var frá Moskvu -
myndavél Teresu fangaði skriö-
drekana og skriöbelti þeirra og
drekastjórana sjálfa við akstur
sinn þar til hún var upptæk ger.
Alræðið og menningin
Kundera fór burt. Hann gat ekki
verið lengur í Tékkóslóvakíu. Því
menning getur aðeins þrifist þar
sem fólkið fær að hugsa sjálft og
ekki er hugsað fyrir það.
Um daginn var ég í Leipzig. Þar
er fólk að búa til nýja menningu.
Það er að gefa út nýjar bækur. Það
býr í landi þar sem menningin var
KjaHaiirtn
Einar Heimisson
sagnfræðingur og rithöfundur
hluti af ríkinu rétt eins og skattstof-
an eða heilbrigðisráðuneytið. Svo
hmndi ríkið og berlínarmúr þess
rétt eins og hver önnur spilaborg
og menningin, hún átti sér vita-
skuld ekki traustari undirstöðu en
spilaborgin sú; hún var hluti af
henni. Þarna eru ekki til neinar
frjálsar bókmenntir. Fólkið fékk
ekki að skrifa það sem það vildi.
Það fékk ekki að segja það sem þaö
vildi. Þetta fólk hefur aðeins haft
þessi réttindi í tvö ár.
Þau eru afkvæmi sögunnar. Við
erum öll afkvæmi sögunnar. Við
erum öll komin af því sem var.
Út íbiðina, vafann...
Árið 1971 gaf Hannes Pétursson
út ljóðabókina Rímblöð. Um sama
leyti fangaði hann tímann í Búda-
pest, lýsti borginni, tímanum, and-
rúminu með hinu hlutlæga auga
skáldsins í stíl Rilkes. „En að þvi
er varðar Hannes Pétursson verö-
ur honum helst fundið til foráttu
ástríðuleysi í tilhugsun' hans um
þá jarðnesku vegi sem heimsvisk-
an er alltaf að kortleggja,“ stóð í
Þjóðviljanum í tilefni af útgáfunni.
„Það er ekki ástæða til að efast um
að þetta er íhaldssamt viðhorf til
samtíðarinnar,“ bætir blaðið við,
„sú siðferðilega hægrimennska,
sem beinir sjónum frá veruleikan-
um vegna þess hvað hann sýnist
óhijálegur og um leið óbreytanleg-
ur.“ Með öðrum orðum: Þjóðvilinn
sakaði skáld, sem lýsti tímanum
eins og hann var um að „beina
sjónum" frá honum - af því að hann
var „ástríðulaus" gagnvart
„heimsviskunni". Og hver var sú
„heimsviska"? Þjóðviljinn gaf líka
svar við því: Marxisminn. Og hvað
var það sem Þjóðviljinn fann húm-
anistaninum Hannesi Péturssyni
„tii foráttu"? Það var að yrkja um
„biðina, vafann“!
Þessi stutta saga segir langa sögu
- rétt eins og saga Kunderas. Hérna
voru menn sagðir verri skáld út af
þvi að þeir voru ekki marxistar,
heldur efuðust um heiminn og
ágæti hans og ekki síst: efuðust um
„heimsviskuna", hugsuðu ekki eft-
ir brautum annarra - heldur sínum
eigin. Önnur Norðurlönd voru ugg-
laust lausari við slíkt bókmennta-
mat en við, sem mótaðist af „heims-
visku“, sem beitt var á bókmennt-
imar, „heimsvisku", sem á stund-
um vildi peninga til bókmenntaiðju
sinnar frá Kreml. Við vitum það
núna að hinir sönnu róttæklingar
veraldarsögunnar á þessari öld em
efasemdamennimir, sem ævinlega
höfnuðu „heimsviskunni" og hugs-
uðu sjálfir: menn eins og Kurt Tuc-
holsky, sem sagði að Stalín og Hitl-
er væra sami grautur úr sömu skál
árið 1933, menn eins og Milan
Kundera sem yfirgáfu alræðið og
hófu að flytja Vestur-Evrópubúum
efasemdir sínar um „heimsvisk-
una“; og þaö em menn eins og
Hannes Pétursson, sem líka fluttu
okkur ævinlega efasemdir sínar
um „heimsviskuna", lýstu gasofn-
um og skriðbeltum og feysknum
fleyjum alræðisins séðum með
hlutlægu auga skáldsins; og síðast
en ekki síst: minntu okkur á „vaf-
ann“:
Því hvað er hollara en að efast?
Einar Heimisson
„Um daginn var ég í Leipzig. Þar er
fólk aö búa til nýja menningu. Það er
aö gefa út nýjar bækur. Það býr 1 landi
þar sem menningin var hluti af ríkinu
rétt eins og skattstofan eða heilbrigðis-
ráðuneytið."
Ferðaþjónusta bænda
- markaðsmál
Alltof miklar kröfur eru gerðar til gistirýmis hjá bændum.
Ferðaþjónusta bænda stofnaði
Ferðaþjónustu bænda hf. í sept.
1991 með það að markmiði að selja
ferðaþjónustu sem félagar í Ferða-
þjónustu bænda láta í té, þjónusta
við ferðamenn o.s.frv., hlutafé er
kr. 21,3 m.
Óskiljanlegt er hvers vegna
nauösyn var að stofna ferðaskrif-
stofu um þennan rekstur og tel ég
þetta hafa verið meiri háttar mis-
tök. Stofnun ferðaskrifstofunnar
varð til þess að auka ágreining inn-
an stéttarinnar og að milh 20 og 30
bæir sögðu sig úr samtökunum.
Ekki er sjáanlegt að gert sé mikið
í markaðsmálum hjá Ferðaþjón-
ustu bænda og sýnist undirrituð-
um þar mörgu ábótavant og margt
undarlegt.
Ófullnægjandi bæklingar
Bæklingur er gefinn út á ensku
og íslensku, í ensku útgáfunni era
ekki prentuð símanúmer bæjanna.
Þetta er til mikilla óþæginda fyrir
útlendinga sem þannig geta ekki
pantaö beint, enda leikurinn til
þess gerður.
Meðlimum í Ferðaþjónustu
bænda er helst ekki ætlað að taka
við pöntunum á tímabilinu 1. nóv.
til 15. apríl. Allar pantanir eiga
helst að fara gegnum ferðaþjón-
ustuna til að tryggja umboðslaun-
in. (Dæmi er um að þýskur ferða-
maður greiði kr. 55.000 fyrir sumar-
hús á íslandi sem er verðlagt í verð-
hsta á kr. 29.000). Þetta er einkenn-
andi dæmi um miðstýringu og með
ólíkindum að bændur sætti sig við
þetta.
í íslensku útgáfunni era hins veg-
ar prentuð símanúmer þannig að
KjáUaiinn
Skúli Ólafs,
lýkur mastersprófi i rekstrar-
hagfræði við Handelshöjskolen
í Kaupmannahöfn
íslendingar geta notfært sér aö
panta beint, enda kemur sá bækl-
ingur ekki út fyrr en eftir 15. apríl.
I sumar hefur einnig borið á því
að þeir sem ekki era hluthafar í
Ferðaþjónustu bænda hf. hafa
fengið ótrúlega lítið af pöntunum
gegnum skrifstofuna miðað við ár-
ið í fyrra og má hver og einn draga
sína ályktun af því.
Ferðaþjónusta bænda tekur ekki
þátt í sameiginlegum markaðsmál-
um í ferðaþjónustu íslendinga og
hefur hingað til ekki greitt neitt til
sameiginlegrar landkynningar en
vill þó fá að vera með. Hér er um
að ræða upphæð í kringum 3 m.
kr. og get ég ekki ímyndaö mér að
aðrir sem taka þátt í landkynningu
líði þetta lengur.
Ótrúlega lítið ber á auglýsingum
frá Ferðaþjónustu bænda í ísl.
fjölmiðlum, a.m.k. hefur undirrit-
aður ekki orðið mikiö var við slíkt.
Gagnslaust markaðsátak
Eftir því sem næst verður komist
hefur engin markaðsrannsókn far-
ið fram, hvorki hér á landi né er-
lendis, og er því lítið vitað til hvaða
markhóps ætti að höfða í auglýs-
ingum. Oft dettur manni í hug að
ferðaþjónustubændur séu til fyrir
Ferðaþjónustu bænda en ekki
öfugt.
Allt of miklar kröfur eru gerðar
til gistirýmis hjá bændum (vera-
lega miklu meiri en t.d. í Dan-«
mörku) og hefur það orðið til þess
að verðlag er orðið allt of hátt og
næstum ofviða fólki að notfæra sér
þessa þjónustu. Hækkunin á milh
áranna ’91 og ’92 er t.d. óskiljanleg
og engin haldbær rök fyrir henni.
Ferðaþjónusta bænda hefur lengi
haldið því fram að rými væri fyrir
miklu fleiri í þessari atvinnugrein
þangað til kveður við allt annan tón
í frétt í Morgunblaðinu þ. 6. sept.
sl. í þessari frétt er varaö við þvf
að nú þegar sé orðið offramboð á
bændagistingu.
Til aö auka aðsóknina í sumar
var byijað að bjóða upp á ókeypis
afþreyingu um miðjan ágúst og frá
15. sept. er boðiö upp á 50% afslátt
af gistingu yfir vetrarmánuðina.
í fyrra tilfelhnu hefur veriö farið
alveg öfugt að, nær hefði verið að
gefa afslátt af gistingu í þeirri von
aö geta selt afþreyingu (veiöileyfi,
útreiðar o.s.f).
Afsláttur af vetrargistingu hefur
nánast enga þýðingu þvi bænda-
gisting er sáralítið notuð á þeim
tíma og fáir staðir hafa opið, ferða-
mannatímabihð búið en þeir sem á
annað borð myndu notfæra sér
bændagistingu hefðu ekki sett
verðið fyrir sig. Markaðsátak sem
þetta er gjörsamlega gagnslaust
nema það komi miklu fyrr fram.
Hvað gera bændur þá?
Kynningu innanlands er einnig í
mörgu ábótavant. Ótrúlega margir
íslendingar vita ekki af þessum
skemmtilega möguleika tíl að
kynnast landi og þjóð.
Haft var eftir Pétri J. Eiríkssyni,
markaðsstjóra Flugleiða, að Ferða-
þjónusta bænda væri eitt þaö besta
átak sem komið hefði fram í ís-
lenskum ferðamannaiðnaði hin
síðari ár. Ljóst er að Ferðaþjónusta
bænda hefur mikla þýðingu fyrir
íslenskan ferðamannaiðnað en
ekki er gott ef hún hjálpar öhum
öðrum en bændum, nægir era erf-
iðleikamir fyrir.
Vegna verðlags hér á landi er
óvarlegt að áætla að aukning er-
lendra ferðamanna verði nokkur
sem skiptir máh á næstu árum
nema að forsendur breytist mjög
verulega. Svo gæti farið að fjöldi
erlendra ferðamanna, sem leggja
leið sína th íslands, næði ekki
tölunni 150.000 (vora 143 þús. árin
’91 og ’92) fyrr en t.d. árið 2000,
hvað gera bændur þá?
Skúh Ólafs
„Ljóst er aö Ferðaþjónusta bænda hef-
ur mikla þýðingu fyrir íslenskan ferða-
mannaiðnað en ekki er gott ef hún
hjálpar öllum öðrum en bændum, næg-
ir eru erfiðleikarnir fyrir.“