Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.1994, Blaðsíða 25

24
LAUGARDAGUR 25. JÚNÍ 1994
LAUGARDAGUR 25. JÚNÍ 1994
33
9
Nýkominn úr hörðum átökum við Norðmenn á Svalbarðasvæðinu:
Hafna því að ég
sé þjóðhetja
- segir Bjöm Jónasson, skipstjóri á Drangey
Það skríður togari inn Skagafjörð-
inn, ekki í fyrsta eða síðasta sinn og
skipið svo sem ekkert öðruvísi en
venjulega. Það sem hins vegar er frá-
brugðið er að á bryggjunni þessa
júnínótt er fjöldi fólks, allt frá smá-
bömum og upp í gamalmenni. Börn-
in eru spennt því pabbi er að koma
heim úr þessu stríði sem hefur verið
á allra vömm - og meira að segja
heill á húfi.
Stærðarhlutföll
músar og kattar
íslendingar í stríði! Það hljómar
ekki sérlega sannfærandi. Hver er
að berjast við hvern? Jú, Drangey
SK er komin heim norðan úr hafl af
Svalbarðasvæðinu þar sem Norð-
menn hafa tekið sér lögsögu á vafa-
sömum forsendum. Skipverjar hafa
átt í alvarlegum útistöðum við norsk
herskip sem hafa reynt að keyra nið-
ur þessi íslensku fiskiskip í bardaga
þar sem stærðarhlutfoll músarinnar
og kattarins eru ráðandi. Klippt er á
togvíra íslensku skipanna og allt gert
til að halda þeim frá veiðum, alþjóö-
legar siglingareglur þverbrotnar og
lífi sjómanna beggja þjóða stefnt í
voða.
Hafna því að
vera þjóðhetja
Skipverjum á Drangey er fagnað
sem þjóöhetjum við heimkomuna,
blóm og ámaðaróskir streyma til
þeirra og ákveðið er að halda hátíð
daginn eftir þar sem Sauðkrækingar
heiðra þá og félaga þeirra á Hegra-
nesi sem eru að koma af sömu háska-
slóðum. Útgerðin færir þeim, auk
blómakörfu, ljósrit af útsíðum DV
dagana sem hörðustu átökin fóm
fram. Bjöm skipstjóri Jónasson tek-
ur öllu umstanginu með stóískri ró
og þegar hann er spurður hvort hann
sé þjóðhetja hlær hann.
„Ég hafna þvi að ég sé einhver þjóð-
hetja. Ég get kannski fallist á að það
sé pínulítil þjóðhetja í okkur öllum
sem stóðum í þessu stríði á Sval-
barðasvæðinu, sérstaklega þó ef við
náum einhveijum árangri með þessu
í formi aukins veiðiréttar.
Bjöm er kominn af skagfirskum
bændum í báðar ættir, uppalinn á
Felli í Sléttuhlíð. Móðir hans hét
Anna Bjömsdóttir en hún er látin,
faðir hans er Jónas Þór Pálsson,
málarameistari á Sauðárkróki. Bjöm
er kvæntur Hólmfríði Þórðardóttur
en hún er líka Skagfirðingur að upp-
rana, þau eiga 3 börn. Sú spuming
vaknar hvers vegna Bjöm, sveita-
drengur úr Skagafirði, tekur sér fyr-
ir hendur að nema ný mið fyrir ís-
lendinga í stað þess að feta slóð for-
feörcmna.
Sjómennskan orðin
frekarleiðinleg
„Ég held ég hafi alltaf ætlað mér
að fara á sjó og aldrei neitt annað
komiö til greina. Það sem fyrst og
fremst réð þessari ákvörðun er trú-
lega það að Fell er sjávaijörð og þeg-
ar ég er að alast upp er mikið gert
út þama á grásleppu og kolanet og
fleira. Það var farið út í Máimey til
Björn ásamt eiginkonu sinni og fyrrverandi kokki á Drangey við heimkom-
una af Svalbarðasvæðinu DV-mynd GVA
Björn og Gísli Svan Einarsson útgerðarstjóri skoða myndband frá átökunum
við Norðmennina i borðsal Drangeyjar. Myndböndin sýndu berlega hver
hætta stafaði af framferði Norðmanna. DV-mynd GVA
eggjatöku. Róið á handfæri og ég
held aö áhuginn hafi kviknað þar.
Ég byijaði til sjós á togara og þegar
ég fór að leysa af sem stýrimaður
voru veiöar frjálsar. Kvótakerfið var
ekki til og þaö var gaman aö standa
í þessu. Núna er þetta orðið frekar
leiðigjarnt."
Það kann að þykja undarlegt að
sveitapiltur úr Skagafirði leggi fyrir
sig sjómennsku en málin gerast enn
undarlegri þegar í ljós kemur að öll
fjölskyldan hefur stundað sjó-
mennsku aö einhverju marki. Eigin-
konan meira að segja kokkur tvö
sumur. Hvernig var samkomulagið
hjá kokknum og skipstjóranum?
Rak kokkinn
niður úrbrúnni
„Okkur kom nú ágætlega saman
utan einu sinni. Þær fóru þá saman,
hún og vinkona hennar, kona stýri-
mannsins. Þær skiptu með sér kokk-
aríinu og við vorum á karfa og það
var alveg helvíti mikið fiskirí, mok-
veiði. Þetta var á Hegranesinu. Svo
er þaö einu sinni að ég er að hífa,
brúin er mjög þröng og þær em báð-
ar mættar upp og búnar að troða sér
í gluggann aftur á svo ég sá ekkert
út. Það fauk eitthvað í mig og ég rak
þær niður. Þetta er fyrir hádegi og
þær stmnsa niður með þessum ógur-
lega svip. Seinna þegar ég kem niöur
í mat þá fer ég fram í eldhús og ætla
að tala eitthvað við þær. Þá er mér
sagt að gjöra svo vel aö hypja mig
út úr eldhúsinu, þetta sé þeirra yfir-
ráðasvæði og þama hafi ég ekkert
að gera,“ segir Björn og honum er
greinilega skemmt.
„Menn hafa verið að ympra á því
að ég messaði á sunnudögum ef við
héldum áfram að stunda þessa slóð.
Drangey nötrar undan átökunum þegar vél hennar vinnur á fullu aftur á
bak. Varðskipið Senja sést hér skriða fyrir framan stefni Drangeyjar eftir
að Birni skipstjóra tókst að bakka úr árekstrarstefnu herskipsins.
DV-mynd Gunnar Magnússon
Við staðsetningartölvuna í brú Drangeyjar. Það er eins gott að hafa góð
tæki þegar sótt er á fjarlægar slóðir svo sem i Smuguna og á Svalbarða-
svæðið. DV-mynd GVA
Ég hugsa að ég fái myndband með
séra Hjálmari að messa og gefi út til-
skipun um að spólan verði sett í tæk-
ið á sunnudagsmorgnum klukkan 11
og ekki tekin úr fyrr en messan er
búin. Fyrst þeir fóru fram á þetta þá
hugsa ég að ég láti verða af þessu,“
segir Bjöm og brosir.
Kokkurinn fráfarandi og eiginkon-
an nær niðurlagi frásagnarinnar og
staðfestir söguna um yfirráðasvæðið
og bætir við:
„Ég kunni alltaf vel við mig á sjón-
um og ég væri eflaust með þeim ef
ekki væri farið á Svalbaröasvæðið
eða í Smuguna. Ég naut þess auðvit-
að að vera í góðum tengslum við
skipstjórann og það kom stundum til
þess að strákarnir komu til mín,
kokksins, og báðu mig að freista þess
að fá karlinn til að vera á tíma sem
hentaði þeim betur með tilliti til
dansleikja eða annarra uppákoma í
landi. Mér tókst stundum ágætlega
að leysa þeirra mál,“ segir kokkur-
inn og eiginkonan.
Reynt að klippa
klippumar
frá Norsumm
Bömin á heimilinu, sem reyndar
eru komin á legg, stunda líka sjóinn.
Sá yngsti, 15 ára, er búinn að fara
nokkra túra með karlinum. Hann er
um borð þegar varðskipið Senja ger-
ir tilraun til að keyra Drangey niður.
Hann viðurkennir að sér hafi verið
bmgðið þegar þetta stóra skip stefndi
á fullri ferð á Drangeyna. Hann heyr-
ir karlinn skipa þeim að halda sér
og togarinn nötrar undan átökunum
þegar vélinni er gefið fullt afl aftur
á bak og menn biðu þess að þetta
stóra skip risti þá í sundur. Menn
varpa öndinni léttar þegar Drangey
sígur aftur á bak og naumlega er
komist hjá slysi. Kannski flaug sú
tilhugsun um huga hans að rétt væri
að hætta þessu rugli og fá sér al-
mennilega vinnu í landi.
Menn dást að því æðruleysi sem
„karlinn" sýnir af sér á meðan á
þessu stendur. Það rifiast upp fyrir
þeim að fáum dögum áður, þegar
Norðmenn voru sem grimmastir
með klippumar, reiddist karlinn og
reyndi að klippa á klippumar hjá
hinum norska fiandmanni.
„Það fauk aðeins í mann. Ég setti
út slæðuna sem ég nota til að ná upp
veiðarfærum sem slitna frá. Ég elti
hann og ef ég hefði náð honum þá
hefði ég klippt frá honum. Þegar ég
loksins komst að honum þá var hann
búinn að ná klippunum inn.“
Eflaust hefur Norðmaðurinn undr-
ast það í ljósi stærðarmunar hvað
þessi togari frá íslandi væri að meina
með svona aðforum. Strákamir um
borð hjá Birni vom ekkert undrandi
á þessu, þeir þekktu réttlætiskennd-
ina hjá sínum manni og vissu að
honum var einfaldlega misboðið.
Hvaða áhugamál hefur skipstjórinn
þegar hann er í fríi frá togaranum?
Áhugamálið
að róa á trillu
„Mitt aðaláhugamál var að róa á
trillu þegar ég var í fríi. Ég átti trillu
sem ég reri á þegar ég var í fríi frá
togaranum. Ég seldi hana. Ef ég vildi
aftur koma mér upp einhverju tóm-
stundagamni mundi ég fá mér aðra
trillu. Eg myndi þó ekki vilja leggja
það fyrir mig sem aðalatvinnu.
Ástæðan fyrir því er einfaldlega, eins
og ég hef alltaf sagt, að það þarf al-
veg sérstakar manngerðir til að lifa
af þess háttar útgerð. Ef menn ætla
að stunda trilluútgerð verða þeir að
vera á kafi í þessum rekstri og helst
að geta gert allt sjálfur. Ég vil bara
hafa þetta fyrir sport.“
í harðorðu skeyti sem íslensku tog-
aramir við Svalbarða sendu frá sér
var föstum skotum beint að sjávarút-
vegsráðherra og ríkisstjórn vegna
aðgerðaleysis í Svalbarðamálinu og
fleiri skyldum málum, svo sem
Smuguveiðum, veiöum á úthafskarfa
og síld, svo að eitthvað sé nefnt. Hvað
mundi skipsfiórinn vilja gera í þess-
um málum?
Við eigum aö
semja við Rússa
„Það var kominn vígahugur í
menn þegar skeytið var sent. Eftir á
að hyggja þá á það eftir að koma í
ljós hvernig þær ákvarðanir, sem
ríkisstjórnin tók, eiga eftir að skila
sér. Mín skoðun er sú að verði samið
um Svalbarðasvæðið þá verði ein-
hveiju fórnað. Ég held að það verði
hentifánaskipin. Ef það verður samið
þá verður það með þeim skilyrðum
að þessi skip, sem sigla undir hentif-
ána, fái ekld landanir á íslandi eins
og er í. Færeyjum. Við eigum að
semja við Rússa um kvóta. Skipta
við þá á veiðiheimildum. Leyfa þeim
að veiða síld hérna. Þeir munu fús-
lega þiggja það og geta ömgglega
nýtt síldina. Ég veit ekki betur en að
við séum alltaf í vandræðum með að
selja þessa síld sem við veiðum. Það
virðist vera tap á þessum veiðiskap."
Óeðlilegt að hafa
smábáta á kvóta
Hvað varðar það sfiómkerfi sem
við notum til að halda niðri afla á
íslandsmiðum, umdeilt kvótakerfi,
styður Bjöm kerfið eða aðhyllist
hann fijálsar veiðar?
„Ég sé ekki hvað á að geta komið
í stað kvótakerfisins og vil þess
vegna viðhalda því. Aftur á móti að-
hyllist ég ftjálsar krókaveiðar. Mér
finnst óeðlilegt aö smábátar séu sett-
ir á kvóta.“
Hjá flestum sjómönnum koma
tímabil þegar þeir vilja ekkert frekar
en að komast í vinnu í landi, njóta
daglegra samvista við fiölskyldur
sínur og lifa reglubundnu lífi. Er
Bjöm á leið í land?
„Ég ætla ekki að hætta til sjós. Ég
get ekki séð að það sé í neitt að fara.
Ég sakna þess auðvitað að hafa ekki
Bjöm skipstjóri í brúarglugganum á skipi sínu, Drangey SK 1, nýkominn úr kröppum dansi á Svalbarðasvæðinu þar sem varðskipið Senja reyndi að
keyra skip hans niður. DV-mynd GVA
lifað eðlilegu fiölskyldulífi og getað
fylgst með bömunum vaxa úr grasi.
Ég ráðlegg alls ekki mínum bömum
að leggja fyrir sig sjómennsku og ég
er alls ekki viss um að þau leggi hana
fyrir sig.“
Slælega staðið
að þyrlukaupum
Bjöm segist hafa áhuga á örygg-
ismálum sjómanna og honum er tals-
vert niðri fyrir.
„Slysavamaskóli sjómanna er
mjög þarfur og hann þyrfti að efla.
Þyrlukaupamálin em sem betur fer
í góðum farvegi núna en ég held að
öllum finnist hafa verið staðið slæ-
lega að þeim málum, þetta hefur ver-
ið óheyrileg bið. Ég veit ekki hvað
mörg fiskiskip við íslendingar eigum
sem em með 12 manna áhöfn eða
meira. Við höfum ekki getað sjálfir
annast björgun í þeim tilvikum þegar
þessi skip hafa lent í sjóslysum held-
ur höfum við þurft að treysta á Kan-
ann. Það finnst mér öldungis ófært.
Það þarf að efla Landhelgisgæsluna,
ekki síst með tilliti til eftirlitsþáttar-
ins í úthafinu," sagði Bjöm.
Þurfum fleiri togara
á Svalbarðasvæðið
Það er ömggt að íslendingar
munu halda áfram veiðum á Sval-
barðasvæðinu, með eða án samn-
inga. Eflaust verða róstur með
frændþjóðum á þessu svæði áfram.
íslensku skipsfióramir eru ákveðnir
í að halda áfram veiðum á svæðinu
meðfram Smuguveiðum. Hvort auk-
in harka færist í eftirlit Norðmanna
verður tíminn að leiða í ljós. Eitt er
á hreinu; Bjöm á Drangey mun sefia
kúrsinn á þetta svæði aftur.
„Ég mun ömgglega fara aftur á
þetta svæði, þama er ftillt af fiski.
Við þurfum fleiri togara með okkur
til að gera Norðmönnum erfiðara
fyrir,“ sagði Bjöm Jónasson, skip-
sfióri á Drangey SK 1.